تأکید شرکت‌کنندگان «هم‌اندیشی تنوع دینی» بر حمایت از موزاییک زیبای مشرق زمین
نشست «هم اندیشی اخوت و حمایت از تنوع دینی در مشرق» به مناسبت آغاز سال نو میلادی با حضور جمعی از فرهیختگان با گرایش‌های مختلف دینی و مذهبی، برگزار شد.
به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، به مناسبت آغاز سال نو میلادی، رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در لبنان ضمن دیدار و گفتگو با رهبران دینی مسیحی و تبریک سال نو میلادی، ارسال کارت پستال‌های تبریک به شخصیت‌های مختلف مسیحی، با همکاری مرکز هم اندیشی «الربوه»، مرکز گفتگو و توسعه نشست ادیان و فرهنگ‌ها، انجمن تحولات، نشستی حضوری و مجازی با عنوان «هم اندیشی اخوت و حمایت از تنوع دینی در مشرق» با حضور جمعی از دانشمندان، نخبگان، علما و فرهیختگان با گرایش‌های مختلف دینی و مذهبی، برگزار کرد.
در ادامه سامی ابو المُنی- رئیس جمعیت عرفان توحیدی درزی‌ها با تشکر از رایزنی فرهنگی کشورمان به دلیل برگزاری این نشست در چنین شرایط سختی گفت: ما بر حمایت از تنوع دینی در مشرق تأکید می کنیم، چرا که همگی در یک کشتی که همان کشتی انسانیت است سوار هستیم، لذا باید مراقب یکدیگر باشیم تا به ساحل نجات برسیم.
وی افزود: ما در پی نقاط مشترک هستیم. برادری دینی فراتر از هر اخوت دیگری است و باید به همان سخن امیرمؤمنان امام علی اشاره کنم و بر آن تأکید کنم که انسان‌ها یاید همانند یکدیگر از نظر خلقت هستند و یا برادر دینی با یکدیگر هستند. برادری در مراتب مختلف قرار دارد، چه از نظر برادری نَسَبی و چه از نظر معنوی یا مذهبی و یا …باشد. برادر دینی در عمل و کار و توجه به اهداف مختلف است که باید در مقابله با چالش‌ها ایجاد می‌شود.
سامی ابو المنی در ادامه گفت: تنوع دینی در سرزمین ما باید با نگاه مثبت مورد توجه قرار گیرد، از نظر اعتقادی، اجتماعی و تمدنی باید مورد توجه قرار گیرد. و باید از یکدیگر محافظت کنیم و این همان جوهره برادری است. از اخوت باید بدون هرگونه تعصب دفاع کرد همان گونه که شیخ الازهر و پاپ چنینی کردند. باید نگاهی انسانی داشته باشیم و همزمان مراقب دشمنان و تروریسم باشیم تا ما را مورد تهدید قرار ندهند.
سپس حسن قبلان، عضو دفتر سیاسی جنبش امل با اشاره به احترام امام موسی صدر به تنوع گرایی در لبنان گفت: در حال حاضر این تنوع در کشورمان مورد تعرض قرار گرفته است و ما شاهد دعوت به تقسیم در میان این امت هستیم. به نظرم لبنان یک بوته آزمایش برای تنوع گرایی و الگویی برای همزیستی ادیان است. ما مورد هدف دشمنان داخلی و خارجی قرار گرفته‌ایم تا این الگوی همزیستی را از بین ببرند.
وی افزود: ما باید از این همزیستی محافظت کنیم، تمام ایدئولوژی‌ها از بین رفته اند جز ایدئولوژی همزیستی که باید مورد توجه قرار گیرد. ما مسئولیت همزیستی اسلام و مسیحیت را بر عهده داریم و باید مراقب مسیحیان فلسطین که مورد تعرض قرار گرفته اند نیز باشیم و از آنها حمایت کنیم.با تقویت رابطه میان یکدیگر باید گفت که احترام به اختلاف عقیده و تنوع دینی از وظایف ما بوده و امری ضروری است و نقش امام موسی صدر را در این امر نباید فراموش کرد.
در ادامه ناجی نعمان، ادیب و پژوهشگر به واقعیت تنوع گرایی از نگاه پژوهشگران و محققین اشاره نموده و با اشاره به تاریخچه تنوع دینی در لبنان گفت: تنوع گرایی مانند دانه‌های رنگی یک کاشی بوده که آن دانه ها همان ادیان اعتقادات است. تعداد مسیحیان سرزمین شام در دوران خلافت عمربن عبدالعزیز بیشتر از تعداد مسلمانان بود و در دوران ناپلئون تعداد مسلمانان و مسیحیان در این سرزمین یکسان بود. خارجی‌ها که در دوران حکومت عثمانی‌ها وارد مشرق شدند با فتنه انگیزی باعث ایجاد منازعات مذهبی و دینی شدند و یکپارچگی مسلمانان را به از هم گسیختگی میان یکدیگر کشاندند. استعمار فرانسه با طراحی نقشه تقسیم طایفه‌ای در مناصب سیاسی، این اختلاف را دامن زد و پس از خروج استعمار نیز مشکل سیاسی طوایف حل نشد.
نعمان در پایان گفت: تنها راه واقعی برای حل مسئله اختلاف طایفه‌ای، ایجاد دولت مدنی و دموکراسی است. آزادی باید بر اساس قانون و نه بر اساس طایفه باشد و عدالت نیز توسعه یابد. سیاستمداران این امر به عنوان ابزاری برای ایجاد تفرقه استفاده می‌کنند تا به منافع خود برسند.
سپس خانم عُلا صقر، کارشناس مسیحی مسائل اجتماعی داشتن عقیده را تنها برای اخوّت کافی ندانسته و عمل به این عقیده را برای رسیدن به این هدف ضروری دانست و گفت: انسان‌ها برادر یکدیگرند و این برادری است که همزیستی مشترک ایجاد می‌کند. همین برادری است که در برابر نژادپرستی، جهالت و عوامل ایجاد تفرقه قرار می گیرد و محبت است که باعث ایجاد نزدیکی و مانع تفرقه می‌شود. وجود مسیحیت و اسلام هر دو ضروری است و باید همواره کنار یکدیگر باشند و نیاز به یکدیگر دارند.
عُلا صقر افزود: لبنان همچنان کشور همزیستی میان اسلام و مسیحیت خواهد ماند. در شرایط کنونی ضرورت تربیت انسان‌ها بر اساس ارزشها و احترام به یکدیگر احساس می‌شود و باید در شیوه‌های آموزش به مسئله جلوگیری از طایفه‌گری و رسیدن به برادری و اخوت توجه شود.
حجت الاسلام محمد حسین الحاج، رئیس مجمع فرهنگی جعفری در ادامه با اشاره به این نکته که بیشتر نشست‌هایی که جهت گفتگو میان ادیان برگزار می‌شود در چارچوب‌های سیاسی برگزار می‌شود، گفت: باید اداره گفتگوهای دینی را از سیاستمداران بگیریم، چرا که در بیشتر این گفتگوها، میزبانان همسو با طرف های سیاسی شرکت کننده حاضر می‌شوند و از کسانی که مخالف سیاسی با اداره کنندگان هستند دعوت به عمل نمی آید.
وی پیشنهاد داد تا گروهی غیر سیاسی جهت مدیریت اختلافات دینی تشکیل شود تا نقاط مشترک میان طرفداران ادیان را شناسایی کنند و بر آنها تأکید کنند.
رئیس مجمع فرهنگی جعفری خاطرنشان کرد: یکی از مهمترین مشکلات بر سر راه ایجاد اخوت دینی، سیطره سیاستمداران بر مؤسسات گفتگوی دینی است و تا آنها این مؤسسات را در اختیار داشته باشند نمی‌توانیم به نتیجه مطلوب برسیم. پیشنهاد می‌کنم رایزن فرهنگی تمام شخصیت‌های دینی مخالف را نیز دور هم جمع کند تا نشان دهد در این مسئله مشکل سیاسی نداریم.
حبیب افرام، رئیس انجمن سریانی‌ها ادامه داد :برادری ما باید حول محور انسانیت و انسان و همراه با معنویت و ارتباط با خداوند باشد و ارتباطی با دین افراد نداشته باشد. لذا اگر حقیقت را بخواهیم باید در پی انسانیت بگردیم.
حبیب افرام در پایان به شروطی که در مسیر اخوت به آن باید توجه کرد اشاره کرد و گفت: نخست باید شجاعت داشته باشیم و شرایطی را برای آشتی ملی فراهم کنیم و درب اعتماد به یکدیگر را بگشاییم و مانع از نقض حقوق بشر شویم و در این راه از ابزارهای داخلی و بین المللی بهره‌مند شویم.
سپس کاردینال گریوریوس لحّام، سر اسقف سابق روم کاتولیک با اشاره و قرائت بخش‌هایی از منشور دوم واتیکان درباره رابطه کلیسا با ادیان غیر مسیحی؛ منشور برادری و انسانیت میان پاپ فرانسیس و شیخ الازهر؛ نامه‌های کاردینال‌های کاتولیک مشرق؛ اسناد اسلامی و عربی و نیز نامه‌اش به مسلمانان گفت: منشور دوم واتیکان، مقدمه‌ای برای اخوت انسانی به شمار می‌رود و باعث می‌شود که هر انسان با ایمانی، طرف مقابل را برادر خود به شمار آورد. اگر از سرچشمه تمدنی، یکسان بهره نبریم و آن را میان یکدیگر تقسیم نکنیم نمی‌توانیم از همزیستی مشترک بهره‌مند شویم.
در ادامه کاردینال لحّام گفت: مسیحیان مشرق بخش جدایی ناپذیر از هویت تمدن مسلمانان به شمار می‌روند، همان گونه که مسلمانان مشرق بخشی جدایی ناپذیر از هویت تمدن مسیحی به حساب می‌آیند. لذا ما نسبت به یکدیگر در برابر خداوند و تاریخ، مسئول هستیم.
وی در پایان گفت: باید رابطه‌ای میان تمام مراکز دینی با یکدیگر ایجاد شود و الگویی برای همزیستی مشترک و برادری ارائه کنیم و حرکتی را در جهت گفتگو میان یکدیگر میان ادیان یهودی، مسیحی و اسلام ایجاد کنیم و کشورمان را محل تلاقی ادیان مختلف قرار دهیم. گفتگوی میان ادیان هدیه ما به جهان برای ایجاد صلح و آرامش خواهد بود.
در ادامه عصام درویش، سر اسقف روم کاتولیک مناطق زحله و فُرزل ابتدا بابت انتخاب عنوان این نشست از برگزار کننندگان تشکر نموده و گفت: اخوت و انسانیت از دیرباز ضرورتی برای انسان به شمار می‌رود و کسی که راه را اشتباه می‌رود و گناهی مرتکب می شود باید عذر خواهی کند و طلب مغفرت کند و به سوی خداوند بازگردد. با توجه به این قاعده ثابت، باید برادری میان مسیحیان و مسلمانان به معنای برادری میان یک انسان با انسان دیگر شکل گیرد تا بتوان از تنوع دینی در مشرق محافظت کرد.
وی افزود: ما که به خداوند واحد ایمان داریم وظیفه مقدس ماست که این برادری را میان خود ایجاد کنیم، و از ارزشهای اخلاقی که باعث رشد انسان می‌شوند حمایت کنیم. برادری به این معناست که محبتم از نفرتم فراتر رود و نسبت به تقصیرم نسبت به انسان دیگر اعتراف کنم و تلاش نمایم تا روابطم را با دیگری بهبود بخشم. بر این باورم که می‌توانیم جامعه را تغییر دهیم و وضع آن را بهبود ببخشیم. می‌توانیم برادری را توسعه بخشیم چرا که سرنوشت ما مشترک بوده و برای آزادی، امنیت و رفاه تلاش می‌کنیم.
عصام درویش در پایان گفت: از همه می‌خواهم احترام متقابل نسبت به یکدیگر را رعایت کنند و با مهربانی و گذشت با یکدیگر تعامل کنند و تفاوت‌ها نباید عاملی برای دشمنی ایجاد کنند و مانعی برای برادری نباید بشوند بلکه باید بر مسائل مشترک تأکید کنیم و تمام راههای منتهی به برادری را بپیماییم.
در ادامه محمد السماک، دبیرکل کمیته ملی گفتگوی اسلام و مسیحیت با اشاره به آخرین آمار گروندگان به ادیان آسمانی در جهان که بالغ بر ۸۴ درصد، جمعیت هشت میلیاردی جهان است، گفت: یک سوم مسیحیان در قاره آفریقا و یک سوم دیگر در آمریکای جنوبی و آسیا قرار دارند و این در حالی است که یک سوم مسلمانان در کشورهای غیر اسلامی حضور دارند.
وی افزود: کثرت جمعیت مؤمن به خداوند در مناطق مختلف جهان، وضعیت جدیدی را می‌طلبد و آن این که یا دو گروه در ایمان به خدا و عدم آن درگیر با یکدیگر باشند و یا بر این باور باشند که ادیان در اصل دارای یک ریشه هستند اما وجود اختلاف را در میان آنها پذیرا باشیم. وجود تعدد ایمانی مشکل نبوده و دلیلی برای ایجاد اختلاف نمی‌تواند باشد. وقتی نامی از اسلام می‌بریم باید بدانیم که اسلام تنها آن چیزی نیست که حضرت محمد(ص) آن را آورده باشد بلکه از حضرت ابراهیم(ع) آغاز شد و اوست که پیش از این نام ما را مسلمان گذاشت. این همان مسیری است که از حضرت ابراهیم(ع) آغاز و به حضرت محمد(ص) پایان یافته است. در حقیقت تسلیم شدن در برابر خداوند است لذا نقطه اشتراک ما با یهودیت و مسیحیت در ایمان به خداوند است.
محمد السماک در ادامه گفت: قرآن کریم افق‌های تازه‌ای درباره احترام به پیروان ادیان آسمانی دیگر می‌گشاید آنجا که می‌فرماید داستان برخی از پیامبران را بازگو کردیم و برخی دیگر را بازگو نکردیم. مسئله دیگر این که احترام دینی به یک انسان به عنوان یک انسان مطرح شده و نه به جهت عقیده وی است. انسان به عنوان انسان مورد احترام قرار گرفته است. مردم همگی در کنار یکدیگر یک خانواده واحدی را تشکیل می دهند. و نقاط مشترکی وجود دارند که می توانند پل ارتباط میان ادیان مختلف را ایجاد کنند.
سپس شیخ هشام خلیفه، امام جماعت مسجد اوزاعی به دیدگاه اسلام به مسئله تعامل مردم با یکدیگر اشاره نموده و آن را محور اصلی ارتباط انسان ها بایکدیگر معرفی نمود و گفت: اصل ارتباط انسان ها با یکدیگر بر اساس جنس بشر بوده و نه بر اساس اعتقادات آنها شکل می‌گیرد. خداوند در قرآن کریم تفاوت میان انسان‌ها را تنها بر اساس تقوا معرفی می‌کند.
وی در ادامه ضمن ذکر چند حدیث از پیامبر اکرم (ص) درباره عدم برتری انسان ها نسبت به یکدیگر جز بر اساس تقوا گفت: ایمان و عقیده با اجبار به وجود نمی آیند. و وجود اختلاف و تنوع در میان انسان ها امری فطری است.
وی در پایان به فصل مشترک میان انسان‌ها که همان تقواست اشاره نموده و روابط میان انسان ها را بر اساس آن معرفی کرد.
ضرورت حمایت ارزشهای اخلاقی برای رشد انسان
سپس معن بشور، دبیرکل سابق کنفرانس قومی عربی اظهار کرد: حمایت از تنوع دینی در منطقه ما مسئله ای نیست که بخواهیم نسبت به یکدیگر بر آن منتی بنهیم، بلکه این امر بخشی از میراث معنوی، قومی و ملی است. لذا اگر از طرفداران یکی از ادیان آسمانی هستیم وظیفه ما احترام به دیگر رسالت‌های آسمانی است و باید در میان امت نسبت به یکدیگر احترام قائل باشیم و از تنوع دینی حمایت کنیم چرا که تنها راه تداوم جوامعی است که از تعدد دینی و طوایفه‌ای برخوردارند و بدین وسیله می‌توانیم مانع وحشیگری، تندروی و حذف یکدیگر باشیم.
وی در پایان گفت: حمایت از انواع مختلف تعدد اعم از فرهنگی، فکری و سیاسی، تضمین کننده آشتی ملی و داخلی است و مانع از از هم گسیختگی برادری میان جامعه خواهد شد. لذا حمایت از تنوع دینی خود نوعی از انواع مقاومت در جامعه به شمار می‌رود
در ادامه نصری الصایغ، نویسنده و روزنامه نگار ابتدا با مطرح نمودن پرسش‌هایی درباره چرایی نیاز به تنوع دینی، گفت: منطقه ما شاهد به حاشیه راندن دین و ظلم سیاسی و از بین بردن آزادی‌های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی و آزادی‌های دینی و عدم مساوات میان اکثریت دینی و اقلیت‌ها است. لذا باید نسبت به وضعیت تنوع دینی تأسف خورد چرا که نسلی از خون آشام‌های جدید باعث دین گریزی شده‌اند.
وی افزود: حال اگر از خود بپرسیم که وضع زندگی ما چگونه است؟ همه ناتوان از پاسخ به این پرسش خواهند بود. جهان ما از نظر دینی، فرهنگی، قومی و زبانی، نژادی و رنگ متنوع است، اما خشونت در جهان حاکمیت دارم و نشان از آن دارد که عقل بشر تاکنون نتوانسته راه حلی برای مشکل همزیستی با وجود تمام اختلافات موجود بیاید. در این جا باید دین پاسخ دهد، اما در قالبی سیاسی، بلکه در قالب ایمانی و چارچوب ارزشهای تمام جوامع انسانی.
نصری الصایغ در پایان گفت: تا چه اندازه گفتگوی ادیان با صراحت و صادقانه برگزار می‌شود؟ ما معمولا در تعامل خود دو زبان به کار می‌بریم، زبان حضوری و زبان غیابی. آن چه که ما در باره یکدیگر در غیاب هم صحبت می کنیم با آن چه که در حضور یکدیگر حرف می زنیم متفاوت است. خواهش می کنم که در این نشست با یکدیگر صریح باشید و راهش این است که سیاست را به کناری بگذارید و برای اهلش رها کنید و به حقایق و ایمان و برکاتش متوسل شوید.
گفتگو دعوتی است الهی برای مردم و ضرورتی است برای همزیستی سالم میان انسان‌ها
سپس متن سخنان عمر محمد زین- وکیل استیناف دادگستری- قرائت شد. وی ضمن اشاره به تاریخچه رابطه دوستی مسلمانان و مسیحیان از دهه پنجاه قرن میلادی گذشته تاکنون، در بخشی دیگر از سخنان وی آمده است: تقسیم کشورهای بزرگ منطقه به کشورهای کوچک تر بر اساس تنوع دینی، از سوی صهیونیسم جهانی صورت گرفته تا کشوری یهودی نشین در فلسطین اشغالی برپاگردد و در نتیجه قدس شریف غصب شود و از دست مسلمانان گرفته شود.
وی در ادامه می گوید: ما می توانیم با وجود تمام تنوع های دینی، قومی و طایفه‌ای کشوری بزرگ ایجاد کنیم که در کنار یکدیگر به صورت مسالمت آمیز زندگی کنیم.
وی همچنین لازمه اخوت را، رعایت ادب در گفتگو و ادب در برابر مخالفان می‌داند و این که در برابر جهل و خشم دیگران فرهنگ مقاومت را باید رعایت نمود. اضافه بر این که برای گسترش اخوت باید مساوات و تمسک به ارزش های اخلاقی را رعایت کرد. بنابراین تربیت شهروندان بر اساس ارزش های اخلاقی از مهمترین عوامل ایجاد اخوت به شمار می رود.
وی در پایان به تغییر شرایط جامعه انسانی در غرب و بالابردن سطح پذیرش مخالفان اعتقادی در میان آنها اشاره نموده و گفت: رفتار غربی ها بر خلاف آن چیزی است که در رسانه ها تحت عنوان آزادی و دموکراسی مطرح می کنند بوده لذا باید جوامع غربی به این مسئله توجه کنند تا به جای سرکوب آزادی اعتقادی دیگران در تعامل با کشورهای مشرق رفتار خود را با مطالعه دیدگاهها و نشست و گفتگو با کارشناسان شرق، تغییر دهند.
همچنین کشیش آنطوان ضو- دبیرکل کمیته اسقفی گفتگوی مسیحیت و اسلام- در متن سخنان ارسالی خود ضمن تأکید بر ضرورت گفتگو و نشست میان طرفداران ادیان برای شناخت درست از یکدیگر نوشته است: گفتگو خود یک فرهنگ، ادب، علم، هنر، معنویت، فقه، تربیت، برقراری ارتباط، رسانه، زبان جهانی و تلاشی برای رسیدن به بهترین هاست. و گفتگو در حقیقت دعوتی الهی برای تمام مردم و ضرورتی برای انسان ها به شمار می رود.
وی سپس به بیان مفاهیمی چون: نشست و گفتگو، جهانی سازی و اسلام، لاهوت لحظه و فقه لحظه، تعدد گرایی و احترام به هویت دیگران، گفتگوی سیاسی دینی، روابط مسیحیت با اسلام، کلیسا و رابطه آن با مسلمانان، همزیستی مشترک مسیحیت با مسلمانان، پیام مسیحیان عرب به جهان، حضور در تمدن عربی، هر دو در برابر خداوند پاسخگو باید باشیم، مسیحیت در قرآن کریم، شریعت مسیحیان در قرآن کریم، پیمان پیامبر اسلام با مسیحیان نجران، پرداخت.
وی در پایان ضمن اشاره به آیه ای از قرآن کریم درباره مشترکات میان مسلمانان و اهل کتاب و دعوت اهل کتاب به عدم پرستش غیر از خدا و عدم شرک به او سخنش را پایان داد.
در پایان بیانیه‌ای مشترک از سوی شرکت کنندگان قرائت شد که به‌شرح زیر است:
شرکت کنندگان بر این امر تأکید می کنند که مشرق، الگویی برای تنوع دینی بوده و ادیان آسمانی از این تنوع حمایت و به سوی آن دعوت می کنند. لذا تجربه کشورهای عربی و اسلامی به عنوان الگویی مهم در حمایت از تنوع به شمار می رود، و نشر تندروی و خشونت مسئله ای است که خارج از این الگو بوده و ارتباطی با آن ندارد. وظیفه ما در حال حاضر تلاش در جهت مقابله با انواع تندروی و خشونت بوده و کارهایی را در حمایت از تنوع دینی و شرکت دادن جوانان و دانشجویان در تمام فعالیت هایی مانند گفتگوها و تقویت فرهنگ تنوع گرایی و پذیرش طرف مقابل می باشد تا در مقابل با مروّجان خشونت و اهانت به دیگران و فرهنگ نفرت، بایستیم.
در حاشیه این نشست، نمایشگاه کتاب، عکس و نشریات متنوع دینی نیز برپا شد.