خانه‌تکانی زبان در سال جدید

به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، حجت‌الاسلام والمسلمین سید حسن اسلامی اردکانی، عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب و اخلاق‌پژوه، متنی درباره ضرورت خانه‌تکانی زبان و اصلاح گفتار انسان در آستانه سال جدید به رشته تحریر درآورده که متن آن از نظر می‌گذرد؛

«معمولاً سال جدید را با خانه تکانی مفصلی آغاز می‌کنیم که از اسفند ماه شروع می‌شود و گاه تا بعد از عید هم ادامه دارد. در این فرایند کمابیش همه درگیر نوعی خانه تکانی می‌شویم و همه چیز را کمابیش بازنگری می‌کنیم و گاه تغییر می‌دهیم و دست به نوسازی می‌زنیم. مقصودم از خانه تکانی فقط تمیز کردن خانه و تغییر دکوراسیون آن نیست، بلکه همه فعالیت‌هایی است که به نحوی گویای گذر از سال قبلی به سال جدید است. این فعالیت‌ها معمولاً معطوف به نوسازی و تغییر وضع فعلی یا دست کم تغییرات مکانی و وضعیتی است. زن و مرد و پیر و جوان هر یک به نحوی درگیری این خانه تکانی می‌شوند. بالاخره عید است و باید همه چیز نو یا دست کم تمیز باشد. در نتیجه شاهد فعالیت گسترده تولیدکنندگان، ارائه دهندگان خدمات و مصرف‌کنندگان هستیم و گویی پیمانی نانوشته در این میان وجود دارد که کسی باید تولید یا وارد کند و دیگری حتماً مصرف کند. و خلاصه سال جدید را با وضعیتی تازه و غالباً نوشده آغاز می‌کنیم.

اما چیزی که معمولاً مشمول خانه‌تکانی نمی‌شود و گذر زمان بر آن اثری ندارد، واژگان ما است. تقریباً هر سال لباس و پوشاک و ظاهر خود را عوض می‌کنیم. اما زبان ما استثنا است. در حالی که حاضر نیستیم کفشی را که پنج سال قبل خریده‌ایم و هنوز هم سالم است به پا کنیم، اما نسبت به واژه‌های خود بی‌اعتنا هستیم و آن‌ها را همان گونه که هستند می‌پذیریم و تغییری در نوع یا ترکیب و ساختار آن‌ها نمی‌دهیم. همان تعبیرات عامیانه و کلیشه‌های گاه توهین‌آمیز را به کار می‌بریم و چنان عمل می‌کنیم که گویی گذر زمان یا افزایش تحصیلات و گسترش مناسبات اجتماعی تأثیری بر زبان ما نگذاشته است. تا حدی که گاه زبان ما بوی نا می‌دهد و کهنگی از سر و پای آن می‌بارد. هنگامی که در خیابان یا بازاری دو نفر به یکدیگر تند می‌شوند و زبان به پرخاش می‌گشایند، می‌بینیم معمولاً همه آنچه به تن دارند نو و تازه است، جز زبان پرخاشگر و نامناسب.

این مسئله اختصاص به افراد عادی ندارد و حتی برخی فرهیختگان و اصحاب قلم نیز چون در مقام نقد و رد بر می‌آیند، چنان به یکدیگر می‌پرند که گویی در دانشگاه و مراکز علمی رشد نکرده‌اند،‌ بلکه به اصطلاح در «چاله میدان» پرورش یافته‌اند. در آغاز سال نو می‌توانیم عهد تازه‌ای با خود ببندیم. واژگان خود را خانه‌تکانی کنیم، واژه‌های نامناسب را دور بریزیم، واژه‌ها و ترکیبها و استعارات نخ‌نما شده را فراموش کنیم، از زبان سوگیرانه، قومیت‌مدار، مردسالارانه، و تحقیرآمیز دوری کنیم، و واژه های تازه‌ای «بخریم». کافی است کمی خلاقیت زبانی به خرج دهیم، با خواندن آثار خوب و اشعار ناب، واژگان و قدرت بیانی خود را ارتقا بدهیم، واژه‌های تازه،‌ به قیمت اندکی وقت گذاشتن و مطالعه کردن،‌ به دست آوریم. زبانمان را تازه و شاداب کنیم و زبان تازه، پیراسته، و نواری به کارگیریم و با مردمان به نیکی و زیبایی سخن بگوییم و به فرمان قرآن عمل کنیم: «قولوا للناس حسناً».