گزارش نقشه مسائل اجتماعی-فرهنگی شیعیان ایران

به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، آینده ایران و تشیع، پیوند بسیار عمیقی با یکدیگر دارند. مسائل شیعیان ایران که اکثریت ساکنان این مرز و بوم اند، علاوه بر اهمیت ملّی آن، مسئله ای حیاتی برای آینده تشیع محسوب می‌شود. حجم بسیاری از کنش های اجتماعی- فرهنگی و سرمایه های در گردش امور خیریّه و عام المنفعه در ایران با انگیزه‌ها و اهدافی شیعی در جریان است که بی شک نحوه جهت گیری این اقدامات برای آینده تشیع و ایران حائز اهمیت خواهد بود.

«نقشه مسائل اجتماعی-فرهنگی شیعیان ایران» بنابر دیدگاه ۶۰ نفر از پژوهشگران دانشگاهی و فعالان اجتماعی-فرهنگی تهیه شده است. این گزارش تلاشی است در جهت تبیین نگاهی کارشناسانه و علمی به مسائل اجتماعی- فرهنگی شیعیان ایران. هدف این پروژه کمک به فرآیند تصمیم‌سازی کنشگران اجتماعی- فرهنگی و رهبران نهاد دین در ایران می‌باشد. این گزارش صرفا به ارائه تصویری از مسائل اجتماعی- فرهنگی شیعیان ایران می‌پردازد و در مقام ارائه راهبرد و راهکار نیست.

مسائل اجتماعی- فرهنگی شیعیان ایران به ترتیب اولویت بدین قرار است:

۱. چالش های حکمرانی
آمیختگی نهاد دین با سیاست و ضعف حکمرانی، آسیب‌های متنوعی بر پیکره مسائل اجتماعی- فرهنگی شیعیان در ایران وارد کرده است که این امر موجب بدبینی به نهاد دین شده است.

۲. چالش های مدرنیته
ناتوانی شیعیان ایران برای هماهنگی و مواجهه صحیح با جریانات پرسرعت جهانی، یکی از مهم ترین علت های آسیب در این حوزه ارزیابی شده است، ناهماهنگی نسل‌ جدید با نظام‌ ارزشی و هنجاری قرائت رسمی تشیع از دیگر آسیب‌های مهم این حوزه است.

۳. چالش های روحانیت، مرجعیت و فقه شیعه
مشروعیت و پایگاه اجتماعی روحانیت طی چند دهه گذشته دچار آسیب شده است؛ از جمله مسائل این حیطه می‌توان به این موارد اشاره کرد: ضعف ساختاری حوزه های علمیه در تربیت طلاب، رابطه روحانیت با حکومت، ضعف نهاد مرجعیت در مواجهه با مسائل اجتماعی- فرهنگی.

۴. چالش های اقتصادی و معیشتی
شرایط نامناسب اقتصادی به بروز برخی آسیب‌های اجتماعی- فرهنگی منجر شده و به فردی شدن دین‌داری در جامعه دامن زده است. از سوی دیگر، عدم توجه کافی و مؤثر نهاد دین به مسائل اقتصادی و معیشتی نیز موجب دور شدن بخشی از جامعه از گفتمان دینی شده است.

۵. چالش های نظام آموزشی
ضعف ساختار آموزشی (به صورت عام) و ناکارآمدی آموزش مفاهیم دینی (به صورت خاص) از چالش های شیعیان در ایران است. روزآمد نبودن نظام آموزشی در مواجهه با نیازهای جدید از مسائل مهم این عرصه است. ناکارآمدی نظام یاد شده به ضعف دانش و مهارت در نسل های بعدی شیعیان منجر شده است که آسیب‌های مهم اجتماعی- فرهنگی را در پی خواهد داشت.

۶. چالش های تغییر الگوهای هنجاری- ارزشی
کم رنگ شدن چهارچوب های دینی در زندگی اجتماعی و روزمره از مسائل این عرصه است؛ برای مثال می‌توان به کاهش همبستگی و مسئولیت اجتماعی در میان شیعیان و تغییر در الگوهای سبک زندگی اشاره کرد.

۷. چالش های دین‌داری
در این زمنیه خبرگان بیشتر بر سه مسئله تاکید کرده اند.: توجه غیر متوازن به وجوه مختلف دین‌داری؛ نظیر تمرکز زیاد بر مناسک و اهمال جنبه های دیگر، ضعیف شدن ساحت معرفتی- تعقلی و ضعف باورهای دینی.

۸. چالش مواجهه شیعیان با سایرین
نپذیرفتن تکثّر در ساحت اندیشه و عمل، یکی از مسائل شیعیان ایران است. این مسئله در مواردی به کاهش مدارا، بروز خشونت و واکنش‌های تند منجر شده است که از منظر خبرگان آسیب زاست.

۹. چالش های جمعیتی
مسئله جمعیت، از دیگر مسائل مورد توجه خبرگان است. برخی با توجه به ظرفیت های زیستی کشور با کاهش جمعیت موافق اند و برخی دیگر با در نظر داشتن تأثیر جمعیت در رشد اقتصادی و مسائل امنیتی و به منظور جلوگیری از پیری جامعه بر افزایش آن تأکید دارند. بنابر باور برخی کارشناسان، این مسئله در آینده تشیع مؤثر خواهد بود.