گزارشی از نشست نقد و بررسی کتب سه گانه کلیسای کاتولیک، کلیسای ارتدکس و کلیسای پروتستان

به گزارش خبرنگار ردنا (ادیان نیوز)، جواد فیروزی، عضو هیئت علمی دانشگاه سمنان در نشست ️نقد و بررسی سه کتاب کلیسای کاتولیک، کلیسای ارتدکس و کلیسای پروتستان که از سوی پژوهشکده تحقیق و توسعه علوم انسانی سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت) به صورت مجازی برگزار شد، سنجش میزان وصول به اهداف تعیین شده را یکی از کاستی‌های در کتاب کلیسای پروتستان عنوان و اظهار کرد:‌ اغلب اهداف و روش کار در مقدمه اثر توضیح داده می‌شود ولی با مطالعه مقدمه کتاب مشاهده شد که در این مقدمه مبحثی در زمینه اهداف و روش کار به صراحت بیان نشده است.

وی افزود: در این کتاب کار میدانی انجام نشده بنابراین بدون تردید از طریق کتابخانه‌ای تدوین شده است اما انتظار می‌رود این کتاب از نظر منابع و ارجاعات کامل و بی‌نقص باشد.

فیروزی با اشاره به مشکلات بخش مقدمه گفت: در صفحه نخست، سطر سوم (این تحولات و فراز و نشیب‌ها از سویی واکنش‌هایی بودند که در برابر انحرافات و خرافاتی که در گذر زمان در مسیحیت پدید آمدند و از سویی دیگر در راستای هماهنگ شدن مسیحیت با تحولات زمان و مکان و اندیشه‌های جدید بودند)، منظور این است که تحولاتی که در کلیسای پروتستان روی داده و اصلاحاتی که انجام شده واکنش‌هایی در برابر انحرافات و خرافات بوده است.

وی با بیان اینکه انحرافات و خرافات نیاز به توضیح دارد که منظور از انحرافات و خرافات چیست و چرا در مقدمه این کتاب این مسائل مطرح شده ولی در کل کتاب درباره این مطالب بحث نشده است، اظهار کرد: اندیشه‌های انحرافی و خرافی چه اندیشه‌هایی بوده که در برابر اصلاحات قرار گرفته و بیان شده که اصلاحات در راستای هماهنگ شدن مسیحیت با تحولات زمان و مکان و اندیشه‌های جدید بوده‌اند که چندان اینگونه نبوده است.

عضو هیئت علمی دانشگاه سمنان خاطرنشان کرد: با بررسی اندیشه لوتر مشخص می‌شود که درک درستی از تحولات علمی آن زمان و اومانیسم نداشته و دغدغه لوتر این نبوده که مسیحیت را با نیازهای زمان هماهنگ کند.

وی با اشاره به مباحث مطرح شده در صفحه دوم مقدمه در پاراگراف اول خاطرنشان کرد: بدیهی است که اصلاحات پروستانی بخشی از انحرافات مسیحیت را از برخی جوامع مسیحی زدود. کلمه «انحراف» قابل بحث است که از دید چه کسی انحراف بوده و انحراف چه بوده است.

فیروزی تصریح کرد: هدف لوتر در واقع برداشتن واسطه‌ای به نام کلیسا است و خودش را واسطه‌ای بین مؤمنان و خدا می‌دانسته است.

وی با اشاره به اساس کلیسای کاتولیک مطرح کرد: گفته می‌شود اگر خدا پدر و کلیسا مادر است. جای این امر وجود داشت که نویسندگان بستری فراهم کنند تا بیان شود که تفکر مسیحیت سنتی چگونه بوده است.

عضو هیئت علمی دانشگاه سمنان متذکر شد: اگر مفاسد وجود دارد باید بررسی شود این مفاسد چیست و چرا در کتاب نمود پیدا نکرده است مقدمه بناست آینه‌ای برای مباحث باشد.

فیروزی با اشاره به عنوان کتاب مبنی بر شناخت کلیسای پروتستان گفت: این سؤال پیش می‌آید که منظور از کلیسا چیست؟ زمینه‌ها، جغرافیا، الهیات، فرقه‌ها و مسائل اجتماعی بیان شده است. آیا تمام این موارد بخشی از کلیسا است؟

وی وجود ۲۵۰ تیتر در این کتاب را عامل سردرگمی خواننده ذکر کرد و افزود: هنوز یک تیتر تمام نشده که تیتر دیگر آغاز و این کتاب گیج‌کننده می‌شود و ساختار مدخل‌های دایره المعارفی پیدا کرده است.

عضو هیئت علمی دانشگاه سمنان بیان کرد: در مورد مسیحیت و کلیسای پروتستان کتاب به زبان فارسی کم داریم اما منابع انگلیسی زیاد است که منسجم هستند و می‌توان از آن استفاده کرد.

کتابخانه دانشگاه ادیان از نظر منابع مربوط به ادیان غنی است

وی با بیان اینکه کتابخانه دانشگاه ادیان و مذاهب از نظر منابع مربوط به ادیان بسیار غنی است، عنوان کرد: پس از اصلاحات پروتستانی و دینی در مسیحیت به تدریج نظام جدیدی شکل می‌گیرد که الهیات مدرن مسیحی نامیده می‌شود که در کتاب به آن اشاره کوتاه شده ولی بحثی در مورد الهیات مدرن مسیحی نشده است.

فیروزی ضمن طرح پرسش دیگر در زمینه جامعیت و مانعیت این کتاب، ادامه داد: مباحثی مانند بحث تاریخ، جغرافی، اقتصاد و سیاست در کتاب مطرح شده که لزوما به کلیسا مربوط نمی‌شود که این سؤال وجود دارد که چرا باید در کلیسا مطرح شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه سمنان ادامه داد: بیان مشکلات محتوایی، نگارشی و ساختاری و استنادی برای این کتاب از دیگر مشکلات است که روی آن بیشتر تمرکز کردم.

عدم طرح داده‌‌های صحیح در این کتاب

وی با اشاره به مشکلات موجود در زمینه محتوایی گفت: متأسفانه داده‌های صحیحی در این کتاب مطرح نشده به عنوان مثال بیان می‌شود کلیسای پروتستان در قرن ۱۶ که آغاز عصر خرد بود پدید آمد در حالی که قرن ۱۶ عصر خرد نبوده و عصر خرد دوره روشنگری سده ۱۸ است.

عضو هیئت علمی دانشگاه سمنان به مباحث مطرح شده در صفحه ۱۹ کتاب درباره رنسانس اشاره و عنوان کرد: بیان شده با فتح قسطنطنیه از سوی مسلمانان نهضت مطالعه و تحقیق در آثار علمی هنری مشرق زمین در غرب پدید آمد. این تحولات در دوره‌ای که به نام رنسانس شهرت دارد نقش مهمی داشت. این جمله بدون سند ارائه شده و سندی برای آن وجود ندارد.

فیروزی تصریح کرد: سقوط قسطنطنیه در سال ۱۴۵۳ اتفاق افتاده یعنی قرن ۱۵ ولی رنسانس در سال ۱۳۴۲ یا قرن ۱۴ آغاز شده یک قرن پیش از فتح قسطنطنیه رنسانس آغاز شده بود.

وی افزود: در صفحه ۱۹ کتاب درباره اومانیسم‌ها بیان شده اومانیسم‌ها می‌کوشیدند که سرچشمه‌های اصلی مسیحیت یعنی کتاب مقدس و آثار پدران به کلیسا بازگردند و به کلیسا حیات دوباره ببخشند.

عضو هیئت علمی دانشگاه سمنان با بیان اینکه اومانسیت‌ها در پی بازگشت به کتاب المقدس بودند، تبیین کرد: ویژگی‌های اصلی دوره اومانیسم علاقه به دوره کلاسیک، دسته نوشته‌های یونانی و رومی و نوشته‌های هرمسی و تمایل به منابع جایگزین برای کلیسا و تا حدی مسیحیت و تمایل به تفسیر تمثیلی بوده است.

وی در ادامه مطرح کرد: در صفحه ۲۳ کتاب ذیل تیتر زمینه‌های اقتصادی آمده که این سخن مربوط به قرن ۱۵ می‌شود و نوشتند روستاها از سکنه خالی و اقتصاد کشاورزی به اقتصاد صنعتی تبدیل شده در حالی که انقلاب صنعتی در قرن ۱۸ روی داده و اقتصاد محلی جای خود را به اقتصاد ملی داد و اقتصاد ملی به اقتصاد بین‌المللی تبدیل شد.

فیروزی با اشاره به منابع مورد استفاده در کتاب اظهار کرد: بسیاری از مطالب کتاب از روی یک منبع نوشته شده است و استناد به منابع دست دوم وجود دارد در کل ۴۱ مبحث به کتاب تاریخ تمدن ویل دورانت ارجاع داده شده در حالی که منبع تخصصی در زمینه کلیسای پروتستان نیست و بیش از ۱۰۰ صفحه کتاب بدون ارجاع و سند است.

عضو هیئت علمی دانشگاه سمنان با اشاره به ایرادهای ساختاری گفت: در صفحه ۲۱ تیتری با عنوان تحول عملی در دانشگاه‌ها زده شده ولی بحث در ذیل این تیتر خوب پرورده نشده است. برخی بخش‌ها مسیحیت با اسلام مقایسه شده که شیوه یکدست نیست و برخی جاها مباحث تکراری شده است.

وی با بیان اینکه نویسندگان برای تدوین این کتاب زحمات زیادی متحمل شده اند، عنوان کرد: زحمات بهتر است روشمند باشد تا نتیجه بهتری به دست آید.

شیوه تدوین مطالب بر اساس دوره‌های تاریخی مسیحیت شکل گرفته است

جواد باغبانی، نویسنده کتاب شناخت کلیسای پروتستان ضمن قدردانی از مباحث ارائه شده، اظهار کرد: این مباحث نشان از همت، دقت و ارزشی است که برای آثار قائل شدند و نکات دقیقی بیان فرمودند.

وی در پاسخ به عدم ساختار مشخص در کتاب‌‌ها گفت: کتاب شناخت مسیحیت کتاب مادری بودکه می‌خواستیم دانشجویان با مسائل عمومی مسیحیت آشنا شوند و سپس این سه کتاب از آن زاییده شد و شیوه اصلی در کتاب روند تاریخی برای مسیحیت بود.

نویسنده کتاب شناخت کلیسای پروتستان با بیان اینکه شیوه تدوین مطالب بر اساس دوره‌های تاریخی مسیحیت شکل گرفته است، خاطرنشان کرد: دو درس اول کتاب شناخت کلیسای کاتولیک درباره پیشینه مسیحیت، بنیانگذاری، آغاز مسیحیت و مربوط به عصر عیسی مسیح(ع) و دوره رسولان و یک اثر الهیاتی است. پس از درس پنجم و ششم وارد بحث تاریخچه کلیسای کاتولیک شدیم.

باغبانی یادآور شد: زیاد شدن عناوین در حقیقت برای کمک به خواننده بوده تا راحت‌تر مطالب را دریافت کند و برخی از مباحث با اسلام مقایسه شده زیرا کتاب در آن فضا نگارش شده و خواننده ما مسلمین هستند و انتظار دارند به مسائل اسلامی توجه شود.

استفاده از منابع دارای دیدگاه رسمی کلیسا

در ادامه احمدرضا مفتاح، عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب با بیان اینکه انتظار می رود در مورد هر کلیسا تمرکز بر مباحث اختصاصی آنها باشد، عنوان کرد: حتی الامکان منابع باید منابعی باشد که دیدگاه رسمی را بیان می‌کنند و در بخش اول به برخی از این موارد اشاره شد که به عنوان مثال اگر از تعالیم کتاب کاتولیک استفاده شده بود دیدگاه رسمی کلیسا را بیان می‌کند.

همچنین ملیحه معلم، عضو هیئت علمی پژوهشکده تحقیق و توسعه علوم انسانی «سمت» و دبیر این نشست با اشاره به نکات مطرح شده، خاطرنشان کرد: هر نگارنده باید در نظر بگیرد که منابع مورد استفاده معتبر و دست اول و ارجاع‌گیری باید دقیق باشد. مشکلات کتاب به مخاطب برمی‌گردد که مخاطب به طور دقیق هدف‌گذاری نشده است.

یادآور یم شود، کتاب شناخت کلیسای کاتولیک نوشته جواد باغبانی و عباس رسول‌زاده، زیر نظر حسین توفیقی با مشارکت مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی و به همت سازمان سمت در سال ۱۳۹۳ منتشر و برگزیده هفدهمین دوره کتاب سال است.

کتاب شناخت کلیسای پروتستان نوشته جواد باغبانی و عباس رسول‌زاده، زیر نظر حسین توفیقی با مشارکت مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی و به همت سازمان سمت در سال ۱۳۹۵ منتشر شده است.

کتاب شناخت کلیسای ارتدکس نیز نوشته عباس رسول‌زاده زیر نظر حسین توفیقی با مشارکت مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی و به همت سازمان سمت در سال ۱۳۹۹ منتشر شده است.

خبرنگار: ایمن سادات موسوی نژاد