نقدی بر انیمیشن روح / مفاهیمی چون تناسخ، ارواح سرگردان و جهان‌موازی دلیل علمی و عقلی ندارد
تعدادی از کارشناسان اعتقادی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم شعبه اصفهان در یادداشتی به نقد و بررسی این فیلم و مفاهیم مطرح شده در آن پرداختند که آن آمده است: مفاهیمی چون تناسخ، ارواح سرگردان و جهان‌موازی دلیل علمی و عقلی ندارد.
به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، انیمیشن روح (soul) یک پویانمایی رایانه‌ای در ژانر ماجراجویی، فانتزی و کمدی درام به کارگردانی پیت داکتر و ساختهٔ کشور آمریکا است که سال ۲۰۲۰ اکران شد.
اما انتشار این انیمیشن در کشورمان با نقد‌هایی روبرو بود زیرا نکات و مفاهیمی که در این فیلم به آن اشاره شده هیچ‌گونه دلیل و مستند عقلی و یا علمی نداشته و صرفاً به‌صورت یک ادعا و تئوری بدون مبنا و توسط برخی مدعیان معنویت مطرح‌شده است.
تعدادی از کارشناسان اعتقادی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم شعبه اصفهان در یادداشتی به نقد و بررسی این فیلم و مفاهیم مطرح شده در آن پرداختند که در ادامه تقدیم می‌شود.
معرفی فیلم روح (soul)
داستان فیلم روح (soul)؛ با معلم موسیقی سرخورده‌ای آغاز می‌شود که در تحقق اهداف و آرزوهایش شکست‌خورده و به‌جای تبدیل به ستاره جاز شدن حالا مسئول تربیت تعدادی بچه بی‌استعداد و بی‌علاقه به موسیقی است. در ابتدا به نظر می‌رسد که ما روایتی از تلاش یک مردِ سیاه‌پوست برای رسیدن به آرزویش را شاهد هستیم. خیلی زود اما مسیر داستان عوض می‌شود و منظره تازه‌ای پیش رویمان گسترده می‌شود. در مسیری که شخصیت اصلی فیلم «جو گاردنر» طی می‌کند و در این مسیر با روحی که با شماره ۲۲ خوانده می‌شود، اتفاقات متعددی را تجربه می‌کنند و آموزه‌ها و عقاید گوناگونی را به مخاطب و بیننده القاء می‌کنند.
در این نوشتار درصدد پرداختن به تمام ابعاد و زوایای این انیمیشن نیستیم و به‌صورت اختصار و با اولویت موضوعات اعتقادی و کلامی سعی می‌شود نگاه واقع‌بینانه‌ای به بینندگان و مخاطبین داده شود تا با برخی از مطالب غیرعلمی و غیرعقلانی آشنا شوند و نگاه اسلام عزیز را راجع به این موضوعات فهم کنند.
تناسخ و کارما، ارواح سرگردان، جهان‌های موازی و وجود چاکرا به‌وضوح در این انیمیشن؛ مسلّم و قطعی انگاشته شده است درحالی‌که هیچ‌گونه دلیل و مستند عقلی و یا علمی نداشته و صرفاً به‌صورت یک ادعا و تئوری بدون مبنا و توسط برخی مدعیان معنویت مطرح‌شده است.
بررسی تئوری تناسخ و کارما
یکی از زوایای جنگ نرم دشمنان، ترویج خرافه و تضعیف عقیده است که باید با مطالعه و پژوهش، تفکر و تدبر و همراهی با مرزبانان دین، خود را تقویت کنیم تا در دام‌های دشمن که هرروزه با مدل‌های مختلف و جدید، پهن می‌شوند، نیافتیم.این بار، فرضیه‌ای به نام «سمسارا» یا «تناسخ»، مهره‌ی پازل «جنگ نرم» قرارگرفته تا با «انکار معاد و آخرت» به پهلوانان زنده ببالند و بساط اخلاق و تعهد را آن‌گونه که می‌خواهند بیارایند.
تناسخ چیست؟
تناسخ عبارت است از انتقال روح از یک بدن به بدن‌های دیگر در همین دنیا، به‌صورت متوالی و بدون توقف. قائلان به تناسخ منکر عالم آخرت هستند و ثواب و عقاب را به لذت و درد دنیوی در همین عالم معنا می‌کنند و نام «کارما» بر آن می‌نهند (شهرستانی، ملل و نحل، ج۲، ص۵۵)
جالب است بدانید معتقدین به تناسخ تا به امروز، هیچ دلیل و یا استدلالی برای این مساله ندارند و صرفاً برای اقناع افکار پیروان خود و فرار از چاله «عبث و بیهوده بودن زندگی دنیا» این تئوری را خلق کردند اما خواسته یا ناخواسته در چاه عمیق اشکالات متعدد عقلی و نقلی، افتاده‌اند.
نکاتی در نقد و بررسی تئوری تناسخ
اصلی‌ترین نتیجه «تناسخ»، نفی معاد و انکار «حیات پس از مرگ» می‌باشد درحالی‌که وجود معاد و حیات اخروی، دارای براهین و استدلال‌های محکم عقلی و نقلی می‌باشد که در کتاب‌های اعتقادی بیان‌شده است. بسیار روشن است انسان خردمند، هیچ‌گاه یک حقیقت منطقی و عقلی که دارای استدلالات متعددی است را، فدای یک مساله ادعایی و بدون هیچ پشتوانه عقلی و منطقی، نمی‌کند. از همین رو، امام رضا (ع) در پاسخ به مأمون عباسی فرمودند: «مَنْ قَالَ بِالتَّنَاسُخِ فَهُوَ کَافِرٌ بِاللَّهِ الْعَظِیمِ مُکَذِّبٌ بِالْجَنَّهِ وَ النَّار»؛ «کسی که به تناسخ اعتقاد داشته باشد، کفر به خدا ورزیده است و وجود بهشت و جهنم را تکذیب کرده است». (عیون أخبار الرضا علیه‌السلام، ج۲، ص: ۲۰۲)
اهل تناسخ می‌گویند: مصیبت‌ها و آلامی که عده‌ای از مردم به آن مبتلا می‌شوند در حقیقت جزای اعمال بد و گناهان زندگی گذشته آن‌هاست در وقتی‌که ارواح آن‌ها به بدن دیگر متعلق بوده است همان‌طور که نعمت‌ها و لذائذی که عده دیگری از مردم از آن برخوردار هستند، پاداش اعمال نیکی است که در زندگی قبلی داشته‌اند. بر این اساس هر یک از آن‌ها استحقاق وضعیت موجود خود را دارند و سزاوار نیست که بر مستکبران و ثروتمندان سرکش اعتراضی کنند و نباید برای دادخواهی نسبت به‌حق مظلومان و مستضعفان قیام کرد. و به این ترتیب اساس و پایه‌های اخلاق ویران می‌گردد و مجالی برای فضائل انسانی باقی نخواهند ماند و این عقیده بهترین وسیله برای مفسدان و طواغیت نسبت به توجیه اعمال شنیعشان است چرا که آن‌ها با بیان مجبور بودن به عملکرد خود به‌راحتی از زیر بار مسئولیت، شانه خالی می‌کنند.
نتیجه اینکه با در نظر گرفتن دلایل عقلی و نقلی، تئوری تناسخ، هیچ پشتوانه عقلی ندارد و نتیجه آن، ویرانی پایه‌های اخلاق و حاکمیت رفتارهای جبری است. شایسته است جوانان عزیز و فرهیخته ایران اسلامی با بالا بردن سطح علمی و اعتقادی، خود را در دریای مواج شبهات، حفظ کنند و زمینه نجات غرق‌شدگان در این ورطه را فراهم آورند.
یکی از ادعاهایی که در عرفان‌های دروغین و معنویت‌های کاذب مطرح است، روح سرگردان است. در عرفان حلقه از این مقوله به «کالبد ذهنی» یاد می‌شود. در عرفان حلقه معتقدند میلیون‌ها جن و کالبد(روح سرگردان) در بدن انسان وجود دارد (جزوه تشعشع دفاعی،ص۱۳۷)
نقد تئوری ارواح سرگردان
برای تحلیل صحیح این تئوری باید روشن شود، منظور از روح سرگردان چیست؟ آنچه از ارواح سرگردان فهم می شود: ارواحی هستند که در فضایی نامعلوم رها و بی‌قید رهاشده اند و هیچ‌گونه هدفی را دنبال نمی‌کنند.
اما باید بدانیم چیزی به نام روح سرگردان وجود ندارد و چنین روحی زاییده تخیل انسان است و هیچ پشتوانه عقلی و علمی برای آن یافت نمی‌شود.
روح انسان بعد از مرگ وارد عالمی به نام عالم برزخ می‌شود. روح در آن عالم نیز، دارای بدنی است که از نظر شکل و ظاهر، شبیه به بدن دنیایی اوست؛ لکن دارای مادّه نیست؛ نظیر بدن‌هایی که ما در خواب می‌بینیم یا در خیال خود تصوّر می‌کنیم . اموات تا روز قیامت، با توجه به عقاید و اعمالشان، با روح و بدن برزخی خود، یا در بهشت برزخی به سر می‌برند یا در جهنم برزخی.
نتیجه اینکه وجود روح سرگردان با حکمت الهی سازگار نبوده و هیچ‌گونه دلیلی بر اثبات آن وجود ندارد و فقط ادعایی است برای توجیه برخی گزاره‌ها در معنویت‌های دروغین.
جهان‌های موازی
یکی از ادعاهایی که امروزه از سوی مدعیان معنویت در عصر جدید استفاده می‌شود جهان های موازی است. جهان‌های موازی، نظریه‌ای است در فیزیک کوانتوم که در سال ۱۹۷۵ جوانی به نام «اورت» در دانشگاه پرینستون آن را مطرح ساخت نزد صاحب‌نظران آن دانش نیز قطعی نیست؛ چون اثبات وجود جهان یا کیهان‌های موازی در حیطه تجربه انسان قرار ندارد و دلایل عقلی نیز آن را تائید نمی‌کند و تا امروز هیچ مستند علمی برای آن اقامه نشده است.
محسن فرشاد دراین‌باره می‌نویسد: «… اما کیهان‌های موازی، کیهان‌های هاله‌ای، فرا کیهان، مورد مشاهده مستقیم ما نیستند، وجودشان محتمل و غیرقطعی است». (محسن فرشاد، رازها و رمزهای کیهان، ص۱۹۶)
نتیجه اینکه بنا بر نظر کیهان شناسان، با توجه به نبود شرایط آزمودن و تجربه و بررسی‌های علمی در رابطه با جهان‌های موازی، وجود این جهان‌ها غیرقطعی و صرفاً یک احتمال است.
چاکرا
در آئین هندو باور دارند سیستم انرژی بدن سه قسمت است. بدن‌های لطیف؛ نادی‌ها یا کانال انرژی، چاکراها یا مراکز انرژی. نادی‌ها به منزله شبکه ظریفی از شرین‌ها هستند و دو نادی اصلی آیدا و پینگالا نام دارد. جایی که این دو نادی اصلی به هم می‌رسند چاکرا نام دارد.
به‌طورکلی برای اثبات هر ادعا، عقل، تجربه و وحی لازم است. راه اثبات وحی آسمانی نداریم. چون یوگی‌ها به هیچ جمله‌ای از کتاب‌های مقدس استناد نکرده‌اند. استدلال عقلی نیز در این زمینه نداریم. راه تجربه نیز نیست. چون این مطالب حاصل تجربیات درونی بزرگانی چون پاتانجلی است. و نمی‌توان تجربه انسان‌هایی که صدها سال از مرگشان گذشته است راهی برای نجات بشر باشد. (فعالی،آفتاب و سایه‌ها،صص ۹۰-۱۰۸)
نتیجه اینکه عقل بشر اجازه قبول مطلبی که توسط برخی افراد غیرمتخصص و با ادعای تجربه‌های درونی، مطرح شده است را نمی‌پذیرد و مسأله چاکراها هیچ تأیید عقلی و علمی ندارد.