مبنای نظری و فلسفی موعودگرایی و منجی‌گرایی ملل منتظرالظهور در پارادایم فارابی
از جهت مبانی نظری و عقلی این فارابی است که نخستین بار در سیستم نظری فلسفی خود، اعتقاد به امامی را که هم هادی و هم مهدی است پی‌ریزی کرد.
به گزارش ردنا (ادیان نیوز)؛ دکتر محمدرضا شهیدی پاک استادیار دانشگاه آزاد تهران مرکز همزمان با میلاد منجی عالم بشریت حضرت مهدی (عج) طی یادداشتی با عنوان «مبنای نظری وفلسفی موعودگرایی، منجی‌گرایی ملل منتظرالظهور درشرق اسلامی، غرب اسلامی و غرب مسیحی در پارادایم فارابی» پرداخته‌است. متن کامل این یادداشت بدین شرح است:
اعتقاد مشترک به منجی نماد همیشه سبز آرامش و پیوستگی در صلح جهانی است و کار علوم انسانی تبیین عدالت و سعادت، موضوع تولیدات رسانه‌ای جهان ۲۰۲۱ است، فلسفه سیاسی فارابی یکی از آثار فلسفی در عدالت و سعادت هزار سال است که در فلسفه، فرهنگ و تمدن جوامع منتظرالظهور حضور دارد، این فلسفه در مورد نظامی سیاسی است که در رأس آن امامی منجی است که هادی و مهدی است، فلسفه سیاسی فارابی در راه تأمین سعادت مورد قبول جوامع دینی و غیر دینی است، این وضعیت فلسفی مشترک در موعودگرایی دلیلی بر امکان عقلی تحمل غیبت مانند تحمل عقلانی دیگرمقولات ایمان به غیب است و از جهت پدیداری پیشرفت در فلسفه تحلیلی اروپا به ویژه در شرق آن است زیرا تحلیل مشترک تاریخ، علیت و تکامل در سیستم فلسفه اسلامی، ایرانی و لهستانی، بر مبنای بازگشت به پارادایم ذهنی فارابی در تکامل و اعتقاد به منجی است که در آنجا اکنون رساله فلسفی سیاسی در سایه کتاب کلاسیک فارابی در مورد مدینه فاضله و تأمین سعادت و منجی‌گرایی تدوین شده است.
۱- مبنای فلسفی، نظری و عقلی ایمان قلبی و موعود منتظر
گرایش قلبی و ایمان غیبی به مرد منتظر هنوز قدرتمندترین نقطه مشترک در این سه منطقه بسیار بزرگ جغرافیایی از پراکندگی سنتی ادیان آسمانی زرتشت، موسی(ع) ، مسیح(ع) و حضرت محمد(ص) در بخش‌های بزرگی از نواحی استراتژیک جهان در ربع مسکون در اروپا ، آفریقا و آسیا و آمریکا است. این سه محیط زیست جغرافیایی، انسان‌هایی همواره دارای پتانسیل حوادثی بزرگ بر اساس ایمان به منجی و ذات مقدس است.
این اعتقاد مشترک می‌تواند عامل گسترش صلح بین اروپا آفریقا و آسیا شود و نوار همیشه سبز صلح جهانی است که در عرفان و تصوف اسلامی قرن‌هاست که به صورت توجه به ذات مقدسی وصف شده است که اصل همه انبیا است با اینکه از جهت ایمانی، ریشه قرآنی دارد و از اصطلاحات قرآنی در کلمه «بقیهالله خیر لکم» است که مجمع همه ذوات مقدس از آدم تا خاتم است و مجموعه‌ای از روایات در اطراف آن هست که چندین قرن مورد تأیید و یادآوری و نقد بوده است (درمقاله مهدویت در غرب اسلامی (۱۳۸۵) ریشه‌های اعتقاد و ایمان به مرد منتظر بین ملل منتظر الظهور بیان شده است.)
لکن از جهت مبانی نظری و عقلی این فارابی است که نخستین بار در سیستم نظری فلسفی خود، اعتقاد به امامی را که هم هادی و هم مهدی است را پی‌ریزی کرد. این امام شرط سعادت فرد و جامعه است و آرمان‌شهر با او محقق می‌شود طرح فارابی چنان عقلانی و با بیان فلسفی است و رکن اصلی و محوری بسیاری از فلسفه‌های سیاسی است که سه آرزوی نظام‌های عقلانی، تأمین عدالت و سعادت و دموکراسی را برآورده ساخته است.
عدالت و سعادت و دموکراسی اهداف سیستم‌های فلسفه سیاسی است. سیستم امام محور فارابی در نزدیک عصر غیبت صغری و حدود ۱۰۰ سال پس از آن تأسیس و ارائه شد و اما تاکنون همواره منشأ تحرکات با ریشه ایمان به ظهور منجی و مرد منتظر در شرق و غرب جهان اسلام بوده است؛ گرایش محققان و فلاسفه غرب مسیحی در پارادایم شبیه الگوی ذهنی فارابی در مورد امام و انسان و چگونگی حرکت تکاملی از جوامع جاهلیت به جامعه فاضله و از نفس‌های ناقص به نفس‌های کامل است.
مشهورترین نظریه فارابی نظریه او در مورد سعادت است که مبنای دیدگاه‌ها و مطالعات کلاسیک در مورد تکامل فرد و جامعه است و فرایند دائمی نزاع خیر با شرور و نجا ت نفوس از شرور و تأمین سعادت آنها به‌واسطه نفس کامل است. در کتاب ارای مدینه فاضله که معدن همیشگی مطالعه در مورد روند فلسفی تکامل انسان و شناخت انحطاط جوامع است، فارابی راه کسب سعادت را ترسیم کرده است . حاکمیت گوهر عقل فارابی در تدوین این کتاب، علت بقای آن در مرکز مطالعات آرمان شهر و تکامل و پاسخ به حس بشر برای نجات از انواع شرور و تاریکی و علاقه‌مندی به سعادت است.
۲- تکثر و تقلید دائمی الگوی اندیشه فارابی در سعادت و عدالت
فارابی از گذشته تاکنون به عنوان اصل فلسفه از آغاز مورد توجه اصل فلسفه ابن‌سینا قرار گرفت و پس از آن همچنان آثار فارابی اصل موضوع مطالعات انسانی در شرق و غرب جهان است. از جمله مطالعات مربوط به سعادت در دوره معاصر تحقیقات محقق معاصر در دپارتمان فلسفه در لهستان است. این منطقه که دارای سنت دیرینه در منجی و موعودگرایی و اعتقاد به مرد منتظر در سیستم فلسفه دین است و دارای سابقه سنتی بسیار طولانی در اعتقاد کاتولیکی به ضرورت منجی است؛ و از نقاط جمع بین مسیانیسم، منجی‌گرایی و موعودگرایی و فلسفه و مذهب و ایمان به ذوات غیبی مسیح و مریم مقدس است.
پرفسور جولیان استاد فلسفه دانشگاه لهستان در کتاب رسائل سیاسی فلسفی (تراکتاتوس)، خود را از معتقدان به فارابی و موفقیت طرح جامع او در چگونگی کسب سعادت و دوری از شرور به‌وسیله فرد و جامعه می‌داند. گرایش فلاسفه شرق‌شناس مانند جولیان به فعالیت فلسفی فارابی در مورد سعادت و اعتقاد به مرد منتظر، همان بیان و اثبات عقلی فارابی در مورد ضرورت امامی که هادی است و به واسطه لطف خداوند مهدی(عج) است. این بیان عقلی فارابی به‌وسیله جمله کلاسیک خواجه نصیرالدین طوسی برای همیشه در آسمان فلسفه و اندیشه ماندگار شد: وجوده لطف و تصرفاته لطف اخر، در رساله فلسفی – سیاسی پرفسور کاربوفیتیش – کوراب جولیان مانند کتاب آرای مدینه فاضله فارابی که مجموعه از رسائل فلسفی سیاسی است راه رسیدن به سعادت برمبنای رساله‌هایی با عناوین فلسفی طبیعت بشر، سرّ وجود، ماهیت زمان و عناوین سیاسی، سعادت، صلح، جنگ، سیاست تدوین شده است.
دکتر کرب تصور می‌کرد که رساله فارابی فقط در جوامع دینی کاربرد دارد اما فلسفه فارابی به‌وسیله محققان بسیاری در شمار سیستم‌های فلسفی محض محسوب شده است و تدوین رسائل فلسفی سیاسی به‌وسیله این پرفسور فلسفه دانشگاه لهستان دلیل بر وجود ریشه‌های مشترک عقلی مهدویت در بین جوامع بشری و انسان‌ها است که به ایمان انسان‌های معتقد در بین ملل منتظر الظهور بازمی‌گردد و از سویی در مجامع علمی به صورت تدوین رساله سیاسی و فلسفی پرفسور کراب در سعادت در قرن بیست‌ویکم پدیدار شده است.( وبینار مسئله تکامل اکتبر ۲۰۲۱، دپارتمان فلسفه دانشگاه لهستان ).
کتاب جولیان که به نوعی در امتداد سنت دیرینه فلسفه سیاسی کاتولیک لهستان در مورد منجی‌گرایی است، از نشانه‌های منجی‌گرایی در اثر این فیلسوف لهستانی مخالفت شدید او با کاپیتالیسم غربی و کمونیسم شرقی و نقد ورد مبانی نظری آنها در تأمین راه عدالت و سعادت است و دعوت او به راه سعادت دقیقاً شبیه راهی است که فارابی برای سعادت در حدود هزار سال پیش ترسیم کرده است. شاید با تدوین این اندیشه متأثر از فارابی در لهستان اروپا نوری تابیده باشد.
۳- عدالت – سعادت موضوع رسانه
هنوز مهم‌ترین موضوع علوم انسانی تبیین سعادت وعدالت است و جدیدترین تولیدات رسانه‌ای جهان سال ۲۰۲۱ در مورد عدالت است؛ مانند سری فیلم‌های سینمایی جوکر، بت‌من ، مرد عنکبوتی و لیگ عدالت زک اسنایدر (۲۰۲۱ ) است که پسوند ابرقهرمان و انسان کامل آنها عدالت است . چندین قرن است که مطبوعات و مدتی طولانی است که رسانه تصویری معاصر در صدد تصویر سعادت و عدالتی است که متفاهم اذهان جهانی باشد روندی که با افزایش کمّی و کیفی تاریکی و ستم و شرور و مظالم همچنان بی‌وقفه در پی جستجوی خورشید تابان در بیابان با نور شمع است، ادامه دارد و ناتوان از وصف و مهار تاریکی‌ها و شروری است که در برابر یک نور و خیر واحد قرار دارد ، آیا نظام موجود با رسانه، در پی وصف خود است و می‌تواند خود را به درستی تحلیل و تبیین کند، شاید اثری جاویدان فلسفی از فارابی بتواند این دور توهمی رسانه غربی را سامان دهدو التیام بخشد.
آیا این فیلم‌ها توانسته است اندکی موجب تکامل نوع بشر باشد. یکی از آثار فلسفی در عدالت و سعادت و تبیین شرور هزار سال است که در فلسفه جوامع منتظر الظهور حضور عقلی دارد، فلسفه سیاسی فارابی بوده که در مورد نظامی سیاسی است که در رأس آن امامی است که هادی و مهدی است.
فلسفه سیاسی فارابی مورد قبول جوامع دینی و غیردینی است و او مبتکر این فلسفه است، این وضعیت فلسفی همشکل و همگرا در مورد موعودگرایی و تأمین سعادت از راه مبانی عقلی مشترک، دلیلی بر امکان عقلی تحمل غیبت مانند تحمل عقلانی دیگرمقولات ایمان به غیب است و از جهت پدیداری پیشرفت در فلسفه تحلیلی اروپا به‌ویژه در شرق آن است زیرا تحلیل مشترک تاریخ، علیت و تکامل در سیستم فلسفه اسلامی، ایرانی و لهستانی، برمبنای بازگشت به پارادایم ذهنی فارابی در تکامل است که در آنجا رساله فلسفی سیاسی در تکامل نوع بشر از او در سایه کتاب کلاسیک فارابی در مورد مدینه فاضله و سعادت تدوین شده است. اعتقاد مشترک به منجی نماد همیشه سبز آرامش و پیوستگی در صلح جهانی است.
*کاربوفیتیش –کوراب جولیان استاد دانشگاه کشورلهستان دپارتمان فلسفه