«ادعیه» بهترین لسان ائمه اطهار(ع) در خصوص تبیین حقایق و معارف الهی هستند

به گزارش خبرنگار ردنا (ادیان نیوز)، حجت‌الاسلام دکتر محمدرضا غفوریان، عضو هیئت علمی دانشگاه امیر کبیر در سومین جلسه دوره تخصصی عرفان و معنویت که با عنوان «معارف اعتقادی در ادعیه» دایر شد، اظهار کرد:  از صدر اسلام تا کنون در ماه رمضان به دعا توجه می‌کنند و می‌توان بیان کرد ماه تدبر، تأمل و مناجات است.

وی تصریح کرد: متکلمان و پژوهشگران عرصه معارف مباحثی را مطرح کردند. از گذشته‌ها این مسئله مورد بحث بوده که آیا می‌توانیم معارف اعتقادی و اصول اصلی دین را از روایات و آثار رسیده از معصومان علیهم السلام اقتباس کنیم یا خیر؟ مخالفان و موافقان در این مسئله بوده‌اند.

عضو هیئت علمی دانشگاه امیر کبیر عنوان کرد: اگر بخواهیم اصل وجود حق تعالی یا اوصاف حق تعالی و مباحث توحید ذاتی یا صفاتی و مسائل اساسی مانند معاد با منقولات از معصومان علیهم السلام اثبات کنیم دور است زیرا حجیت بر کلام معصوم(ع) بر این است که خدایی اثبات شود که دارای علم، حکمت و اوصاف کمالی و جمالی باشد.

وی افزود: اگرچه باید برای اصول معارف استدلال عقلی کنیم ولی با تمسک به کلام معصومان(ع) و روایات نمی‌توان مطلب را اثبات کرد. در کنار آن این نکته قابل ذکر است که کلمات معصومان(ع) می‌تواند راهنمایی برای ما باشد که با تدبر در کلمات پیگیری استدلالی و عقلی کنیم.

حجت‌الاسلام غفوریان به چیستی مقصود عرفای عرفان نظری و فیلسوفان در حکمت متعالی و الهیات و فلسفه پرداخت و افزود: مباحثی در احکام عقلی و فلسفی برهانی مانند امکان و وجود و حرکات جوهری و برهان صدیقین و با قرائت‌های مختلف وجود دارد که از آنها برای اثبات برخی اوصاف حق تعالی استفاده می‌کنیم.

عضو هیئت علمی دانشگاه امیر کبیر ادامه داد: این سلوک عقلی و استدلال خردمدار مانع از این نمی‌شود که بسیاری از اوقات در روایات و آثار رسیده از ائمه اطهار علیهم السلام یا خود پیامبر(ص) یا بالاتر در متن کتاب الهی قرآن کریم اشارات و راهنمایی‌هایی و بعضا استدلال‌های عقلی وجود داشته باشد که راهنما و جهت‌دهنده فیلسوفان و عارفان باشد.

کمال توحید حق تعالی داشتن اخلاص است

وی به خطبه‌ای از نهج البلاغه اشاره و عنوان کرد: در ابتدای این خطبه امیر مؤمنان(ع) درباره صفات حق تعالی جملات مهمی دارد که بر اساس آن کمال توحیدی حق تعالی داشتن اخلاص است.

عضو هیئت علمی دانشگاه امیر کبیر خاطرنشان کرد: زمانی سخنان معصوم(ع) در فقه اصغر در باب عبادات، طهارت، حج و روایات را در ابواب مختلف به عنوان احکام تعبدی می‌پذیریم که با بررسی سند و تام بودن آن، واجب، جایز، مستحب و مکروه بودن آن مشخص شود.

حجت‌الاسلام غفوریان با بیان اینکه آیات شریفه و روایات ائمه اطهار(ع) راهنمای تعقل عاقلان، تفکر فیلسوفان و عارفان است، عنوان کرد: روایات و کلمات معصومان علیهم السلام و آیات شریف قرآن می‌تواند راهنمای تعقل و تفکر باشد به طوری که در آثاری که از ائمه اطهار علیهم السلام یا پیامبر اکرم(ص) و حتی در قرآن به ما رسیده است بسیاری از این راهنمایی‌ها و اشارات را می‌توانیم مشاهده کنیم.

عضو هیئت علمی دانشگاه امیر کبیر ادامه داد: در روایات و آثار ائمه اطهار(ع) به ویژه دعاها و ادعیه راهنمایی مهمی در باب توحید ذات، صفات حق و اوصاف ثبوتی و سلبی، جمال و جلال حق تعالی و مباحث معاد و نبوت و ویژگی‌های سفرا و رسولان الهی وجود دارد.

وی آثار رسیده از ائمه اطهار علیهم السلام را در قالب روایات عنوان کرد و گفت: اغلب این آثار دارای مخاطب است یا خطبه یا سخنرانی عمومی بوده یا در جلسه خصوصی شخص یا جمعی سؤال کردند و امام پاسخ دادند و برخی از آثار دیگر معصومان مناجات و دعای آنها است.

حجت‌الاسلام غفوریان تصریح کرد: ائمه اطهار(ع) در آن دسته از آثاری که به صورت روایات است و پاسخ سؤال یا در سخنرانی مطلبی را فرمودند ناگزیر بودند که سطح فهم مخاطبان را رعایت کنند و به فراخور ذهن سؤال کننده اطلاعات را بیان کنند.

وی ادامه داد: به عنوان مثال در روایات مطالبی درباره توحید و صفات حق تعالی و معاد به طور ساده بیان شده زیرا سؤال کننده کشش و تحمل بیش از این را نداشته است.

عضو هیئت علمی دانشگاه امیر کبیر با بیان اینکه مباحث در ادعیه به طور عمیق بیان شده است، گفت: در روایتی دیگر از پیامبر اکرم(ص) نقل شده که مطالبی از آیات قرآن نقل کردند و به حضرت فرمودند که این مطالب مشکل و سنگین بود. حضرت فرمودند اقوامی خواهند آمد که متعمق هستند و این مطالب را خوب می‌فهمند و در این مطالب کاوش می‌کنند و بیان کردند اینها چه کسانی هستند؟ حضرت دستشان را بر شانه سلمان گذاشتند.

مباحث ادعیه ائمه اطهار(ع) عمقی هستند

وی افزود: به دلیل آنکه در روایات مخاطبانی با فهم‌های مختلف وجود دارد، مطالب عمیق و پیچیده در این روایات بیان نشده است در حالی که اگر بخواهیم دقایق معارف را اخذ کنیم در ادعیه باید جست‌وجو کنیم.

حجت‌الاسلام غفوریان با بیان اینکه میراث گسترده و پربار و غنی از دعاهای ائمه اطهار علیهم السلام وجود دارد، گفت: ماه رمضان گل سرسبد ماه‌های سال است که در صحیفه سجادیه دو دعا یک دعا برای دخول ماه رمضان و یک دعا زمان وداع ماه رمضان مطرح شده که معارف بلندی درباره توحید، شب قدر، توبه، روزه و اثرات اخلاقی آن نقل شده است.

وی با تأکید بر اینکه «ادعیه» بهترین لسان ائمه اطهار(ع) در خصوص تبیین حقایق و معارف الهی هستند، خاطرنشان کرد: بسیاری اوقات برای ثواب یا تضرع و توبه به ادعیه مراجعه می‌کنیم، عمیق‌تر از اینکه ثواب ببریم و توبه کنیم این است که به این دعاها با نگاه برگرفتن معارف عمیق و علوم دقیق نگاه کنیم.

وی با اشاره به نامه‌ای از حضرت امام خمینی(ره) خطاب فرزندشان در قالب پندها و نصایحی در صحیفه، ادامه داد؟: در این نامه فرمودند پسرم دعاها و مناجات‌هایی که از ائمه اطهار(ع) رسیده بزرگترین راهنمایی‌ها و آشنایی با جل اعلی و مشتمل بر معارف الهی و وسیله انس با اوست.

حجت‌الاسلام غفوریان ادامه داد: یکی از راه‌هایی که شیطان ممکن است وسوسه‌های زیبا داشته باشد این است که ما از خواندن این دعاها بخواهیم ثواب ببریم در حالی که این دعاها جهت‌دهنده تفکر ما است.

وی با نقل این جمله که خدایا کسی که به سمت تو حرکت می‌کند راه برای او نزدیک است، بیان کرد: این جمله ما و صدها و هزاران فیلسوف را به تفکر وامی‌دارد بنابراین اگر بخواهیم در معارف دقت و تأمل کنیم و فیلسوفانه و عارفانه بیندیشیم؛ ادعیه بهترین راهگشا و راهنما هستند که فکر را جهت می‌دهند.

یادآور می شود، دوره تخصصی «عرفان و معنویت» از سوی موسسه بین المللی حکمت، ویژه ماه مبارک رمضان هرشب ساعت ۹:۳۰ به صورت آنلاین برگزار می شود.

خبرنگار: ایمن السادات موسوی