درباره پدیده جدید مذهبی عراق؛ یک روحانی با ۵ میلیون فالوور!

به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، ایرانی ها نام باسم الکربلایی را خوب می شناسند. از مداحی «لیش تاخر عباس» سالهای دهه ۸۰ که صدا و سیمای جمهوری اسلامی آن را پیاپی پخش می کرد تا مداحی معروف «تزورونی» که نماد بی چون و چرای اربعین شده! حالا باسم بیش از ۱ میلیون دنبال کننده در اینستاگرام دارد؛ همان باسم کربلایی که حسینیه قصر الزهراء در کاظمین دو سال پیش برایش مراسم تاج گذاری برگزار و او را ملقب به سلطان منبر حسینی کرد!

اما این آخرین حاشیه حسینیه پرسر و صدای کاظمینی ها نبود. پس از دو سال این بار نام این حسینیه با رونمایی از یک منبر طلایی بر سر زبان ها افتاد. منبری ذهبی که مداحش باسم است، اما بیش از این که این منبر برای باسم کربلایی حاشیه درست کند، برای خطیب پیش از او دردسر ساخت. خطیبی که کم کم آوازه اش از باسم نیز فزونی می گیرد؛ مردی که حالا دنبال کننده های او در حساب اینستاگرامش به بیش از ۵ میلیون نفر رسیده! آن هم فقط ظرف معروفیتی در حدود ۵ سال؛ شاید دیگر کسی در عراق نباشد که سید علی طالقانی را نشناسد. سید شیعه عراقی و از قلب نجف که حتی قلوب اهل سنت را هم ربوده و قدم زدنش در میان بازار شهر سنی الانبار در شبکه های اجتماعی عراقی دست به دست می شود.

شاید کمتر کسی حتی در میان عراقی ها در خاطرش باشد، روزهایی را که سید علی طالقانی در مسجد کوفه خطبه خوانی نماز جمعه می کرد. منبری که همه می دانند از آن چه جریانی است! نماز جمعه در مسجد کوفه از زمان شهید صدر ثانی، در اختیار جریان صدر بوده و این سنت تا هم اکنون نیز جاری است. سید علی طالقانی که گویا در حوزه های متعلق به این جریان هم درس خوانده، بر منبر این مسجد خطیب نماز جمعه بود. این که شایعات در مورد تعمم وی بدست سید مقتدی صدر درست باشد یا خیر، اصل این که روزی سید علی طالقانی گذشته ای صدری داشته را انکار نمی کند. البته شاید کمتر طلبه ای هم چون وی بوده که در اواخر دهه ۹۰ وارد حوزه نجف شده و نشان صدری بر وی زده نشده باشد؛ هرچه که باشد، سید محمد صدر نوعی زعامت حداقل تعیینی بر حوزۀ آن روزهای نجف داشته است.

اما طالقانی که به تازگی وارد دهه چهارم عمر خویش شده بود (وی متولد سال ۱۹۸۴ است)، خیلی زود فهمید که جریان های سیاسی عراقی دیواری نیستند که بشود بر آنها یادگاری نوشت! این شد که از سال ۲۰۱۷ (که خودش می گوید سال شروع منبر رفتنش است) گفتمانی جدید در فضای سخنانش رقم زد؛ گفتمانی که چه بسا سر محبوبیتش در این روزهای عراق نیز باشد:

سیاستی که عین دیانت نیست!

سید علی طالقانی به جد معتقد است که عمامه و صاحبان آن به هیچ وجه نباید وارد سیاست شوند. او می گوید که «ما روحانیون متهم هستیم که حکومت می کنیم به سبب تعداد قلیلی از هم لباسی های ما که داخل این سازمان حکومتی هستند. ولی اکثر طلاب علوم دینی در کربلا و نجف درس می خوانند و با سلطه کاری ندارند. فقها این گونه از طلاب علوم دینی تعهد می گیرند که باید به تمامه از جو سیاسی به دور باشند.»

این خوانش از روحانیت که شاید سکه رایج در نجف هم باشد، توسط طالقانی جوان به بزرگان جریان حوزه ناطقه- شما بخوانید حوزه سیاسی- نجف هم تسری پیدا کرد. سید علی طالقانی از قول صدر ثانی می گوید: «شهید صدر(قده) نه فقط مخالف دخالت عمامه در امور سیاسی، بلکه مخالف هرگونه نزدیکی طلاب علوم دینی به سیاست و قدرت بود؛ این امور کار طلبه نیست؛ زیرا دنیای سیاست کثیف و جهان وارونه نمایی و تناقضات است و ممکن است بر طلبه نیز اثر بگذارد و موجب بدبینی در اخلاق و دینداری طلاب شود» این حرف آن قدر برای بزرگ امروز جریان صدر سنگین آمد که محمد صالح العراقی-ملقب به وزیر القائد- را مجبور کرد که علیه این حرف بیانیه ای بلند بالا بنویسد.

اما این اولین بار و البته آخرین بار نبود که رابطه سید علی طالقانی با سید مقتدی صدر به چالش کشیده شد. قبل تر از آن در سال ۲۰۱۸ زمانی که عباس البیاتی نماینده پارلمان عراق ۵ جریان شیعۀ مشهور انتخابات 2018 یعنی سائرون، تحالف فتح، دولت قانون، تحالف نصر و تیار الحکمه را به ۵ تن تشبیه کرد، طالقانی به شدت برآشفته شده و گفته بود: «شخصی جاهل علیه عقائد ما هجمه آورده و احزابی را که به فساد، ظلم و تجاوز به حقوق مردم شهره هستند را به اصحاب کساء تشبیه کرده! مراجع دینی باید پاسخی کوبنده به وی دهند تا او عبرت دیگران شود» البته رابطه سید علی طالقانی و مقتدی صدر بار دیگر در مساله منبر طلایی دچار حاشیه شد. مقتدی صدر در بیانیه اش علیه آن منبر پر سر و صدا نوشت: «بر خطیبی نیز که بر آن منبر سخنرانی کرده لازم است که یک سال منبر نرود و الا کارش مخالفت با اوامر حوزه علمیه به شمار می آید»

حالا دیگر همه در عراق سید علی طالقانی را یک چهره ضد احزاب سیاسی می شناسند؛ او دیگر ابایی ندارد با آنها سرشاخ شود؛ چه صدر باشد و چه حکیم و چه دیگران؛

از دیو و دد ملولم و انسانم آرزوست!

سید علی طالقانی دست بر نقطه ای گذاشته که شاید در منابر مشابه، آن هم در عراق کمتر سابقه داشته است. منبر در عراق بسیار بیش از ایران با مصیبت خوانی، نعی و روضه عجین است و خوش صدایی نقش مهمی در آن بازی می کند. اما طالقانی با صدایش نیست که دل ها را جذب خود کرده؛ بلکه سید کربلایی این روزهای عراق بر مفهوم «انسان» تکیه کرده؛ او می گوید: «دین برای انسان آفریده شده و نه انسان برای دین؛ از این رو ما مردان دین خادمین جامعه انسانی هستیم و به آن افتخار می کنیم»

او که این روزها منادی اسلام انسانی است در اولین روزهای ظهور و بروز تازه اش در شبکه کربلا می گفت: «انسانیت آن ارزشهای فطری است که در ما آفریده شده و لذا انسانیت از یک مفهوم شخصی به یک مفهوم اجتماعی تبدیل می شود. خدا در ما صدق، شجاعت، انگیزه امانت داری، پاکی ، کرم را آفریده و مجموعه این ارزش ها به انسانیت نام دارد.»

حالا سید علی طالقانی مشکل جامعه عراق را در نبود فرهنگ انسانیت می داند. طالقانی می گوید: «در عراق باید انسانیت را به فرهنگی همه گیر تبدیل کنیم. هر قانونی که انسان را اذیت می کند آن قانون باطل است. در قانون عراق باید به انسان به اندازه چیز های دیگر مانند مذهب و قوم و… توجه شود»

البته سید علی طالقانی مانند مشابهانش در ایران پاشنه سخنانش فقط بر بشارت و انسان گرایی خنثی نمی چرخد؛ او هم چنان خودش را فرزند حوزه می داند و از چارچوب حوزه سنتی فراتر نمی رود. «ما برای آن که انسانیت و ارزش های آن در ما رشد کند لازم است که از روش پیامبر، و اهل بیت پیامبر و اصحاب برگزیده وی تبعیت کنیم در آن صورت در زمانی نزدیک انسانیت در ما رشد می کند.» او در همان زمان که شاه کلید صحبت هایش انسان است، مخالف هم جنس گرایی در جامعه عراق است، اسلام را کشتی می داند که امواج سهمگین ظلمات در دنیا انسان را نجات می دهد، TikTok را شبکه ای منحرف می داند و ده ها بیان دیگری که نشان می دهد خطاب انسانی او به معنی لاابابی گری و نومرجئه بودن نیست.

طرحی نو در اندازیم

روحانیت در عراق هنوز رابطه ای بسیار رسمی با مخاطبین دارد. این مساله که خود نیازمند بحثی مفصل است، نوعی حجاب را میان مخاطب و روحانیت ایجاد کرده که طلاب در ایران وضعیتی بسیار بهتر دارند. خیلی از فعالیت هایی که طلاب در ایران انجام می دهند در عراق خلاف مروت شمرده می شود. اما سید علی طالقانی بر این ممشای سنتی اصرار نمی ورزد. طالقانی با فقرا هم نشین می شود، بدون لباس رسمی روحانیت فعالیت جهادی می کند، با جوانان موسوم به مدنی هم نشین می شود، به دانشگاه ها سر می زند و امام جماعت تحصیلکردگان بیکار و اعتصاب کرده می شود. این است که حالا سید علی طالقانی جایگاهی بی نظیر در میان طبقه جوانان عراق دارد که شاید در کمتر کسی از هم لباسان او دیده شود.

سید علی طالقانی دیگر فقط مخاطبینش را در میان بینندگان شبکه­‌های مذهبی مانند الانوار، شعائر و کربلا نمی بیند. وی در سال ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ ترجیح داد رمضان را با شبکه السومریه بگذراند؛ سومریه نه تنها شبکه ای مذهبی نیست بلکه بیشتر به شبکه ای زرد می ماند که هیچ گاه رنگ و بوی برنامه هایش مذهبی نبوده است.

در سال ۲۰۲۱ اگرچه شبکه الفرقدین که مذهبی است، روزانه دقایقی میزبان طالقانی بود، اما وی در تصمیم بحث برانگیز دیگری مهمان شبکه utv شد. رسانه­‌ای که متعلق به خمیس خنجر از چهره های برجسته اهل سنت است. خنجر معروف به شیخ الارهابیین(شیخ تروریست ها) و متهم به حمایت از گروه های تکفیری است.

سلام علیک علی رافدیک عراق القیم (قسمتی از آهنگ معروف کاظم ساهر در مورد عراق)

حالا که دیگر احزاب سابقا اسلامگرا هم شعار سر درشان را ملی کرده اند، جای تعجب نیست که گفتمان وطنیت و ملی گرایی در همه اصناف و گروه های عراقی سیطره یابد. سید علی طالقانی نیز بر وطنیت اصرار می ورزد و حتی سعی می کند میان مفاهیم سنتی دینی و ملی گرایی نیز ارتباطی ایجاد کند، به گونه ای که عنوان سخنرانی اش را می گذارد: «الصلاه هی منطق وطنیتک»

طالقانی با همین شعار وطن گرایی حضور بسیار جدی در تظاهرات اکتبر سال ۲۰۱۹ داشت و در میان جوانان حضور پیدا کرد. طالقانی گفتمان ضد سیاست سابقش را در تضاد با وطن گرایی نمی داند و حتی ارتباطش با چهره هایی که در رسانه ها با نماد ملی شناخته می شوند را منکر نمی شود. سید علی طالقانی که در واکنش به حادثه ترور شهید سلیمانی و شهید ابومهدی المهندس صرفا به بازنشر پیام مرجعیت اکتفا کرد، اما در پی برکناری عبدالوهاب الساعدی، نائب رئیس وقت دستگاه مبارزه با تروریسم عراق توسط عبدالمهدی بسیار تند برخورد کرد؛ چهره ای که ملی گرایی در او غلبه دارد و گویا حمایت از او جزو موارد منع ورود به سیاست توسط روحانیون به شمار نمی آید.