شب قدر، شب علم‌آموزی و تفکر

به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، شبهای قدر که فرا می رسد، پرسش از اعمال این شبهای با عظمت به یکی از پرسشهای پرتکرار مومنان و مسلمانان تبدیل می شود. سخنرانان و فعالان رسانه ای نیز تلاش می کنند با بازگو کردن آنچه که صاحب مفاتیح الجنان بیان کرده، به پرسش مخاطبان پاسخ دهند.

دین آنلاین در گفتگو با جمعی از روحانیون و پژوهشگران حوزه دین و اندیشه از آنان پرسیده مهمترین عملی که یک مومن می تواند در شبهای قدر به جا بیاورد چیست؟

آیت الله سروش محلاتی تلاش برای ترک گناه و پرهیزگاری را مهمترین عمل در شب قدر دانست و گفت: عبادت خاص ماه مبارک روزه است و روزه از مقوله ترک است. روزه دار اموری را ترک می‌کند تا به تقوی برسد . از طرف دیگر افضل اعمال در این ماه بفرموده رسول خدا پرهیز از گناهان «الورع عن محارم الله» است و این هم از مقوله ترک است.
بر این اساس به ذهن می‌رسد که در شب‌های قدر، تقویت همان روحیه ترک و پرهیز بهتر از هرکاری است.
وی افزود: ترک هر چند که معطوف به آینده است و آینده تحت اختیار و کنترل ماست و قهرا انچه در گذشته اتاق افتاده، از قلمرو ترک کردن خارج شده مثل تیری که پرتاپ شده باشد با این همه رفتارهای ناروای گذشته هم بگونه ای قابل ترک است؛ به این معنا که می‌توان آنها را پاک کرد. شبیه آنکه قبلا ترک کرده ایم.
استاد دروس خارج حوزه علمیه قم تصریح کرد: به نظر می‌رسد روح روزه برای ما انسان‌های معمولی، ترک گناه است و در شبهای قدر باید همین را تقویت کنیم و اولین قدم در این مسیر «استغفار» است. با استغفار ترک نکردن‌ها را تبدیل به ترک کردن می‌کنیم . این کار بر هر کار دیگری از قبیل تلاوت قرآن یا نماز قضا بجا آوردن مقدم است. چون در گناهان گذشته ممکن است به حقوق انسان‌های دیگر تعدی کرده باشیم و حق الناس مهم تر از حق الله است، لذا توبه و استغفارمان را با حلالیت طلبی از دوستان و آشنایانمان تکمیل کنیم .
آیت الله سروش محلاتی گفت: عده ای از بزرگان مثل شیخ صدوق و شیخ مفید و شیخ طوسی و نیز مرحوم کلینی در کافی بسند معتبر از امام صادق ع روایت کرده که در دهه اخر ماه مبارک هر شب این درخواست توبه و استغفار تکرار شود : «اعوذ بجلال وجهک الکریم ان ینقضی عنی شهر رمضان او یطلع الفجر من لیلتی هذه و لک قبلی ذنب او تبعه تعذبنی علیه»؛ این دعا نیز تاییدی بر همان نگاه است.

علم آموزی بهترین عمل است

آیت الله حسین عرب، استاد حوزه و پژوهشگر علوم دینی، درباره مهمترین عملی که مومنان می توانند در شبهای قدر انجام دهند گفت: با توجه به آداب و دستوراتی که درباره اعمال شبهای قدر آمده، به دست می آید که بهترین عمل در این شبها «کسب علم» است. یعنی معلوم می شود که در راس همه ضروریات انسان، کسب علم در اولویت اول است.
وی افزود: دانش به معنای اعم آن همان چیزی است که برای انسان مفید است. اما آن دانشی را که مفید و مطابق با واقعیتها است حکمت می گویند؛ قرآن خیر کثیر را همان حکمت می داند و می فرماید« یُؤْتِی الْحِکْمَهَ مَنْ یَشَاءُ وَمَنْ یُؤْتَ الْحِکْمَهَ فَقَدْ أُوتِیَ خَیْرًا کَثِیرًا». برخی از دانشها فایده ای ندارد. شخصی در مسجد پیامبر صلی الله علیه و آله نشسته بود و عده ای دور او جمع شده بودند. حضرت فرمود چه خبر است؟ گفتند این علامه است. گفتند اشعار زمان جاهلیت را بلد است و موارد دیگر، حضرت فرمود اینها علومی است که ندانستن آن ضرری نمی رساند و دانستن آن فایده ندارد.
استاد دروس خارج حوزه علمیه ادامه داد: بنابراین منظور از علم، علم تعهد آور است. علمی است که بر اساس آن انسان بداند کجا هست. امام صادق علیه السلام می فرماید العالِمُ بِزَمانِهِ لا تَهجُمُ عَلَیهِ اللَّوابِس، کسی که زمان خود را بشناسد، دچار حجوم اشتباهات نمی شود. عرف از این مفهوم می گیرد که اگر کسی زمان خود را نشناسد دچار حجوم اشتباهات خواهد شد. لذا کسب علم در اولویت اول است.
آیت الله عرب تفکر و اندیشه در نفس را دومین عمل بافضلیت شبهای قدر دانست و گفت: انسان ببیند تغییر کرده است یا خیر. انسان یا در حال ترقی، یا در حال توقف و یا در حال تنزل است. امام صادق می فرماید مَن استَوى یَوماهُ فَهُوَ مَغبونٌ، اگر کسی دو روزش مساوی با هم باشد مغبون است و اگر امروزش از دیروزش بهتر است مغبوط است یعنی دیگران باید به حال او غبطه بخورند و مَن کانَ آخِرُ یَومَیهِ شَرَّهُما فَهُوَ مَلعونٌ، اگر امروزش بدتر از دیروزش است مورد لعن خداوند است. پس انسان یا در حال ترقی است یا در حال تنزل و یا توقف و تنزل و توقف مورد قبول نیست. شب قدر شبی است که انسان همه آنات خود و لحظات خود را محاسبه کند و خود را بشناسد. ببنید جزء کدام دسته از انسانهایی است که امام صادق علیه السلام گفته است. اگر راهش راه ترقی نیست خود را تغییر دهد. شب قدر صرفا به قرآن سر گرفتن نیست. انسان باید به خود برسد و از خدا عاجزانه بخواهد بهترین سرنوشت را برای او رقم بزند.
آیت الله عرب با توجه به شرایط شیوع کرونا در شبهای قدر پیش رو گفت: در هر حوزه ای عقل و فطرت حکم می کند که ما به گفته «متخصصان مطمئن» گوش بدهیم. در حوزه بهداشت و درمان ما متخصص نیستیم. باید ببنیم دلسوزان چه می گویند. نباید تخلف کرد. اگر امکان حضور در مساجد نیست انسان به صورت فردی اعمال این شب را انجام دهد. اگر شد که جمع محدودی وجود داشته باشد که بهتر و اگر نشد، مردم خیلی نباید ناراحت باشند که دعا و نیایش دسته جمعی نیست. خداوند افراد را با نیت آنها محشور می کند. نیست آنها این بوده که به مسجد بروند، حالا نشده است. نباید ناراحت بود. اصل این است که شب قدر را قدربدانیم.
وی افزودک مرحوم حاج ابراهیم کلباسی که از علماء صاحب کرامت اصفهان بود، یک سال شب زنده داری کرد که به طور یقینی بداند شب قدر را درک کرده است. بله اگر جمعی باشد بهتر ولی وقتی که یک مانع بزرگتری هست و جان مردم هم در خطر است ما نباید اینقدر اصرار داشته باشیم و بخواهیم از دستورات متخصصان دلسوز فرار کنیم. ما باید اینجا تابع متخصصان باشیم همانطور که در امور دینی مردم از مراجع تقلید می کنند در امور حوزه بهداشت و درمان هم باید از متخصصان آن حوزه تبعیت کرد.

شب قدر، شب تفکر در جامه ادراک است

حجت السلام و المسلمین احمد اسلامی شب قدر را «شب انسان» نامیده و مهمترین عمل این شب را «کشف خویش» دانست. این پژوهشگر حوزه دین گفت: شب قدر، شب کشف خویش، شب کشف انسان در هندسه هستی ، شب حضور انسان در مصب مهندسی و معماری سرنوشت و بر این پایه ، شب قدر شب درنگ است ؛شب خود‌اندیشی ، خود‌اکتشافی و خود‌آگاهی .
وی افزود: شب قدر شب تامل ، تفکر و انبساط اگاهی ، شب چراغانی ظلمت ادراک و شب لبخند ادراک و شاید معطوف به این مهم باشد که در سنت اسلامی منتسب به پیامبر امده است که افضل اعمال در شب قدر ، مذاکره علم است.
اسلامی تصریح کرد: باور من این است که شب قدر ، شب عبادت در جامه مناسک نیست ؛ بلکه شب عبادت در جامه تفکر و ادراک است.