«NLP» و فریب مخاطب فارسی‌زبان در ویکی‌پدیا

به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، سالهاست تکنیکی با عنوان «NLP» بر سر زبان ها افتاده است و کلاس هایی برای آموزش آن برگزار می شود. این اصطلاح سه حرفی، مخفف «Neuro Linguistic Programing»، به معنای برنامه ریزی عصبی- کلامی است، که به عنوان یک تکنیک برای تحول شخصی معرفی می شود. بسیاری از افراد خود را استاد این روش می دانند و مدعی هستند که با فراگیری «ان ال پی» می توانید خود را تغییر دهید، ثروتمند شوید، روابطتان را بهبود بخشید و به هرچه می خواهید برسید. اما سوال این است که این سخنان چقدر قابل اعتماد است؟ آیا ان ال پی به عنوان یک روش تحول شخصی، از نظر علمی اعتبار دارد؟

تحقیقات علمی گسترده ای در بارۀ ان ال پی انجام شده است. مطالعۀ این تحقیقات و مرور گزارش آنها بسیار طولانی خواهد شد. اگر در این زمینه حوصلۀ تحقیقات طولانی را ندارید، یک راه ساده و سریع وجود دارد. با مراجعه به صفحۀ ویکی پدیای فارسی «ان ال پی» و مقایسه آن با ویکی پدیای انگلیسی، به نتایج جالب و تا حدودی عجیب خواهید رسید. تصویر NLP در این دو منبع تفاوت زیادی با هم دارد؛ تفاوتی که تا حدودی به تضاد می رسد. علت این تفاوت یا تضاد در چیست؟ اجازه دهید ابتدا به خوانش این دو متن بپردازیم و سپس علت آن را بررسی کنیم.

خلاصه مقالۀ ان ال پی در ویکی پدیای فارسی

در ویکی پدیای فارسی ابتدا تعریف مختصری از این روش بیان شده، سپس تاریخچه، نحوۀ کارکرد این روش، پیش فرض های آن و در نهایت ادعای قابلیت NLP در تشخیص دروغگویی توضیح داده شده است.

در میان توضیحات مفصلی که به ظاهر علمی است، هیچ یک از نظراتی که برخلاف محتوای ارائه شده باشد، ذکر نشده است. فقط در پایان به تحقیقات پروفسور ریچارد وایزمن و دکتر کارولین وات اشاره ای صورت گرفته است، که پس از ذکر آن همه مطالب شبه علمی و غیرواقعی چشمگیر نیست. ریچارد وایزمن و کارولین وات در سال ۲۰۱۲ با تحقیقات مکرر نشان دادند که NLP یک ادعای غیر علمی است و نتایج تحقیقات، آن را تأیید نمی کند.[۱]

بخش منابع صفحۀ موردنظر نیز بسیار جالب است؛ صرفاً پنج منبع در آن ذکر شده که همه از مدعیان NLP است. یک منبع از جان گریندر و ریچارد بندلر است. این دو ایده پردازان اولیه NLP هستند که سعی کردند بر اساس الگوبرداری از کامپیوتر، رفتار انسانی را توضیح دهند. سایر نویسندگان نیز ایرانی و افرادی چون کورش معدلی و سجاد زمانی هستند که با NLP و آموزش سایر مباحث غیر علمی و بازاری کسب و کاری به راه انداخته اند.

در یک جمع بندی تا اینجا باید گفت که صفحه NLP در ویکی پدیای فارسی یک تیزر تبلیغاتی برای دوره های NLP است که محتوای آن توسط مروجان NLP نوشته شده است.

خلاصه مقالۀ NLP در ویکی پدیای انگلیسی

در ویکی پدیای انگلیسی اما وضعیت به هیچ وجه قابل مقایسه با ویکی پدیای فارسی نیست. بهتر است از آخر شروع کنیم و به این نکته اشاره کنیم که صفحۀ ان ال پی در ویکی پدیای انگلیسی ۱۳۴ ارجاع دارد که برخی از آنها شامل چندین منبع هستند. این منابع معمولاً از نشریات علمی، مقالات و کتاب هایی است که افراد متخصص و پژوهشگر نوشته اند.

در این صفحه، از همان ابتدا که شرح مختصری برای تعریف NLP آمده، به این حقیقت اشاره شده است که هیچ شاهد علمی و دقیقی برای اثبات ادعای طرفداران ان ال پی یافت نشده است. محور اصلی مطالب این است که روش ان ال پی شبه علم و فاقد اعتبار علمی است. همچنین با استناد به منابع مختلف، مغایرت ادعاهای ان ال پی در باب کارکرد مغز، با تئوری های عصب شناسی فعلی مورد بررسی قرار گرفته است، و در نهایت بیان شده که با مطالعاتی با کیفیت ۳ برابر بالاتر از آنچه در ان ال پی گفته شده، باز هم ادعاهای مورد نظر اثبات نشد. نتایج به دست آمده نشان می دهد که ایده های بندلر و گریندر و سایر مروجین این روش به هیچ وجه قابل تکرار و اثبات پذیر نیست.

صفحۀ NLP در ویکی پدیای انگلیسی بافتی کاملاً علمی و مستند دارد که به طور مستقل عنوانی را به «نقد علمی ان ال پی» اختصاص داده است. در این بخش گفته شده که با وجود توجهات بسیار به این روش در ابتدای کار، در سال های بعد به دلیل قابل اثبات نبودن این روش از نظر علمی و بی پشتوانه بودن آن، توجهات علمی به آن از بین رفت و اکنون این روش در بین دانشگاهیان بی اعتبار است؛ از این روست که آن را «شبه علم» می نامند.

جامعه شناسانی نظیر لانگفورد، ان ال پی را شبه دین توصیف کرده اند؛ زیرا بر باورهایی تأکید می کند که هیچ مبنای علمی و تحقیقاتی ندارد. پیروان NLP فقط می توانند با ایمان آوردن به روش ان ال پی آن را به کار گیرند. بعضی از محققان دیگر، گریندر و بندلر را تحت تأثیر افسانه های کارلوس کاستاندا در عرفان سرخ پوستی و تخیلات شمنستی ارزیابی کرده اند. از این رو، NLP را منطبق با اصول جادوگری می دانند.

در این صفحه بیان شده است که ان ال پی هیچ امتیاز علمی و حق مالکیت فکری ندارد. هیچ سازمان یا گروهی بر آن نظارت ندارد و مدارکی که در این باره صادر می شود هیچ اعتبار علمی ندارد. مربیانی که ان ال پی آموزش می دهند معمولاً یکدیگر را قبول ندارد و اختلاف نظر زیادی میان شان وجود دارد، اما هیچ بحث علمی روشن و ثمربخشی در این میان صورت نمی گیرد.

برخی از منابعی که در این صفحه مورد استفاده قرار گرفته، از این قرار است:

– یافته های تحقیق در مورد NLP: داده های بدون پشتوانه یا نظریه ی غیرقابل آزمایش؟؛ مجله مشاوره روانشناسی

– سی و پنج سال تحقیق در مورد NLP. وضعیت هنر یا دکوراسیون شبه علمی؟؛ بولتن روانشناسی لهستان

– تمام آنچه میتوانی باشی باش: تقویت عملکرد انسانی؛ مجله ی روانشناسیِ اجتماعی کاربردی

– قدرت درمانی و تهدید های احتمالی برای علم روانشناسی و روان پزشکی؛ مجله روانپزشکی ایتالیا و نیوزیلند

– مشاهدات مربوط به ادبیات تحقیق در مورد NLP؛ مجله مشاوره روانشناسی

– ان ال پی: یک بررسی سیستماتیک از تأثیرات آن بر نتایج سلامتی؛ مجله طب عمومی انگلیس

سخن پایانی

آنچه از مقایسۀ این دو صفحه به روشنی به دست می آید این است که صفحۀ ویکی پدیای فارسی در بارۀ ان ال پی از سوی مروجان آن و بدون توجه به تحقیقات و منابع علمی نوشته شده است. از سوی دیگر صفحۀ ویکی پدیای انگلیسی کاملاً مبتنی بر منابع علمی و نتایج تحقیقات علمی است. مقایسه این دو صفحه به خوبی تفاوت ادعاهای عجیب و غریب دربارۀ ان ال پی را با یافته های واقعی علمی نشان می دهد.