اندیشه اعتقادی امامیه از دیدگاه دکتر امیر معزی

به گزارش خبرنگار ردنا (ادیان نیوز)، محمد جاودان در نشست «ملاحظاتی درباره تبیین اندیشه اعتقادی امامیه از دیدگاه دکتر امیر معزی» که به همت معاونت آموزشی پژوهشی دانشکده شیعه شناسی دانشگاه ادیان و مذاهب از فضای مجازی پخش شد، اظهار کرد: این مقاله به نمونه تشیع امامیه در دوران نخستین می پردازد.

وی خاطرنشان کرد: دوره قبل عقل گرایی حاکم نبوده بلکه معنای فراتری را معتقد است و فرا عقل و فوق عقل در اندیشه امامیه حاکم بوده و از دوره آل بویه متأثر و از میدان کلام و الهیات شیعی کنار گذاشته می شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب با بیان اینکه کلام عقلی و باطنی و دو نوع جهان بینی در این مقاله مطرح می شود، گفت: دیدگاه تشیع امامیه که به تشیع نخستین می پردازد؛ معتقد است که تشیع اولیه و نخستین در منابع مدنظر ایشان ثبت و باقی مانده است.

وی افزود: سپس در تاریخ امامیه با جریان فکری دیگری مانند کلام عقلی مواجه هستیم و همت بر این اساس است که تشیع نخستین را از این متون استخراج و عرضه کند و همه ابعاد، زوایا، اصول، پیامدها و نتایج را ذکر کند.

وی خاطرنشان کرد: یک تشیع ظاهری وجود دارد که از قرن چهارم و پنجم به بعد در عالم تشیع امامیه در مسند قرار می گیرد و یک تشیع غیر اصلی و ثانوی و درجه دو است و در واقع نام آن را تئولوژی می گذارد.

جاودان با بیان اینکه دو نوع تشیع باطنی و تشیع واقعی یا اصلی یا اولیه وجود دارد، یادآور شد: تعبیر دیگر با عنوان امامولوژی به کار می رود و بر این نکته تأکید می کند که تشیع مؤسس بر اساس امامت است و محور اصلی در تشیع امام و امامت است و مجموعه اندیشه امامیه مسبوق به سبقه امامت است بنابراین اسم آن را امامولوژی می گذارد.

وی با بیان اینکه امام سر الهی را می شناسد و می شناساند، عنوان کرد: با کلام عقلی که محور آن عقل است نمی-توانیم به اسرار الهی دست پیدا کنیم و در برابر آن کلام غیر عقلی و باطنی است و برخی اوقات تعبیر می شود که این کلام واقعی است.

عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب عنوان کرد: محور کلام واقعی خرد و عقل قدسی است و علم توحید علم بنیادین باطن الهیات و دارای درجه اول اهمیت است که راز باطن الهی را می توان به وسیله آن به دست آورد.

وی یادآور شد: کلام ذاتا شیعی است و مبتنی بر ایمان و تسلیم و تعبد محض به ائمه اطهار(ع) است و بعد باطنی آن وحی و اسلام است بنابراین امام محور حقیقی تشیع محسوب می شود و امام تعیین کننده است.
جاودان ادامه داد: گوش متکلم به امام است و امام در حوزه های خداشناسی و ذات و صفات خدا، امامت، نبوت، معادشناسی و ابعاد سیاسی و اجتماعی با بیان خود اندیشه امامیه را تببین می کند.

وی عنوان کرد: دین امام به معنای تشیع واقعی و باطنی است که بر دو محور استوار است که محور اول آن دوگانه های متکامل است و محور دیگر دوگانه های متضاد است.

عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب با بیان اینکه منظور از دوگانه های متکامل این است که در هر بخش از دین این دو مرتبه وجود دارد، تصریح کرد: در مرتبه الهیات و حب خداوند، نبوت و وحی، امام و انسان این دوگانه ها را می توان مشاهده کرد.

وی یادآور شد: هر واقعه دینی دارای دو مرتبه و سطح است که یک مرتبه ظاهری و مرتبه دیگر باطنی است و این درجه¬بندی و سطح بندی زیر بنای تمام ابعاد و عرصه های دینی است که از استنباط و نگاه دکتر معزی از این روایات برداشت می شود.

جاودان خاطرنشان کرد: مرتبه الهی دارای دو سطح است که بعد باطنی خدا از ذات است و همچنین بعد ناشناختنی و تصور ناپذیر و ورای فکر و اندیشه قرار دارد که فکر به آن دسترسی ندارد.

وی افزود: مرتبه دیگر ظاهری است که اسما و صفات است جهان خلقت ارتباط با این بعد دارد که در بسیاری از معارف اسلامی و روایات و آثار کلامی جهان اسلام آمده و جهان خلقت محل تجلی این بعد مرتبه الوهی است و از مرتبه باطن به ظاهر و سپس به مخلوقات این مرتبه بندی و سطح بندی مشاهده می شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب عنوان کرد: امام دارای بعد باطنی و ظاهری در ادوار مختلف از دوره حضرت آدم(ع) تا دوره خاتم است و ارتباط امامت و نبوت این است که امام پس از هر پیامبر صاحب شریعت ظهور می کند و نقش امام این است که بعد باطنی دین جدید را آشکار می کند.

وی با بیان اینکه سر خدا و آنچه از خدا شناختنی است با شناخت امام آغاز می شود، عنوان کرد: از این طریق ارتباط با وحی برقرار می شود و نقش اصلی اولیای الهی رساندن سخن خدا به بشر و تبیین آن است.

جاودان یادآور شد: رسول نیز دو بعد ظاهری و باطنی دارد که باطنی روح و معنای خدا است. رسول مأمور به ابلاغ بعد ظاهر است و رسالت ائمه این است که گروه برگزیده نخبه را از بین امت از طریق تأویل با معنای باطنی با باطن وحی آشنا کند. تشیع چیزی مربوط به دوره اسلام نیست بلکه در هر دوره ای وجود داشته است.

وی افزود: تشیع امری است که امتداد آن به نبوت می رسد و ساخته و پرداخته افراد خاص نیست بلکه امر الوهی است و باطن هر وحی و واقعیت اصلی هر دین است. امام رسول دین باطنی است که از آن به ولی تعبیر می شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب با بیان اینکه امام افرادی را با دین و وحی آشنا می کند که از آنها خواص تعبیر می شود، عنوان کرد: از اسما و صفات به پیامبر و نبوت می رسیم در برابر اقلیت اکثریتی وجود دارد که به آنها عامه می گوییم.

وی عنوان کرد: در واقع تاریخ خلقت در برگیرنده تنازع و جنگی است که میان این دو گانه های متضاد وجود دارد و نبرد ازلی بین این دو گانه ها وجود دارد که یک طرف نیروهای خیر و یک طرف نیروهای شر هستند.

جاودان با اشاره به روایات موجود گفت: شیعیان بر اساس آنچه در روایات وجود دارد دانش را خیر تلقی و جهل را شر تلقی می کنند و تعارض بین این نیروهای متضاد خیر و شر در کیهان و قالب جهان آفرینش نهادینه شده و آفرینش از آغاز به دو گروه متضاد جمود عقل و جهل تقسیم شده و این جدال ابدی بوده و است.

وی بیان داشت: عقل نماد امام و پیروان امام و جهالت نماد دشمنان ائمه اطهار(ع) است. در عبارات قرآن و منابع شیعی از این نزاع و تقابل به اصحاب یمین و شمال تعبیر شده که اصحاب یمین خدا را اطاعت و صاحبان شمال از خدا سر باز می زنند. حکومت پیامبران و امامان پرده از حقایق باطنی برمی دارند و در برابر آن حکومت شیطان قرار دارد.

عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب یادآور شد: تاریخ بشریت مملو از نیروهای اهریمنی جهل است که اکثریت حاکم را تشکیل دادند و اقلیت راهبران و پیشوایان ربانی مظلوم را به حاشیه بردند و این جریان تا ظهور حضرت مهدی(عج) ادامه دارد و مهدی منجی است که بر حکومت شیطان و شر غلبه و دنیا را مهیای رستاخیز نهایی می کند.

وی بیان داشت: رهبران ظلم و اجداد ائمه مشرک و بی دین و پیرو ادیان دیگر نیستند بلکه ظاهر دینی را قبول دارند ولی بعد باطنی دین خود را منکر می شوند و شیعیان به آنها اهل ظاهر می گویند که از حقیقت و باطن دین گمراه شدند.

جاودان خاطرنشان کرد: اصل دوم برائت است زیرا شیعه ایمان خود را از امام دریافت می کند و مدیون امام است و موظف است که از دشمنان جهل تبری جوید.

وی عنوان کرد: در سخنان ائمه اطهار(ع) بحث غلو فراوان مشاهده می شود و در روایات فراوان و متعدد اندیشه های غالیان زیر سؤال رفته و جامعه شیعی از ارتباط با غلات نهی شده است. حقیقت این است که ائمه بعد اندیشه ها را نقد می کنند و سخنان غلات را زیر سؤال می برند.

خبرنگار: ایمن سادات موسوی نژاد