نمی‌توان با ذهن تهی درباره ادیان و الهیات داوری کرد/ اکثر منتقدان الهیات کتاب‌های الهیاتی را نمی‌شناسند
استاد ادیان و عرفان گفت: نمی‌توان با ذهن تهی درباره ادیان و علوم و الهیات داوری کند و راضی و خشنود از محکمه بیرون آمد که حکم آن را صادر کردیم.
به گزارش خبرنگار ردنا (ادیان نیوز)، دکتر همایون همتی در برنامه علمی فرهنگی طلوع با عنوان مکاتب الهیات در روزگار ما (علم بودن الهیات و فلسفه الهیات) Is Theology realy a science? که در فضای مجازی پخش شد، اظهار کرد: اکنون کتاب‌هایی بر اساس تفکر ترنس نوشته می‌شود که آیا الهیات علم است برخی بیان کردند در الهیات مباحثی مانند علم اخلاق است که باید و نباید دارد. اخلاق بایدها و نبایدهای رفتاری و الهیات باید و نبایدهای فکری را بیان می کند. باید به چه معتقد بود و صدق و کذب گزاره‌های الهیاتی چیست؟
وی عنوان کرد: برخی فکر کردند به دلیل آنکه الهیات دانشی هنجاری و ارزش گذار است و تعیین صدق و کذب و حق و باطل می‌کند. علوم دیگر پدیدار شناختی و توصیفی هستند و باید و نباید ندارند بنابراین الهیات علم نیست.
این استاد ادیان و عرفان با بیان اینکه منبع نرمتیویتی از مباحثی است که سالیان سال در رشته فلسفه اخلاق و دین مطرح است، بیان داشت: بشر بایدها و نبایدها را از کجا می‌آورد که بایدها و نبایدها دو قسم ضرورت فلسفی و ضرورت‌های اخلاقی دارد به عنوان مثال اگر به فرزند خود بگویید برای قبولی در امتحان باید سخت درس بخواند باید فلسفی است یعنی برای رسیدن به یک هدف خاص باید راه خاصی را پیمود.
وی افزود: یک سری بایدها و نبایدها هستند که خوب و بد اخلاقی است و باید و نباید اخلاقی و مجازو غیر مجاز اخلاقی است که رابطه فعل و هدف را بیان می‌کند.
همتی تصریح کرد: نکته دیگر در بایدها و نبایدهای فلسفی رابطه مقصود هدف و کار را در نظر می‌گیرند و ضرورت بین آنها ایجاد می‌شود. درباره بایدها و نبایدهای اخلاقی چندین تئوری ارائه شده این هنجار را چه کسی باید بگوید خدا، پیامبر، تاریخ، طبیعت، جامعه و عقل بگوید.
وی با اشاره به دانشی که به هنجارها و بایدها و نبایدها می‌پردازد، اظهار کرد: بایدها و نبایدهای فلسفی باید بتواند خود را توجیه کند و اگرنه در علم بودن آن شک می‌شود چرا باید با ایمان بود و چرا باید اخلاقی بود و چرا باید از خدا را اطاعت کرد.
این استاد ادیان و عرفان عنوان کرد: برهان‌هایی برای اثبات وجود خدا، وحی، ایمان و الهیات در ادامه تکامل خود به جایی رسیده که از علوم مختلف تغذیه می‌کند و بخش عمده‌ای از الهیات تفسیری، بخشی نرمتیو و بخشی الهیات کلامی است و در بسیاری از موارد استدلال‌های فلسفی کلامی است و از یافته‌های جامعه‌شناسی، مردم شناسی، اسطوره شناسی و قوم شناسی و تاریخ استفاده می‌شود.
وی با بیان اینکه برخی بیان کردند که الهیات روش ندارد در حالی که علوم روش دارد، بیان داشت: کتاب قطور به نام علم و دین است در بخش‌های مختلف این کتاب درباره روش‌های متنوع الهیات نشان داده شده که در برخی نظام‌های الهیاتی روش‌های علوم تجربی به کار می‌رود و روش‌های دیگری اضافه بر علوم تجربی در الهیات است که هرمنوتیکی و دهها کتاب نوشته شده است.
همتی تصریح کرد: پروفسور برنارد لونر گان Bernard Lonergan الهی دان کانادایی معاصر کتابی درباره نظام‌های الهیاتی معاصر دارند که ترجمه شده که شناخت دانش الهیات است که چه اندازه روش‌های متنوع برای تحقق الهیات است.
وی اظهار کرد: کسانی که این اشکالات را به الهیات وارد می‌کنند نشاندهنده این است که کار تخصصی در این زمینه‌ها ندارند و در این رشته‌ها کار نکردند. باید در نظر داشت نمی‌توان با ذهن تهی درباره ادیان و علوم و الهیات داوری کرد و راضی و خشنود از محکمه بیرون آمد که حکم آن را صادر کردیم.
این استاد ادیان و عرفان با بیان اینکه صدها پروفسور و مغزهای توانمند در حال تدریس الهیات هستند، گفت: صدها مرکز علمی معتبر مانند دانشکده الهیات هاروارد، الهیات اکسفورد و کمبریج بیرمنگام وجود دارد. کتاب‌هایی در مورد متدولوژی الهیات تألیف شده است.
وی خاطرنشان کرد: چند روشنفکر پیدا شدند که از کشیش‌ها بدشان آمده و به جان دین افتادند که باید به آنها گفت شما الهیات نگذرانده‌اید که در این زمینه نظر می‌دهید. الهیات روش دارد و همان روش‌های علوم تجربی در الهیات نیز وجود دارد است و علاوه بر آن روش‌های پدیدارشناسی مانند هرمنوتیک که در علوم ا جتماعی به کار می‌رود در الهیات استفاده می‌شود.
همتی عنوان کرد: سیطره پوزیتیویسم بر سر مراکز علمی جهان است که فکر می‌کردند تنها راه رسیدن به دانش معتبر تجربه حسی است و تنها روش علوم تجربی طبیعی، تجربه حسی است و هر علم باید مبتنی بر تجربه حسی باشد واگرنه علم نیست.
وی با بیان اینکه از ظهور شلایر ماخر به بعد تا امروز الهیات تجربی شده است، بیان داشت: او را پدر هرمنوتیک و کلام جدید و بنیانگذار الهیات مدرن می‌گویند که کتابی از او درباره دین به فارسی ترجمه شده است که در آنجا شلایر ماخر می‌گوید گوهر دین تجربه‌های وجودی است و تجربه علم، ترس و حسد تجاربی است که در درون ضمیر ما روی می‌دهد.
این استاد ادیان و عرفان عنوان کرد: نظام‌های الهیات اگزیستانس بر تجارب وجودی اگزیستانس بشر تکیه می‌کند که هر انسان با اندک تأملی این حالت را در خود می‌یابد و از تجربیات وجودی نتیجه‌گیری می‌کند. به عنوان مثال مسئله تنهایی را مطرح می‌کند که هر انسانی در طول زندگی خود بارها تنهایی فیزیکی و وجودی را تجربه می‌کند.
وی افزود: انسانی نیاز به مونس همیشگی دارد و مونسی که انسان را برای خودش بخواهد و از انسان سود نخواهد و او را قربانی و فدای خود نکند و امکانات هدایت و سعادت را در اختیار او بگذارد. خدا آن مونس و بی‌نیاز از ماست و ما به دلیل تنها ماندن و تجربه تنهایی نیاز به مونس داریم و نمی‌توانیم رویدادهای سترگ و توفان‌آمیز زندگی را تحمل کنیم.
همتی یادآور شد: اکثر منتقدان الهیات اسم کتاب الهیات نمی‌دانند و آنها را نمی‌شناسند. در برخی از مقاطع تاریخی برخی مباحث الهیات را به شکل خرافی و غیر استدلالی بیان کردند چه ربطی به اصل علم الهیات دارد به عنوان مثال اگر استادی فیزیک را سست تدریس کرد نباید گفت دانش فیزیک بد است.