رونق مطالعات اسلامی در بریتانیا؛ از آکسفورد تا اکستر

به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، رشد روز افزون اسلام در کشورهای غربی جدا از برخی از نگاه‌های منفی که از سوی برخی جریان‌ها و گروه‌های افراطی در این کشورها به این دین می‌شود، باعث شده که کنجکاوی و تلاش برای فهمیدن مفاهیم اسلام بیشتر شود. اسلام به عنوان یک دین که رشد بسیار سریعی در جهان و به خصوص در کشورهای غربی دارد، همواره به دلیل قرائت‌های اشتباه از آن از سوی جوامع این کشورها و برخی تندروی‌هایی که به اسم اسلام صورت گرفته است با برداشت‌های منفی مواجه می‌شود.

با این همه بنیان‌نهادن رشته‌های دانشگاهی در مقاطع مختلف در دانشگاه‌های مختلف اروپا و تلاش برای تربیت نیروهایی که به خوبی بتوانند به مفاهیم اسلامی تسلط داشته باشند، یکی از اهداف دانشگاه‌های مختلف در اروپا است. تعداد این دانشگاه‌ها در حال حاضر در اروپا در حال گسترش است. برای مثال تنها در بریتانیا تاکنون ۴۶ دوره مختلف در حوزه مطالعات اسلامی از سوی ۱۸ مؤسسه و دانشگاه ارائه شده است و انتظار می‌رود این مؤسسات و دانشکده‌ها با توجه به رشد جمعیت مسلمانان در این کشور و نیاز بیشتر به متخصصان حوزه مطالعات اسلامی بیشتر شوند.

مطالب مختلفی در رشته مطالعات اسلامی تدریس می‌شود. این مطالب شامل مطالعات در حوزه تاریخ اسلام، الهیات اسلامی، هنر اسلامی، عرفان اسلامی، فلسفه اسلامی و همچنین مطالعه فلسفه غرب، جامعه‌شناسی و سیاست‌شناسی است. با این همه در سال‌های اخیر و با توجه به رشد حوزه‌هایی مانند تأمین ‌مالی اسلامی، رشته مطالعات اسلامی بسیار متنوع‌تر از گذشته شده است.

دانشگاه آکسفورد به عنوان یکی از قدیمی‌ترین و مطرح‌ترین دانشگاه‌های جهان از جمله دانشگاه‌هایی است که در حوزه مطالعات اسلامی و در مقطع فوق لیسانس فعالیت دارد. مرکز مطالعات اسلامی آکسفورد(OCIS) در سال ۱۹۸۵ تأسیس شد. این مرکز، مکانی برای مطالعه پیشرفته در حوزه اسلام و جوامع مسلمان است. اداره این مرکز از سوی هیئت امنایی متشکل از دانشمندان و دولتمردان از سراسر جهان و نمایندگان دانشگاه آکسفورد که از طرف شورای این دانشگاه معرفی شده‌اند، اداره می‌شود.

دوره مطالعات اسلامی این مرکز روی تاریخ سیاسی، اجتماعی و فکری سرزمین‌های اصلی اسلامی (مصر، فلسطین، اردن، سوریه، عراق، شبه جزیره عربستان، ایران، آسیای میانه و آناتولی) متمرکز است.

رشته مطالعات اسلامی در دانشگاه آکسفورد با دانشگاه‌های دیگر از نظر اهمیت دادن به آموزش زبان عربی کلاسیک، فارسی، ترکی و مطالعه منابع اولیه متفاوت است. فارغ‌التحصیلان در این رشته در بسیاری از زمینه‌های مختلف از جمله تجارت، حقوق، حوزه تأمین مالی اسلامی، خدمات، روزنامه‌نگاری، ترجمه و سایر مشاغل متنوع شانس استخدام دارند.

بسیاری از دانشجویان و دانشگاهیان ارشد طی سال‌های گذشته از طریق برنامه‌های بورسیه تحصیلی این مرکز و بورس تحصیلی به آکسفورد می‌آیند. این مرکز سخنرانی‌ها، سمینارها، کارگاه‌ها و کنفرانس‌ها‌، نمایشگاه‌ها و سایر رویدادهای دانشگاهی را در طول سال تحصیلی ترتیب می‌دهد.

دانشگاه ادینبورو در اسکاتلند یکی دیگر از دانشگاه‌های مهم بریتانیا است که در حوزه مطالعات اسلامی دانشجو پذیرفته است. این دانشگاه در بخش مطالعات اسلامی و خاورمیانه فعالیت خوبی دارد و علاوه بر مطالعات اسلامی، در حوزه زبان عربی، فارسی و مطالعات غرب آسیا هم دانشجو می‌پذیرد.

دانشگاه لیدز دیگر دانشگاهی است که مطالعات اسلامی را تحت عنوان مطالعات خاورمیانه ارائه می‌دهد. در این رشته از تاریخ عرب جاهلی و صدر اسلام گرفته تا روابط پیچیده بین‌المللی امروز، تحت نام مطالعات خاورمیانه به دانشجویان تدریس می‌شود. علاوه بر قرآن و مفاهیم آن این دانشگاه در زمینه مسائلی مانند ادبیات عرب و سینمای کشورهای عربی نیز فعالیت دارد. بایگانی دپارتمان مطالعات خاورمیانه این دانشگاه شامل نسخه‌های خطی عربی و همچنین ۱۰ هزار اثر باستانی است که از دوره‌های فراعنه تا اوایل تاریخ فلسطین را در بر می‌گیرد. علاوه بر این، کتابخانه دانشگاه دارای مجموعه‌های گسترده‌ای در زمینه مطالعات خاورمیانه و اسلامی است.

دانشگاه اکستر را هم می‌توان از جمله دانشگاه‌های مطرح دانست که در حوزه مطالعات اسلامی فعالیت دارد. مؤسسه مطالعات عرب و اسلامی این دانشگاه، یکی از برجسته‌ترین مؤسسات دانشگاهی در انگلستان است که طیف وسیعی از دروس را در زمینه‌های مرتبط با فرهنگ و تمدن عرب، خاورمیانه و مطالعات اسلامی ارائه می‌دهد.

زبان‌ عربی و سایر زبان‌های خاورمیانه، آموزش جامع در ادبیات و فرهنگ‌های جهان عرب و خاورمیانه، تاریخ، سیاست، اقتصاد، جوامع و مردم‌شناسی منطقه و تقریباً همه جنبه‌های مطالعات اسلامی از قرون وسطی تا مدرن در این دانشگاه ارائه می‌شود. نکته جالب توجه این است که مدیریت این مرکز بر عهده فردی غیر مسلمان به نام گرت استانزفیلد (Gareth Stansfield) است.

دانشگاه‌های دیگری در نقاط مختلف بریتانیا مانند بیرمنگهام و لندن نیز وجود دارند که در حوزه مطالعات اسلامی به طور مستقل یا در کنار رشته مطالعات ادیان، کرسی‌هایی اسلامی دارند.