شناخت غربیان از اسلام شاید منصفانه باشد ولی مؤمنانه نیست/ اسلام دین مترقی است
همایون همتی:
استاد ادیان و عرفان گفت: شناخت مسلمانان از اسلام مؤمنانه و از درون است ولی شناخت غربیان و اسلام شناسان آنها از بیرون است. گاه دشمنانه و غرض ورزانه و برخی اوقات منصفانه است ولی مؤمنانه نیست.
به گزارش خبرنگار ردنا (ادیان نیوز)، دکتر همایون همتی، استاد ادیان و عرفان در نشست اسلام‌پژوهی در جوامع غربی با موضوع شخصیت علمی ژان واندنبرگ از برنامه علمی فرهنگی طلوع که در بستر فضای مجازی برگزار شد، اظهار کرد: ژان واندنبرگ پدیده‌شناس دین و استاد تاریخ ادیان و اسلام بوده که در دانشگاه‌های مک گیل کانادا، آمریکا و لوزان سوئیس تدریس داشته است و حوزه علایق وی کار روی روابط اسلام و مسیحیت است و به روابط مسلمانان و مسیحیان توجه داشته و کتابی در این زمینه دارد.
وی با بیان اینکه درباره روش‌ها و رویکردهای مطالعه ادیان و اسلام کتاب‌های خوبی دارد، گفت: ژان واندنبرگ آثار زیادی درباره دیالوگ ادیان و روش‌شناسی پژوهش در ادیان داشته و از منتقدان پدیده‌شناسی کلاسیک دین است و ابتکاری در پدیده‌شناسی دارد که اسم آن را پدیده‌شناسی سبک جدید دین گذاشته است.
استاد ادیان و عرفان عنوان کرد: او درباره ماهیت، چگونگی ارزیابی دین و معنای پدیده دینی و فرهنگ دین نظراتی دارد و به تفاوت و تمایز بین امر دینی و غیر دینی توجه کرده است بنابراین جا دارد برخی از کتاب‌هایش در زمینه پدیده‌شناسی دین، دین پژوهی و روش‌شناسی دین پژوهی به فارسی ترجمه شود.
وی ادامه داد: او در مورد تعریف اسلام‌شناسی معتقد است که اسلام‌شناسی مطالعه محتوایی و مضمونی دین اسلام، باورهای دینی و محتوایی دین اسلام است و علاوه بر آن جنبه‌های اسلامی فرهنگ‌ها و جوامع مسلمان را دربرمی‌گیرد و نگاه محتوایی و تفصیلی به اعتقادات اسلامی و جامعه شناسانه دارد.
همتی عنوان کرد: ژان واندنبرگ اسلام را یک آرمان و هنجار می‌داند و می‌گوید اسلام هنجاری وجود دارد یعنی اسلام به معنای یک الگوی پذیرفته شده است و اسلام به عنوان ایدئولوژی مقبول و مجموعه باورهایی است که مقبول مسلمانان است و راهنمای زندگی آنها محسوب می‌شود و با آن زیست می‌کنند و دیگری اسلام تحقق یافته است.
وی خاطرنشان کرد: مجموعه آرمان‌ها، هنجارها، باورها و اعتقادات اسلامی گاه روی کاغذ است یا گاه در قالب معارف دینی و مورد قبول مسلمانان است حتی اگر به آن عمل نکنند.
استاد ادیان و عرفان یادآور شد: چیزی که در جوامع اسلامی و زندگی عملی مسلمانان می‌گذرد بمباران اسلام تحقق یافته است و اسلام هنجاری ممکن است عمل شده یا نشده باشد. ژان واندنبرگ می‌گوید باید به هر دو مقوله توجه کرد ولی باید تمایز هر یک را در نظر گرفت که گاهی ممکن است بر هم تطابق داشته یا نداشته باشد.
وی با بیان اینکه شناخت مسلمانان از اسلام با شناخت غربیان و اسلام‌شناسان از اسلام تفاوت دارد، گفت: شناخت مسلمانان از اسلام مؤمنانه و از درون است ولی شناخت غربیان و اسلام شناسان آنها از بیرون است. گاه دشمنانه و غرض ورزانه و برخی اوقات منصفانه است ولی مؤمنانه نیست.
همتی با بیان اینکه اسلام‌شناسی به دنبال شناخت حقیقت جاویدان و ابدی اسلام است که در همه زمان‌ها و مکان‌ها حقانیت داشته باشد، گفت: سه گروه کاوش در مورد اسلام وجود دارد، یک کاوش مطالعه هنجاری دین اسلام است یعنی دنبال حق و باطل باشیم و بخواهیم حقانیت اسلام را بفهمیم و تشخیص دهیم که شامل مطالعه علوم دینی، تفسیر حدیث و فقه و کلام و رجال است که در مساجد و مدرسه‌های علوم دینی دنبال می‌شده و امروز در برخی از دانشکده‌های حقوق دین یا شریعت یا مؤسسات اسلامی و دانشگاه‌ها آموزش داده می‌شود.
وی با اشاره به هدف مطالعات هنجاری عنوان کرد: برخی از مسلمانان با قصد تبلیغ و تبشیر برای بافت جامعه اسلامی این مطالعات را دنبال می‌کنند و برخی دنبال مطالعات عام هستند ولی به طور عمده از سوی مسلمانان مؤمن، ملتزم و متعبد که باور به اسلام دارند؛ دنبال می‌شود.
استاد ادیان و عرفان به کاوش مطالعه غیر هنجاری دین اسلام اشاره کرد و افزود: افراد در اینگونه مطالعه دنبال این نیستند که حقیقت اسلام اثبات شود بلکه مطالعه‌ای است که در دانشگاه‌ها صورت می‌گیرد و نگاه بیرونی غیر هنجاری و دنبال اسلام زنده است یعنی آنچه امروز و در حال حاضر در جهان و جوامع اسلامی می‌گذرد.
وی عنوان کرد: سوم مطالعه غیر هنجاری جنبه‌های اسلامی فرهنگ‌ها و جوامع مسلمان است که یک جامعه‌شناسی و مردم‌شناسی درباره آداب و رسوم و عرف جوامع اسلامی است که سمت گیری و ارتباط با دین اسلام ندارد و تاریخ ادبیات، مردم‌شناسی فرهنگی و جامعه‌شناسی جوامع اسلامی را بررسی می‌کند.
همتی تصریح کرد: ژان واندنبرگ می‌گوید اسلام را باید به عنوان دین زنده مطالعه کرد و هنوز پروسه آن ناتمام است و هنوز همه پتانسیل‌ها، ظرفیت‌ها و استعدادهای خود را رو نکرده و در پس پرده حقایق فراوانی است که باید آشکار شود و تجلی پیدا کند.
وی با تأکید بر مطالعه رویدادهای جهان اسلامی و کشورهای اسلامی عنوان کرد: اسلام شناسان و اسلام پژوهان باید توجه کنند که اسلام دین مترقی است و هنوز در جوامع اسلامی می‌تواند راهبری کند و الهام‌بخش جنبش‌ها و دولت‌های جدید و فروپاشی برخی حکومت‌ها شود و تضادهایی را پدید آورد بنابراین باید بررسی کرد و رهبران جوامع اسلامی را شناخت.