نپرداختن به فلسفه اسلامی یکی از اشکالات ژاک واردنبرگ است

به گزارش خبرنگار ردنا (ادیان نیوز)، همایون همتی در نشست اسلام‌پژوهی در جوامع غربی مکاتب الهیاتی در روزگار ما با موضوع ادامه بررسی شخصیت ژاک واردنبرگ از برنامه علمی فرهنگی طلوع که از فضای مجازی پخش شد، با اشاره به اهمیت فعالیت پروفسور ژاک واردنبرگ اسلام شناس هلندی تبار اظهار کرد:  او کتاب‌های مهمی دارد  که از جمله آنها کتاب چشم اندازهای تاریخی، سیاسی و اجتماعی اسلام است. اهمیت آثار ژاک واردنبرگ در این نیست که نوع خاص از پدیدارشناسی دین را معرفی کرده است و نام آن را پدیدارشناسی به شیوه جدید گذاشته است بلکه اهمیت در روش‌شناسی او است.

وی خاطرنشان کرد: دو کتاب برای رویکردهای دین پژوهی دارد که برای محققان، استادان و دانشجویان دوره دکتری و ترجمه مناسب است و درباره روابط مسلمانان و مسیحیان نیز کار کرده است.

استاد ادیان و عرفان با بیان اینکه در زمینه اسلام شناسی به نکاتی توجه کرده که در آثار اسلام‌شناسان دیگر نیست یا همه نکات در یک جا نیست، تصریح کرد: در بین اسلام شناسان معاصر اروپایی افرادی هستند که به فرقه‌ها و مذاهب اسلامی یا کلام اسلامی و مکتب‌های کلامی یا عرفان و فرقه های صوفی و سلسله های صوفیه توجهی نکردند و تنها به تاریخ اسلام و زندگی پیامبر(ص) توجه داشتند.

وی عنوان کرد: ژاک واردنبرگ فصلی در زمینه اصول هرمنوتیکی اسلام دارد که به تأویل نزد صوفیه و شیعه اشاره می کند و به جز اینها به جنبش های جدید در جهان اسلام در تونس، سودان و مصر اشاره دارد.

همتی یادآور شد: نکته مفید در کتاب ژاک واردنبرگ این است که به عربستان پیش از ظهور اسلام و قومیت‌ها و قبائل در عربستان توجه کرده است. در مورد بت‌ها و فرقه‌هایی مانند بودائیان و زرتشتی‌ها در عربستان بحث کردند. می توان ادعا کرد در ۴۰ تا ۵۰ سال اخیر قضاوت در مورد عربستان مشکل بود ولی اکنون به دلیل تحقیقات مطالب زیادی روشن شده است.

وی نپرداختن به فلسفه اسلامی را ایراد وارد بر اسلام شناسی ژاک واردنبرگ عنوان کرد و افزود: در زمینه کلام اسلامی، علما، فقها، تفسیر و حدیث به مباحث خوبی پرداخته است و در مورد جامعیت اسلام شناسی ژاک واردنبرگ  به دولت‌ها و حکومت‌های اسلامی و انقلاب‌ها و حرکت‌های جهان اسلامی پرداخته و به فرق و مذاهب و ساختار دین اسلام و حقایق و مناسک توجه کرده است.

استاد ادیان و عرفان با اشاره به خطاها و کاستی‌ها گفت: در واژه اسلام حساسیت به جایی دارد و گاهی به معنای دین و گاهی ایدئولوژی سیاسی و برخی اوقات به معنای لغوی تسلیم خدا بودن به کار رفته و وجوه دیگری بیان شده در حالی که اسلام از ریشه سلامت و سلامتی است.

وی تصریح کرد: اسلام از ریشه سلامت به معنای رعایت بهداشت و سلامت است و در اسلام روی سلامتی و توجه به جسم و پاکی روح توجه شده است در حالی که ژاک واردنبرگ  به اسلام به معنای تسلیم، شریعت، معارف و عقیده توجه شده است.

همتی با اشاره به تفسیرهای متنوع از اسلام در جهان گفت: از اسلام به عنوان اسلام فمنیستی، لیبرالیستی، بنیاد گرایانه و سکولار تفسیر شده و فرقه هایی مانند لیبرال، فمنیستی، مدرنسیتی و سکولار، طالبان و داعش اسلام را یدک می کشند.

وی عنوان کرد: امروز مسئله هرمنوتیکی در مورد اسلام و ادیان دیگر وجود دارد که اختلاف قرائت‌ها و تفسیرها است در حالی که اسلام و فرمایشات پیامبر(ص) یکی است ولی تفسیرها و فهم‌های گوناگون از اینها به  عمل آمده که باید بررسی کرد که با چه معیاری باید مورد ارزیابی قرار داد و کدام فهم درست، منطقی‌تر، قابل دفاع‌تر و جامع‌تر است. ژاک واردنبرگ در مورد تفسیر و تأویل بحث می‌کند ولی در مورد اختلافات هرمنوتیکی در اسلام بحث نمی‌کند.

استاد ادیان و عرفان با بیان اینکه حقوق بشر دارای سند تئوریک و نظری است، گفت: حقوق بشر تنها جنبه اجرایی ندارد و زمانی که عالمان دینی حقوق بشر را تدوین می‌کنند باید به این ضرورت توجه کنند که دین در فقه خلاصه نمی‌شود و یک سند تئوریک است.

وی تصریح کرد: نیاز به تدوین اعلامیه حقوق بشر و تیم‌هایی از عالمان دین، جامعه شناسان، حقوق دانان، روانشناسان، الهی دانان و فیلسوفان احساس می‌شود. حقوق بشر یک سند حداقلی است که پس از جنگ جهانی تدوین شده و به تعبیر استاد مطهری سند افتخار آمیز برای بشریت است و نشان می دهد بشریت از روند وحشی گری دست کشیده و برای انسان حقوقی قائل شده است.

همتی با اشاره به اهمیت بازیابی اعلامیه از دیدگاه ادیان، فرهنگ ها و ملل مختلف بیان داشت: کاستی‌های زیادی در اعلامیه فعلی است و برخی از بندهای اعلامیه جهانی با فقه اسلامی و شیعی ناسازگار است و اجازه داده با توجه به مسئله تنوع فرهنگی برخی کشورها به شکل مستدل و مستند موارد ناسازگاری فرهنگ دینی را ذکر و به طور مختصر به سازمان ملل ابلاغ کند و به کشورها اجازه داده شد در آن بخش‌ها بر اساس قوانین داخلی عمل کنند.

وی یادآور شد: نپذیرفتن اصل حقوق بشر با تعابیر تند به سود مسلمانان و انقلاب ما نیست. در دنیا بسیاری دشمنان ما را ضد حقوق بشر جلوه می‌دهند بنابراین باید عالمانه وارد بحث شد و می‌توان حداقل ها را به شکل عام و مشترک بین همه ادیان تدوین و ارائه کرد.

استاد ادیان و عرفان تصریح کرد: در بحث های فرهنگی شعارزدگی و سیاست بازی ممنوع است. باید توجه داشته باشید ابزار برای تبلیغ کسی نشوید و آنچه وظیفه وطنی و کشوری است انجام دهید.