استاد حجتالاسلام علی فضلی، استادیار گروه عرفان پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و استاد دانشگاه ادیان، کتاب «معیار سنجش گزارههای شهودی وجودی» که به قلم ایشان است را توصیف میکنند.
به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، این کتاب در صدد بررسی و تبیین معیارهای سنجش گزارههای عرفان نظری است تا منطق کشف صدق و کذب آن گزارهها را که در معرض امکان خطا هستند، تبیین کند. از این رو به چند پرسش فرعی پاسخ میدهد:
فرایند تبدیل شهود به گزاره چیست؟
نظریه سنجش پذیری گزارههای عرفانی چیست؟
ضرورت و غایت سنجش گزارههای عرفانی چیست؟
معیار و روش سنجش گزارههای عرفان نظری چیست؟
آیا دین معیار سنجش گزارههاست؟ شناسه های آن چیست ؟
آیا عقل معیار سنجش گزارههاست؟ شناسه های آن چیست؟
برای پاسخ از میزان عرفان نظری سخن به میان آمد؛ میزانی که یک دستگاه شناختاری است تا بر گزارههای عرفانی نظارت کند و بر پایه اصول موجود در آن که به نوعی دلیل صدق هستند، به عنوان معیارهای متناسب با آن گزارهها به سنجش بپردازند.میزان عرفان نظری بر دو قسم است: یکی میزان دینی و دیگری میزان عقلی و هر یک از این دو میزان دارای دو گونه معیارهای پایه و غیرپایه هستند. معیارهای پایه معیارهای ضروری و یقینی هستند که صدق مطلق دارند و لذا خطاناپذیر، خلافناپذیر، انکارناپذیر و ابطالناپذیرند. اما معیارهای غیرپایه معیارهای نظری هستند که به نحو مشروط صادق میباشند؛ هر چند در عین احتمال صدق، امکان خطا، انکار و ابطال در آنها وجود دارد.
معیارهای پایه در میزان دینی احتجاجات نام دارند که ادله پیشااجتهادی، ادله مثبته، مدارک کافی و ثابت و منشأ قطع خاص و معیارهای غیرپایه در این میزان تنجیزات نام دارند که ادله اجتهادی، ادله منجزه، مدارک مشروط و متغیر، منشأ قطع عام هستند. اما معیارهای پایه در میزان عقلی ضروریات نام دارند که اصول عام و پیشاتجربی و ضروری الصدق هستند و معیارهای غیرپایه همان نظریات هستند که اصول غیرهمگانی و استدلالی اما پیشاتجربی و ممکن الصدق و الخطا هستند.
دستاوردها این تحقیق عبارتند از:
تحلیل فرایند تبدیل شهود به گزاره
تبیین نظریه سنجش پذیری گزارههای عرفانی همراه با نقد سه نظریه خطاناپذیری، معیارناپذیری و توصیفناپذیری.
تشریح مواضع رخداد خطا در گزارههای عرفانی
تحلیل و تبیین غایات سنجش گزارهها
– تبیین روش سنجش در طی دو مرحله پیشاسنجش و سنجش.– توصیف دستگاه میزان دینی همراه با بیان اقسام میزان دینی چون میزان علمی و عملی، میزان تکوینی و تدوینی و میزان کلی و جزئی.
تشریح شناسههای احتجاجات و تنجیزات به عنوان معیارهای دینی.
توصیف دستگاه میزان عقلی همراه با نقد نقد عرفان به عقل.
تشریح شناسههای ضروریات و نظریات به عنوان معیارهای عقلی.
اعتبار سنجی معیارهای غیر پایه چون نظریات عقلی و تنجیزات دینی در سنجش گزارههای عرفانی.
منطق عرفان نظری.