دکتر همایون همتی| تکیه پست مدرنیسم بر بی اعتباری عقلانیت ابزاری
استاد ادیان و عرفان گفت: پست مدرنیسم عقل‌محوری، عقل‌باوری را تخریب کرده و پیوسته بر نسبی‌گرایی، بی اعتباری عقل و عقلانیت ابزاری تکیه می‌کند.
به گزارش خبرنگار ردنا (ادیان نیوز)، همایون همتی در نشست مکاتب الهیاتی در روزگار ما که از طریق فضای مجازی پخش شد، با طرح این سؤال که زبان دینی از چه سنخی است، اظهار کرد: زبان دین به زبان تربیتی، اخلاقی و عرفانی نزدیک‌تر است و برخی بخش‌ها فقهی، انشایی، تکلیفی و توصیه‌ای بوده و برخی بخش‌ها مجادلهای یا توصیفی یا عرفانی محسوب می‌شود. زبان قرآن از یک نوع نیست بلکه مختلط است.
وی خاطرنشان کرد: مخاطبان قرآن درجات فهم متفاوت دارند و نیازهای آنها متفاوت است بنابراین متناسب با آنها تعبیرهای مختلف آمده است. برخی آیات اوج دارد و برخی آیات ساده فهم‌تر هستند بنابراین از تمثیل استفاده شده است.
استاد ادیان و عرفان با بیان اینکه زبان قرآن ترکیبی، تألیفی و متنوع است، عنوان کرد: زبان قرآن انسجام دارد و هدف دعوت به خداشناسی و ایمان را دنبال می‌کند و اینکه قرآن فلسفه نیست ولی مضامین فلسفی دارد بنابراین قرآن را نمی‌توان به یک علم خاص منحصر کرد.
وی هدف قرآن را تقویت ایمان، تربیت انسان‌ها و آماده سازی آنها برای عبودیت ذکر کرد و بیان داشت: قرآن در هر بخش لازم بوده به اندازه ضرورت برای تربیت و رشد انسان‌ها از این مضامین استفاده کرده است و کسی که بگوید مضامین فلسفی در هیچ آیه قرآن وجود ندارد؛ سخن نادرستی است.
همتی افزود: در برخی بخش‌ها زبان قرآن زبان فلسفه است و جز با مفاهیم و قواعد فلسفی نمی‌توان آیه‌ها را توضیح داد و قرآن به یک زبان و در یک سطح سخن نگفته است زیرا برای مخاطبان عام است و تنها برای اندیشمندان و دانشمندان نیست.
وی خاطرنشان کرد: خداوند به زبان‌های مختلف با تعبیرات و سطوح مختلف معرفتی پیام هدایت را به بشر ابلاغ کرده و به دلیل آنکه کتاب و پیامبری پس از آن نخواهد آمد؛ این پیام دارای جامعیت است.
استاد ادیان و عرفان عنوان کرد: پایان فلسفه، تمدن، الهیات و ایدئولوژی در عصر پست مدرن شروع شد. الهیات مدرن با رفرماسیون شروع می‌شود و الهیات پست مدرن پس از جنگ جهانی دوم شروع می‌شود.
وی یادآور شد: بسیاری متفکران بدبینانه دچار این خطا شدند که پست مدرنیسم همه چیز را نفی کرده در حالی که چنین نیست و همه چیز به پایان نرسیده است. امروز در عصر پست مدرن متفکرانی ظهور کردند که می‌گویند باید پایانی بر این پایان‌ها گذاشت.
همتی افزود: پست مدرن‌ها اخلاق و معنویت را نفی کردند و سخنانشان حاکی از ذهنیت و ضمیر آنها است و در پست مدرنیسم معجونی پدید می‌آید. می توان بیان کرد مدرنیته بر عقل گرایی تکیه می‌کند و پست مدرنیسم عقل‌محوری، عقل‌باوری را تخریب کرده و پیوسته بر نسبی‌گرایی، بی اعتباری عقل و عقلانیت ابزاری تکیه می‌کند.
وی تصریح کرد: مدرنیسیم جایی برای پیشرفت و اخلاق قراردادی بود ولی در پست مدرنیسم این موارد بی‌معنا می‌شود بنابراین کسی که به فلسفه و تفکر پست مدرن دل ببندد خطرناک است. باید توجه کرد که الهیات پست مدرن در زمانه‌ای پر لغزشگاه، پرخطر، نسبی گرایی و افق ظلمت آلود پدید آمده است.
استاد ادیان و عرفان با بیان اینکه الهیات مدرن با رفرماسیون شروع شد و عمده کارش بررسی نقش خدا در جهان بود، اظهار کرد: این الهیات قائل بود که خدا وجود دارد ولی در دوره پست مدرن نمی توان در مورد خدا سخن گفت و دین در بحران است و با توجه به پرسش‌ها و تحولات جدید منشأ و خاستگاه دین زیر سؤال رفت و اعتبار حقایق دینی مورد تردید و پرسش واقع شد.
وی با اشاره به شرایط بشر در پست مدرنیسم گفت: حمله به الهیات و تخریب یقین از جمله شرایط در این عصر است و در پست مدرنیسم هیچ اصلی وجود ندارد که شامل اصول اخلاقی، معرفت شناسانه و فلسفی شود.
همتی یادآور شد: پست مدرنیسم شرایطی است که همه چیز در سیالیت و بی‌ثباتی قرار می‌گیرد و سیالیت باورها و ارزش‌ها است و بشر بی پناه و خودوانهاده و رها شده است و خودکشی، بیماری‌های اعصاب و روان و گسیختگی خانوادگی بالا است و مدلی برای اندیشیدن، تفکر، اخلاق و رفتار وجود ندارد. بشر خود باید برای خود تصمیم بگیرد و هدف قرار دهد و خود را مشغول و سرگرم کند تا به مسائل جدی نیندیشد و معرفت عینی و واقع گرایی وجود ندارد.
وی عنوان کرد: زبان ساخته شکل زندگی است و زبان اندیشه را شکل می‌دهد و کسی که در شکل زندگی حضور ندارد نمی‌تواند فکر دیگری را بفهمد و با او مشارکت کند بنابراین نمی‌توان تبلیغ انجام داد و سخن فرهنگی بیان کرد.
استاد ادیان و عرفان تصریح کرد: در معرفت بشری جایی برای یقین باز نیست حدی برای تفسیر یک ایده و سخن و ایدئولوژی و فلسفه دین نیست و تحول دائم وجود دارد.
وی با اشاره به تفسیرهای پست مدرنیسم گفت: برخی معنای ارزشی به آن دادند و مصاحبه‌های در زمینه فرانوگرایی داشتند و متوجه نبودند که این فرانوگرایی چه تهدیداتی دارد. فرانوگرایی به معنای بازگشت به معنویت است.
همتی افزود: برخی بیان کردند پست مدرنیسم زمانی است و جریان فکری که از نظر زمانی پس از ظهور مدرنیته پدید آمد ولی معنایی بیان نمی‌کند و برخی می‌گویند پست مدرنیسم تخریب، نقی و نقد مدرنیته است و در پست مدرنیسم شکاکیت مطلق وجود دارد و پست مدرنیسم جزء نگر است و اندیشه‌های آن تکه تکه است.
وی یادآور شد: تفکر پست مدرن کثرت‌گرایی در فرهنگ، حقوق، ارزش‌ها و فلسفه است و تعدد حقیقت و حقانیت است و هیچ حقیقت ثابت و مطلق وجود ندارد و اخلاق و معرفت نسبی و فردگرا است.