توبه در آیین یهود
توبه و اعتراف به گناه، یکی از ۶۱۳ فرمان تورات است: «مرد یا زنی که مرتکب هرگونه خطاهای انسانی شود … به خطایی که انجام داده‌‌اند، اعتراف کنند».
به گزارش ردنا ( ادیان نیوز)، این آیه تورات درباره اعتراف به گناه برای توبه است که نحوه معمول آن در برابر خداوند چنین است:
«خواهش به درگاه خالق: خطا کرده ام، گناه کرده ام، و به درگاه تو تقصیر ورزیده ام و چنین و چنان (اشتباهات شخصی) را انجام داده ام و اینک نسبت به اعمال یاد شده پشیمان و شرمنده ام و تا ابد به چنین مواردی بازگشت نخواهم کرد».
دراین متن به سه درجه از اشتباهات شخصی اشاره شده است:
۱- (حِط)- خطا: موردی است که انسان از قانون و حکم شرعی آگاه نیست و به طور ناخواسته و نادانسته، فرمان خداوند را زیر پا می گذارد.
۲- (عاوُن) – گناه : موردی است که انسان از فرمان خداوند نسبت به امر یا نهی در یک موضوع آگاهی دارد، اما سستی اراده یا وسوسه های درونی و تحریک و تشویق دیگران، او را به امری خلاف شرع یا عُرف می راند.
۳- (پِشَعْ)- تقصیر: در این حالت، فرد از فرمان شرع آگاه است و هیچ گونه اجبار و فشاری برای گناه کردن احساس نمی کند، اما به جهت مخالفت و تمرد با دین به کاری خلاف می پردازد.
هرچندکه برای بخشش کامل برخی گناهان، تحمل سختی یا مجازاتهای الهی لازم است، توبه موجب بخشودن یا کاهش همه موارد فوق شده و کامل کننده روند پاک شدن گناهان خواهد بود.
حتی کسانی که برابر دستور خداوند به سبب جرایم سنگین، بِت دین یا دادگاه شرع آنها را محکوم به مجازات کرده بود، در صورتی گناهانشان کفاره و پاک می شد که پیشتر از اعمال خود پشیمان شده و توبه کرده باشند.
«توبه»، تنها ویژه گناهانی نیست که به طور عملی انجام می شوند (مانند دزدی، ضرب و شتم، خوردن خوراکیهای حرام و….) بلکه افکار، احساسات و عادتهای ناشایست، همه نیاز به توبه و کفاره دارند. این موضوع از آن جهت اهمیت دارد که گناهانی که به‌‌طور عملی انجام می شوند، معمولاً به شرایط و امکانات خاص نیاز دارند و فرو رفتن در چنین معاصی و خطاهایی، بیشتر با هشدارها و توبیخهای مسوؤلان اجتماعی و مذهبی همراه است. همین امر موجب محدود شدن دامنه ارتکاب گناه یا کمک به توبه شخص و ترک خطا می شود.
اما خطاهایی را که مربوط به افکار و احساسات انسان هستند (مانند کینه، حسد، نظر داشتن به دارایی همنوعان، نگاه و افکار منافی عفت و…) کمتر اطرافیان انسان درک می کنند، لذا فرد بدون هیچ‌‌گونه مانع خارجی در چنین گناهانی غرق می شود و تنها خود اوست که باید بیدار شده و با توبه، زندگی روحی خود را از تباهی نجات دهد.
مراحل توبه :
توبه دارای سه مرحله اساسی زیر است:
۱ – پشیمانی از گناه.
۲ – اعتراف به گناه در برابر خداوند.
۳ – ترک گناه.
۱- پشیمانی از گناه :
در این مرحله انسان باید نسبت به نادرست بودن اعمال خود آگاهی یابد. این آگاهی از راه مطالعه و فراگیری اصول دینی به دست می آید. همان‌‌گونه که پایه و ملاک جرایم اجتماعی را قانون آن جامعه تعیین می کند و همه افراد یک جامعه برای سنجش درست یا نادرست بودن اعمال خود باید به متن قانون مراجعه کنند؛ درباره اعتبار اعمال انسان در نظر خداوند نیز باید به قوانین شرع مراجعه کرد.
طبق قوانین یهود، دختر از ۱۲ سالگی و پسر از ۱۳ سالگی در برابر احکام دینی مسوؤل و موظف شناخته می شود. بنابراین فراگیری اصول دینی از سنین پایین و به‌‌تدریج آغاز می شود و همان طور که از یک فرد بالغ و جوان در جامعه انتظار می رود که از قوانین معمول اجتماع و تمدن خود آگاهی داشته باشد، از این فرد هم خواسته می شود که مسوؤلیتها و وظایف شرعی خود را در حد متعارف و رفع نیازهای شخصی بشناسد. نیز پس از آگاهی به ارزش اعمال و رفتار از دیدگاه مذهب، ایمان و التزام به آن واجب است. چه بسیارند افرادی که کاملاً از آسیبهای سیگار یا غیبت و سخن‌‌چینی نسبت به دیگران آگاهند، اما همچنان به کارهایی که خودْ خطا بودن آن را می دانند، ادامه می دهند.
بنابراین آگاهی از اشتباه بودن یک عمل، از دیدگاه دینی به تنهایی کافی نیست و شخص باید به آن ایمان و وفاداریِ عملی نشان دهد. در این مرحله است که او نسبت به خلاف شرع بودن عمل یا رفتار خود پشیمان شده و آماده توبه و ترک گناه می شود.
۲-اعتراف به گناه در برابر خداوند:
اعتراف به گناه در زبان عبری، «ویدوی»نامیده می شود. همان گونه که ذکر شد، یکی از مهمترین بخشهای توبه، اعتراف لفظی یا شفاهی به گناهان و اظهار آمادگی برای ترک کامل آنها و توبه است. متن «اعترافنامه» یا «ویدوی» در تفیلا‌‌های معمول روزانه (غیر از شبات، موعدیم و ایام خاص) و در مجموعه دعاهای ایام عادی که در شب و پیش از رفتن به بستر خوانده می شود، گنجانده شده است. این متن به طور کلی در‌‌برگیرنده همه خطاهای متداول انسانی است که به ترتیب حروف الفبای عبری و با فعل جمع تدوین شده است. «ویدوی» را همگان می خوانند، هر چند که حتی هیچ یک از آن اعمال را انجام نداده باشند. از آنجا که لفظ این کلمات «جمع» است، در تفیلا برای دیگر کسانی که احتمالاً مرتکب آن اعمال شده باشند، طلب آمرزش و بخشایش می شود. این نوع ویدوی، اعترافنامه عمومی است که شالیح صیبور (پیش نماز) با صدای بلند می خواند.
اما اقرار به گناهان شخصی، هرگز با صدای بلند و در حضور مردم انجام نمی شود، زیرا عقیده معمول بر این است که ذکر یک عمل فساد و گناه، هر چند که به قصد اعتراف و پشیمانی صورت بگیرد، شاید به‌‌تدریج موجب شکسته شدن قُبح و زشتی و ترویج آن در افراد مستعد گناه شود. لذا انسان به گناهان شخصی خود تنها در حضور خداوند اعتراف می کند. بنابراین در میان تفیلای معمول روزانه، بخشی برای راز و نیاز شخصی با صدای آهسته در نظر گرفته شده است. همچنین در برخی جوامع رسم است که ویدوی را با صدای آهسته می خوانند تا هر فردی بتواند به گناهان شخصی خود اعتراف کند. ذکر یک گناه در میان مردم یا نوشتن آن در کتابها به منظور عبرت دیگران، تنها در موارد خاص و با نظر افراد صاحب صلاحیت مذهبی انجام می شود.
شکل کلی متن اعترافنامه شخصی در بخش پیشین ذکر شد. این متن یا هر گفتاری شبیه به آن می تواند به هر زبان و در هر زمان به حضور خداوند ادا شود.
ترک گناه:
توبه و پشیمانی از گناه بدون ترک آن گناه، بی معنی خواهد بود. حتی کسی که برای مدتی موقت، خطایی را ترک می کند و دوباره آن را انجام می دهد، گرچه به سبب همان ایام موقت، امتیاز و پاداش الهی را کسب می کند، اما دوباره کل گناهان اولیه به پای او نوشته می شود، گویی از آغاز تاکنون در حال این گناه بوده است.
کسی که با زبان خود در حضور خداوند به گناهش اعتراف کرده، اظهار توبه و پشیمانی می نماید، اما در قلب و فکر خود همچنان به انجام دادن آن تمایل دارد و راغب است؛ به کسی می ماند که برای رفع آلودگی از بدن خود به غسل و استحمام می پردازد، ولی در حین شستشو آن منبع آلوده کننده را همچنان در دست خود نگاه می دارد. مسلماً تا زمانی که جسم آلوده را از تن خود جدا نسازد، هر گونه غسل و استحمامی برای او بی فایده خواهد بود.
انسان پس از ترک گناه نیز باید همواره زشتی آن را در ذهن داشته باشد و به جستجو و تحقیق در اعمال خود بپردازد، تا مبادا پس از چندی به شکل دیگری از همان خطا آلوده شود؛ مانند دشمنی که از خانه بیرون رانده شده، اما هر لحظه ممکن است که از در دیگری دوباره وارد شود.
از نکته‌‌های دیگر ترک گناه، آن است که باید ریشه و عواملی که منجر به فعل حرام شده اند، شناسایی و کنترل شوند؛ مانند علف هرزی که ریشه در خاک دارد و اگر برای از بین بردن آن فقط ساقه را قطع کنیم، مطمئناً پس از چندی دوباره همان گیاه جوانه خواهد زد که تنها راه مقابله اساسی با آن، از جا کندن ریشه گیاه هرز است.
برای ترک گناه باید به ریشه های آن نیز توجه کرد. عواملی همچون ضعف فرهنگی و دینی، محیط خانوادگی یا اجتماعی ناسالم، معاشرت با افراد فاسد وغیره می توانند زمینه را برای خطا فراهم کنند. هر چند که همه افراد یک جامعه از هر جنس، سن و رده اجتماعی در معرض آلودگی به فساد و گناه هستند، عواملی را می توان بر شمرد که احتمال این آلودگی را کاهش می دهند:
۱- ایمان و اعتقاد مذهبی و انجام دادن مرتب فرایض و احکام شرع . این وضعیت چنانچه به دور از تظاهر و ریاکاری در انسان ایجاد شود، او را همواره در ارتباط با خداوند نگاه داشته و امکان گناه را کاهش می دهد.
۲- مطالعه و کسب آگاهی در زمینه های گوناگون فرهنگی، اجتماعی و تاریخی که سرگذشت انسانها و جوامع را درباره اعمال و رفتار آنها به نمایش می گذارد. الگو پذیری از شخصیتهای برجسته دینی و اجتماعی و بررسی زندگی آنها، اراده انسان را در برابر وسوسه های شیطانی مقاوم می کند.
۳- پر کردن اوقات فراغت و انتخاب سرگرمی های سالم و متنوع. تجربه نشان داده است که بیکاری و بطالت از عوامل مهم روی آوردن به جرایم و گناهان بوده است.
۴- انتخاب اهداف مشخص، برنامه ریزی عالی برای زندگی آینده و تلاش و حرکت برای دست یافتن به آنها. کسانی که برای آینده و فردای خود هدف و برنامه معینی ندارند، در پی لذت جوییهای موقت و زودگذر رفته و خود را در بسیاری از خطاها غرق می کنند. تصمیم و امید برای رسیدن به هدف، توجه انسان را از وسوسه های زودگذر زمانه سلب کرده، به سوی آینده روشن هدایت می کند.
۵- معاشرت مناسب و صحیح اجتماعی. به همان اندازه که رفت و آمد با دوستان فاسد، انسان را در خطر تباهی قرار می دهد، تنهایی و انزوا او را به سوی گناه می راند. هیچ انسانی به تنهایی کامل نیست و برای دست یافتن به سعادت و کمال ناگزیر است که به همنوعان خود کمک کند و از آنها نیز یاری بگیرد. بنابراین انتخاب دوستان و یاران صالح و صدیق و همفکری و معاشرت صحیح با آنها می تواند انسان را در راهی مناسب قرار دهد.
۶- گرایش به حقیقت و صداقت. کسی که در برابر خداوند و آفریده های او راه راستگویی و صداقت را پیشه کند، به سختی در معرض خطا و تقصیر قرار خواهد گرفت.
می گویند فردی که در انواع خطاها و گناهان غرق شده بود، روزی تصمیم به توبه گرفت، اما نمی دانست که برای ترک آن اعمال چه باید بکند. وی نزد فردی روحانی رفت و از او برای توبه و جبران گذشته خود راهنمایی خواسته، اظهار داشت که آنچنان در این راه مصمم است که اگر لازم باشد خود را در کوره آتش نیز خواهد انداخت!
آن روحانی اعلام داشت که من راهی را به تو نشان می دهم که از این وضع، سخت‌‌تر است. فرد خاطی همچنان اظهار آمادگی کرد. روحانی صدیق گفت: راه، این است. از امروز برو و هر عملی که مایل بودی انجام بده.
تنها قول بده که اگر کسی از تو بپرسد چه کرده ای، با کمال راستی و صداقت به او حقیقت امر را جواب دهی! آن فرد با تعجب رفت و هرگاه که میل به گناهی را در خود احساس می کرد، تعهد خود را به مرد روحانی به یاد می آورد و با خود چنین می اندیشید: اکنون که من قصد گناه (مثلاً دزدی) را دارم، اگر کسی از من بپرسد، به او چه خواهم گفت؟ بگویم که من در حال دزدی هستم؟ و سپس از انجام دادن آن گناه منصرف می شد. او پس از آن برای هر خطایی که قصد داشت انجام دهد، همین گونه می اندیشید و بی درنگ آن را ترک می کرد. سرانجام، همین روش، او را به توبه کامل و ترک گناه هدایت کرد.
همانند این موضوع در تلمود آمده است: هنگامی که «ربان یُوحانان بن‌‌زَکای» رحلت می نمود، شاگردانش به او گفتند:
«ای‌‌استاد! ما را دعا و برکت نما». ربی به آنها گفت: «امیدوارم که ترس از خدا به اندازه ترس از انسانها بر شما قرار گیرد». شاگردان گفتند: «همین؟»
ربان یوحانان گفت: «ای کاش که حتی همین مقدار ترس نیز در انسان وجود داشته باشد. زیرا او هنگامی که می خواهد گناهی را انجام دهد، ابتدا با خود می اندیشد که «ای کاش هیچ انسانی مرا در این حال نبیند!» پس اگر همین احساس را نسبت به خداوند که در هر جا و هر زمان حاضر است داشته باشد، از هر گناهی پرهیز خواهد کرد.
چگونگی کفاره گناهان از دیدگاه یهود
در گذشته و در زمان آبادی بت همیقداش، تقدیم قربانیهای گوناگون، یکی از روشهای طلب کفاره و بخشش خطاها به شمار می آمد. البته در همان هنگام نیز «ویدوی» – اعتراف لفظی به گناهان – که مرحله تکمیلی این روند بود، انجام می شد، ولی امروزه تفیلا و ویدوی تقریباً جایگزین آن قربانیها شده است و روند کفاره گناهان بنی اسرائیل به عقیده هارامبام، طبق درجه بندی خاصی صورت می پذیرد.
یکی از اصطلاحاتی که در این بحث مطرح است، لفظ «کارِت» به معنای مُنقطع شدن است. برخی از دستورهای دینی چنانچه به طور عمد یا به قصد ضدیت با فرمان خداوند زیر پا نهاده شوند، سزاوار مجازات سخت الهی می شود که «کارِت» نام دارد.
اجرای مجازاتهای ذکر شده در تورات بر عهده مجمع مذهبی «سَنْهِدْرین» نهاده شده است و امروزه توبه به ترتیبی که ذکر خواهد شد، موجب کفاره تمام گناهان می شود.
دسته‌‌بندی «کفاره گناهان» به شرح زیر است:
۱- چنانچه فردی یکی از فرمانهای امر تورات را اجرا نکند، پس از آنکه با قلب و زبان خود به طور کامل توبه کرد و از گذشته خود پشیمان شد، توبه او بلافاصله مورد قبول قرار می گیرد و گناهش بخشیده می شود. این فرمانها برای مثال عبارتند از : استفاده از صیصیت و تفیلین- خواندن شمع ییسرائل و تفیلای روزانه- نصب مزوزا- مراسم قیدوش شبات – گفتن بیرکت هَمازوُن یا شکرانه پس از غذا- ساختن سوکا- بازخرید پسر اولزاد از کهن- بازگرداندن مال گم شده به صاحب آن – به جای آوردن نذر. دو فرمان امر میلا کردن و تقدیم قربانی پسح از موارد سنگین تری هستند که در این دسته جای نمی گیرند.
۲-کسی که یکی از فرمانهای نهی را (که مستوجب «کارِت» یا مجازات سنگین از نظر تورات نباشد) زیر پا بگذارد، اگر به طور کامل از عمل خود پشیمان شود و واقعاً توبه نماید، بخشش او به حالت تعلیق باقی می ماند تا روز «کیپور» فرا رسد و با تعنیت (روزه) و اجرای صحیح مراسم آن روز، توبه او پذیرفته شده و گناه وی عفو شود.
چند نمونه از این فرمانهای نهی عبارتند از: استفاده از خوراکیهای حرام – کاربرد فراورده های شیری با مواد گوشتی- تراشیدن ریش با تیغ – باقی گذاردن مواد حامص در ایام پسح – نفرین کردن قاضی شرع یا رئیس دارالشرع و… .
۳-کسی که یکی از فرمانهای نهی را زیر پا نهد که مجازات سنگین تری را از نظر تورا در پی دارد، چنانچه از عمل خود کاملاً پشیمان شود و توبه نماید، بخشودن او به حالت تعلیق خواهد ماند و مراسم روز کیپور را باید به طور صحیح انجام دهد، اما آن نیز بخشش را به حالت معلق نگاه می دارد تا سختیها و مشکلات زندگی بر او وارد شوند و بر خود بپذیرد که آنها نتیجه گناهانش هستند. با جمع شدن این سه عامل ( توبه، مراسم روز کیپور و سختیهای زندگی)، وی مورد عفو و بخشش قرار خواهد گرفت.
شماری از گناهانی که مشمول حالت اخیر می شوند، عبارتند از: بت‌‌پرستی- کار در شبات- کتک‌‌زدن والدین- زیر پا گذاردن مراسم کیپور- خوردن خون یا پیه- خوردن حامص در اام پسح – انجام ندادن میلا و… .
۴- بخشودگی همه موارد فوق تنها در صورتی طبق مراحل ذکر شده امکان‌‌پذیر است که عمل خطا به طور شخصی انجام شده باشد و موجب بی حرمتی به نام و قداست خداوند نشود.
اما کسی که هر یک از سه دسته اعمال فوق را در انظار عمومی و به گونه ای مرتکب شود که قصد خوار نمودن خداوند و شریعت او یا تشویق دیگران را به سرپیچی از کلام او به همراه داشته باشد، سنگین ترین نوع گناه را مرتکب شده است. در صورتی که از اعمال خود کاملاً پشیمان گردد و توبه نماید، سه عامل توبه، کیپور و سختیهای زندگی، مجازات وی را به حال تعلیق در می آورند و کفاره کامل گناهانش (چنانچه تا آخر عمر در حال توبه باشد) در زمان مرگ انجام می شود. یعنی اگر به حالت توبه جهان را ترک نماید، گناهان او مورد عفو و بخشش کامل قرار خواهند گرفت.
توبه واقعی:
توبه واقعی کدام است؟ حالتی است که تمام شرایط برای خطا کردن آماده باشد و خود فرد نیز امکان انجام دادن آن را داشته باشد، اما از آن دست بکشد. اگر این خودداری از گناه کردن، نه در اثر ترس باشد و نه در پی ناتوانی جسمی، بلکه کاملاً به سبب رعایت فرمان خداوند و قبول توبه و ترک گناه باشد، چنین توبه ای بالاترین نوع آن خواهد بود. البته هیچ انسانی مجاز نیست که برای آزمودن خود، خویشتن را در معرض فساد و گناه قرار دهد. اگر فردی پس از گذشت دوران جوانی و فرا رسیدن ایام پیری و ضعف در حالی که دیگر توانایی و تمایل انجام دادن گناه را نداشته باشد، توبه کند؛ گرچه بهترین حالت توبه را از دست داده است، توبه او طبق شرایط ذکر شده مورد قبول قرار می گیرد.
کسانی که سهمی از مواهب جهان آخرت ندارند:
دسته ای از یهودیان به سبب گناهان و عقاید ویژه ای که دارند، اگر توبه نکنند، سهم خود را از حضور در جهان آخرت از دست می دهند. شماری از آنها نام برده می شوند:
۱- کافران : به طور کلی می توان عقاید زیر را کفر دانست.
۱-۱- انکار خالق جهان.
۱-۲- اعتقاد به وجود چند خدا ( نفی توحید و یگانگی خداوند).
۱-۳- مادی دانستن وجود خدا .
۱-۴- اعتقاد به وجود آفریننده دیگری پیش از وجود خداوند.
۱-۵- پرستش اَجرام آسمانی یا هر پدیده ای با عنوان واسطه ای بین انسان و خدا .
۱-۶- انکار وحی و نبوت از جانب خدا .
۱-۷- انکار علم وآگاهی خداوند نسبت به افکار و اعمال انسان.
۲- منکران نزول تورا به حضرت موسی از جانب خداوند
۳- منکران زنده شدن مردگان
۴- منکران ظهور منجی نهایی جهان
۵- مُرَوجان فساد و گناه در جامعه
۶- کسانی که خون بی گناهان را به زمین می ریزند
عوامل بازدارنده توبه:
شرایطی ویژه موجب عقب افتادن توبه و سخت شدن پذیرش آن از سوی خداوند می شوند که برخی از آنها عبارتند از:
۱- کسی که یک فرد یا جامعه ای را به خطا انداخته، یا مانع آن شود که دیگران فرمانهای خداوند را انجام دهند.
۲- کسی که شاهد اشتباه و گناه دیگران است و امکان و قدرت آن را دارد که آنها را هدایت و ارشاد کند، اما از این امر خودداری می کند؛ مانند پدری است که به فساد و تبهکاری فرزند خود توجهی نکرده و او را تأدیب نمی نماید.
۳- کسی که با خود می گوید: خطا می کنم و پس از آن توبه می نمایم، یا کسی که به امید بخشایش گناهش در روز کیپور، عملی خلاف شرع را انجام دهد.
درجه و ارزش توبه:
در میشنا یکی از زیباترین گفتارها درباره ارزش توبه و نیکوکاری ذکر شده است:
« ربی یعقوب می فرمود:
۱- یک ساعت توبه و نیکوکاری در این جهان، از کل زندگی در جهان آینده بهتر است.
۲- (و این در حالی است که) یک ساعت آرامش روح در جهان آینده از تمام زندگی در این دنیا بهتر است.»
عبارت دوم، ارزش جهان آینده را نسبت به این دنیا نشان می دهد که تنها یک ساعت آرامش روح (و نه حتی زندگی حقیقی) در آن به کل حیات این جهان برتری دارد. اما توبه و کارهای نیک چنان ارزشی دارند که یک ساعت مشغول شدن به آنها از همه زندگی حقیقی در جهان آخرت با ارزشتر است.
همچنین در وصف انسانی که گناه را ترک می کند، چنین گفته شده است:
«در مکانی که توبه کنندگان (در حضور خداوند) قرار می گیرند، حتی انسانهای صادق و کامل (که هرگز گرد گناه نگشته اند) نیز نمی توانند قرار گیرند.»
این عبارت به معنای آن است که فرد گناهکار با اینکه طعم و لذت گناه را حس کرده است، از خود اراده ای محکم و قوی نشان داده و دست از خلاف و خطا برداشته است. این غلبه بر نفس و غرایز شیطانی، چنان ارزشمند است که فرد «تَوّاب» یا توبه کننده را حتی از صادقانی که هرگز طعم گناه را نچشیده اند، بالاتر می برد. زیرا چه بسا که آن افراد صادق اگر به گناه آلوده می شدند، هرگز چنان قدرت و اراده‌‌ای را نمی یافتند که خود را از منجلاب تباهی و فساد رهایی دهند.
در این مورد گفته شده است:
«چه کسی قهرمان و قدرتمند شمرده می شود؟ آن که بر نفس و وسوسه شیطانی خود چیره شود. همان طور که گفته شده است: دیر خشم بودن (و کنترل احساسات) از پهلوانی بهتر است و کسی که بر روح و روان خود تسلط دارد، از کسی که شهری را به تصرف در می آورد، بالاتر است».
زمان توبه
در میشنا چنین آمده است:
«یک روز پیش از مرگت توبه کن»
از آنجا که هیچ انسانی از روز مرگ خود آگاه نیست و هر روز احتمال پایان عمر او وجود دارد، پس لازم است که هر روز توبه کند و نسبت به خطاها و گناهان یا حتی به سبب کوتاهی هایی که در برآوردن خواست خداوند از او سرزده است، طلب بخشش و مغفرت کند.
بنابراین هر روز و هر لحظه درهای توبه برای انسان گشوده‌‌اند و خداوند پذیرای درخواستهای انسان است؛ ولی در ایام و روزهای خاصی از سال، شرایط بهتری برای پذیرش توبه انسان فراهم است.
این ایام ده روز، از روش هشانا تا کیپور هستند. زیرا بنا بر عقیده یهود، روش هشانا روز تشکیل محکمه الهی برای رسیدگی به اعمال گذشته انسان است و در روز کیپور، کلیه احکام صادره در اصطلاح مُهر می خورند و قطعی می شوند. همانند انسانی که پرونده اش در دادگاه گشوده است و سعی دارد تا در مدت زمان تشکیل دادگاه، مراقب اعمال خود باشد که خطایی از او سر نزند و رضایت شاکی ها و مخالفان خود را جلب کند؛ در این ایام ده روزه نیز انسان در پاک کردن گناهان احتمالی و اصلاح اعمال خود تلاش بیشتری می کند.
برای آمادگی بیشتر در ورود به این ایام بسیار مهم و سرنوشت ساز، ۴۰ شبانه روز پیش از کیپور، یعنی از اول ماه الول مراسمی با عنوان «سِلیحُوت» آغاز می شود که به معنای مراسم بخشایش است. این مراسم شامل مناجات شبانه به درگاه خداوند، اعتراف به گناهان و طلب بخشایش از اوست.
این دوره چهل روزه از نظر تاریخ مذهبی یهود به نام «ایام رضایت الهی» شناخته می شود.
پس از واقعه شاووعوت که خداوند در پای کوه سینای ده فرمان تورا را شفاهی به بنی اسرائیل اعلام فرمود، مشه رَبِنو (حضرت موسی) به بالای کوه رفت و مدت چهل شبانه روز در آنجا باقی ماند و در «هفدهم ماه تموز» با همراه داشتن دو لوحه ده فرمان از کوه پایین آمد، اما با مشاهده آلودگی پاره ای از بنی اسرائیل به گناه ساختن گوساله طلایی، آن دو لوحه را به نشانه اعتراض و توبیخ آنها از سوی خداوند، بر زمین زد و شکست. پس از این، او به مجازات عاملان واقعه پرداخت و جامعه بنی اسرائیل از اعمال خود پشیمان شدند و توبه کردند.
مشه برای دومین بار بر فراز کوه رفت و مدت ۴۰ شبانه روز دیگر به دعا و استغاثه پرداخت و برای قوم، طلب بخشش خطاها را کرد. در نهایت، خداوند دعای او را پذیرفت و به وی دستور داد: که «برای خودت دو لوحه سنگی مانند لوحه های اولیه بتراش». مشه از کوه پایین آمد و پس از تراشیدن دو لوحه جدید، برای سومین مرتبه در اول ماه الول به بالای کوه رفت و چهل شبانه روز در آنجا ماند تا خداوند متن ده فرمان تورا را دوباره روی آن دو لوحه مرقوم نمود و مشه در یوم کیپور (دهم تیشری) از کوه پایین آمد. لذا عقیده بر آن قرار گرفت که این ایام برای طلب بخشایش و توبه مناس هستند و مراسم سلیحوت و آمادگی برای روز محاکمه الهی در این چهل شبانه روز مقرر شد.
* مراسم سلیحوت، هر روزه (به غیر از شباتها و اول ماه عبری) معمولاً پس از نیمه شب شرعی و پیش از تفیلای شحریت (نماز صبح) به طور دسته جمعی برگزار می شود. چنانچه شرکت در این مراسم در زمان یاد شده میسّر نباشد، می توان آن را تا پیش از غروب آفتاب همان روز برگزار کرد.
به جا آوردن سلیحوت به تنهایی هم امکان پذیر است، اما قسمتهای ویژه ای از آن مانند بخشهایی که به زبان آرامی تدوین شده اند، در این حالت خوانده نمی شوند.
نذر
«نذر»، قول و تعهد انسان نسبت به خداوند است. گاه انسان برای نزدیک شدن به خداوند یا مُقیّد کردن خود برای انجام دادن امری خیر، نذری را بر زبان می آورد. این موضوع برای دوری از گناهان احتمالی و کنترل وسوسه های درون مؤثر است. گاه در اوضاع سخت و بروز مشکلات، انسان با ذکر نذر متعهد می شود که در صورت رهایی از مشکل، خدمت و امری نیک را برای رضای خالق خود به جای آورد. اما نکته بسیار مهم آن است که تورا می فرماید: « آن (کلامی) را که از دهانت خارج می شود، رعایت نما». این عبارت، یک دستور شرعی است و سرپیچی از آن؛ یعنی عمل نکردن به قول و نذر، گناهی بزرگ به شمار می آید. به همین دلیل، علمای دینی به انسان سفارش کرده اند که تا حد امکان از ذکر قول و نذر خودداری کند. معمولا برای آنکه قول یا گفته ای نذر محسوب نشود، عبارت «بِلی نِدِر» – به معنای بدون نذر- را بر زبان جاری می سازند.
تعهد برای انجام عملی برخلاف شرع، نذر نیست و باطل است.
باطل کردن نذرْ شرایط بسیار سختی دارد، مگر آنکه هیچ امکانی برای اجرای آن وجود نداشته باشد. اِبطال نذرْ تنها در شرایط ویژه و در حضور افراد صاحب نظر شرعی و آگاه به آن احکام انجام می شود.
به غیر از موارد فوق، ممکن است حالاتی باشد که انسان کل نذر خود یا جزئیات آن را فراموش کرده باشد. برای اینکه جماعت پیش از وارد شدن به ایام خاص توبه ازگناهِ انجام ندادن نذرهایی که فراموش کرده اند پاک شوند، مراسمی با عنوان «اِبطال نذرها» و هر گونه سوگند یا نفرین اجرا می شود. این مراسم به طور معمول در دو روزِ آدینه روش هشانا و آدینه کیپور برگزار می شوند. با این حال، انجام دادن آن در ایام دیگر سال در صورت لزوم امکان پذیر است. همچنین در شب کیپور متنی با نام «تمام نذرها» خوانده می شود که منظور فوق را پی می گیرد.