عرفان‌های نوپدید معیار خود را اعلام کنند/ ۴ ویژگی قرآنی معنویت

به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، محمدمسعود سعیدی نامقی، استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، شامگاه پنجشنبه، ۲۵ شهریور در نشست علمی «نظریه معنویت در قرآن» که از سوی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد، گفت: معنویت به جست‌وجوی نسبتا پایدار امر قدسی در زندگی گفته می‌شود و امر قدسی هم هر نیروی ماورایی است که انسان‌ها خود را در زندگی محتاج او می‌بینند و عمیق‌ترین نیازها مانند میل به جاودانگی، میل به رسیدن به لذات بدون رنج را با وابستگی به آن موجود حل می‌کنند. موجودی که انسان‌ها او را عالم و پاک و مقدس و حکیم و علیم و مقتدر می‌دانند.

وی با اشاره به ویژگی‌های امر قدسی از منظر قرآن، افزود: به نسبت بسامد ربوبیت، علم، قدرت، یگانه بودن و …بیش از واژگان دیگر در قرآن به کار رفته است؛ مثلا واسع بودن خداوند یکی از صفات الهی است که آن را به احسان و مغفرت خدا نسبت می‌دهند؛ ولی واسع بودن به معنای وجودی است که گسترده و در همه جا و در تک‌تک سلول‌های انسان هست. یا لطیف بودن خدا را برخی به مهربانی و محبت نسبت می‌دهند ولی لطیف موجودی است که در همه چیز نفوذ می‌کند. وقتی چنین تصویری از خدا داشته باشیم مشوق برای درک بیشتر چنین موجود قدسی است.

سعیدی نامقی در پاسخ به این سؤال که آیا ممکن است کسی امر قدسی را اشتباه بگیرد و معنویت کاذب یا صادق داشته باشد، بیان کرد: گاهی اوقات ما هر کسی را که نظرش با ما همراه نیست متهم به عرفان و معنویت کاذب می‌کنیم ولی باید معیار و ملاک داشته باشیم؛ ملاک ما نظر قرآن است.

وی افزود: معنویت قرآنی ۴ ویژگی دارد؛ اول اینکه امری اختیاری و وابسته به اراده انسان است؛ دوم اینکه معنویت به دین خاصی مختص نیست و هر کسی به خدا و معاد ایمان بیاورد واجد معنویت است. سوم اینکه معنویت، امری فرهنگی است و چهارم اینکه گاهی اوقات حالاتی برای انسان رخ می‌دهد که به ظاهر معنویت است ولی در حقیقت باطل و شرک است.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تصریح کرد: ممکن است حالاتی برای انسان رخ بدهد که با معنویت اشتباه شود و راه تشخیص معنویت درست، در نظر گرفتن ملاکات قرآنی است. جست‌وجوی امر قدسی در درون انسان رخ می‌دهد و خود افراد می‌فهمند که چقدر به خداوند نزدیک شده‌اند، لذا ممکن است معنویت، آزمونی جز درک خود انسان و علم حضوری افراد نداشته باشد.

وی افزود: معنویت‌هایی که خود را جدید و نوپدید می‌دانند باید ملاک و میعارهای خود را برای امر قدسی بیان کنند، قرآن کریم، امر قدسی و خداوند و صفات او را به روشنی بیان و همه را به این معنویت دعوت کرده است و معنویت‌های نوظهور هم باید ویژگی‌های امر قدسی و راه‌های رسیدن به آن و نتایج و فواید این نوع معنویت را بیان کنند. لذا انتخاب امر قدسی منوط به اراده و اختیار انسان است.

سعیدی نامقی در پاسخ به این سؤال که آیا امر قدسی فقط منحصر به خداست یا به پیامبران و ائمه و ملائکه هم اطلاق می‌شود؟ اضافه کرد: تعریف بنده از امر قدسی که برگرفته از تعریف علما و دین‌شناسان است تنها مصداق امر قدسی از منظر قرآن، الله است؛ اگر مقصود از امر قدسی قدرت یا قدرت‌های برتر و منزه در باور و اندیشه‌های آدمی باشد؛ به خدا، معبود‌ها و یا هر امر متعال که بشر مقهور آن است امر قدسی گفته می‌شود لذا تنها مصداق چنین امر قدسی در قرآن، فقط الله است.

پژوهشگر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی اظهار کرد: پیشنهاد می‌کنم کسانی که این کتاب(نظریه معنویت در قرآن) را دوست دارند و می‌خواهند مطالعه کنند توصیه می‌کنم حتما مقدمه آن را بخوانند زیرا در مقدمه تذکر داده شده که افراد چه بخش‌هایی از آن را بخوانند، مثلا کسانی که اهل معنویت و حال معنوی هستند فصل سوم و به خصوص آیات را بخوانند و کسانی که فقط می‌خواهند نظریات معنویت را بدانند نتیجه‌گیری را بخوانند.