ماجرای قرآن انگلیسی در خانه بیل کلینتون

برای شناخت بیشتر و آشنایی با این مرد فرزانه به گفتگو با حجت‌الاسلام‌ رسول ملکیان از محققین قرآنی علمیه اصفهان پرداختیم؛ باشد که پژوهشگران قرآن در آینده اهتمام بیشتری کنند و تمام ابعاد پیدایش این تفسیر باقی و نورانی را روشن کنند.

 پیرامون آغاز تدوین تفسیر دارالقرآن به زبان خارجی توضیح بدهید.

 صدها جلسه با استاد صدرعاملی در کتابخانه و مرکز تحقیقات امیرالمؤمنین (ع) و حوزه علمیه دارالحکمه باقر العلوم (ع) معروف به دارالحکمه؛ برای تبدیل تفاسیر قرآن به زبان فارسی با گرایش جهانی و بعد ترجمه آن به زبان انگلیسی داشتیم.

دست نوشته ای حدود بیست سال قبل درباره استاد سید عباس صدرعاملی و تفسیر نور بصورت مختصر نوشتم و به ایشان دادم که استاد ویرایش بسیار مختصری درآن انجام داد که در اینجا با تغییرات بسیار اندک می آورم.

باید یادآور شوم آن سالها که یادداشت هایم را در این باره می نوشتم، هنوزرسانه ها و خبرگزاری ها و موسسات تحقیقی وپژوهشی به شکل امروزی نبود و معمولا بصورت مختصربه این موضوعات پرداخته می شد؛ والا اگر همه جزئیات بصورت امروزی صورت برداری می شد، امروز ما برای پیدایش این تفسیر بیش از هزار صفحه گزارش داشتیم.

این زمان که این دست نوشته و یادداشت هایم را نشر می دهم هر دو عزیز؛ آیت‌الله سید کمال فقیه ایمانی و سید عباس صدرعاملی آسمانی شده اند.

 گفته می شود تقسیر دارالقرآن به توصیه امام خمینی (ره) نگاشته شده است؟

خاطرم هست که آیت‌الله فقیه ایمانی درباره سفارش حضرت امام خمینی (ره) جهت تفسیر انگلیسی و روسی قرآن می‌گوید «یک بار خدمت حضرت امام (ره) رفتم؛ ایشان فرمودند: «آقای فقیه، علمای بزرگوار گذشته شاید غفلت کردند یا توجه خاصی نبوده که تفسیر قرآن به زبان انگلیسی و روسی نداریم، ترجمه [قرآن] داریم؛ اما تفسیر نداریم، خواهش می کنم شما همه کارهای آخوندی را کنار بگذارید و وارد این مرحله شوید که این کار زنده شود.»

من هم گفتم: چشم اطاعت می‌کنم.

حضرت امام گفتند: «هر کاری هم داری من در خدمتم.»

گفتم: نه من فقط دعا می‌خواهم. دعا کنید که بتوانم. گفتند: «چند نفر هم به میدان آمدند اما عقب زدند. سفت و محکم برو جلو بلکه به حول و قوه خدا این کار انجام گرفت.»

آمدم اصفهان و چند نفر از رفقا را جمع کردم. بنا شد فارسی این کار را خودم انتخاب (تدوین) کنم.

مرحوم آیت‌الله فقیه ایمانی تعریف می‌کرد «از چند تفسیر سنی و شیعه گلچین می‌کردم. مواردی که روی آن حساسیت بود را نمی‌آوردم. اخبار اهل بیت علیهم السلام از فریقین را هم چاشنی آن می‌کردم. آن گروه [مترجم] این را از من می‌گرفت و ترجمه می‌کرد.

آیا در زمان امام راحل، تفسیری آماده شد؟

در زمان حیات امام سه جلد از تفسیر آماده شد. البته در نهایت مجلدات تفسیر به زبان انگلیسی بیست جلد شد. مرحوم آیت‌الله فقیه ایمانی نقل می کرد، امام راحل خیلی از این کار خوشحال بودند.

 تفسیر به انگلیسی در بیست جلد منتشر شد و نسخه روسی هم چون حروف و صفحه‌اش را ریزتر گرفتند، ۱۲ جلد شد.

 آیا تفسیر دارالقرآن مورد استقبال مسلمانان جهان قرار گرفت؟

تفسیر «دارالقرآن فی تفسیر القرآن» گلچینی از تفسیرهای گوناگون است که با چشم‌ پوشی از اختلاف‌های لغوی و موارد اختلاف شیعه و سنی، مجموعه‌ای روان و قابل اعتماد را به مخاطبان عرضه کرده است.

روزانه ۶۰ تا ۷۰ جلد از این تفسیر انگلیسی برای درخواست‌کنندگان در سراسر جهان فرستاده می‌شد؛ حتی برخی از کشورها نیز خود تصمیم به چاپ این کتاب گرفتند.

همچنین پژوهش، چاپ و نشر کتاب‌های ارزشمند یکی دیگر از دستاوردهای بزرگی است که زیر نظر آیت‌الله سید کمال فقیه ایمانی انجام می‌گرفت و به سراسر جهان فرستاده می‌شد و همین امر در جذب بسیاری به اسلام و تشیع مؤثر واقع شد.

 تفسیر «دارالقرآن فی تفسیر القرآن» به چه زبان های دیگری تدوین شد؟

طبق صحبت های مرحوم آیت‌الله فقیه ایمانی، با استفاده از هشت منبع تفسیری «دارالقرآن فی تفسیر القرآن» همزمان به زبان انگلیسی و روسی تدوین شده که قرار شد در یک مجموعه ۲۰ جلدی علاوه بر این دو زبان به زبان‌های مالیایی و ایتالیایی نیز عرضه شود.

علاوه بر مجلدات تفسیر به زبان انگلیسی و روسی، ۵ جلد به زبان مالایی و ۲ جلد به زبان ایتالیایی به چاپ رسید و در سراسر جهان عرضه گردیده است.

این کتاب مورد استقبال اندیشمندان جهان قرار گرفته، زیرا تنها تفسیر قرآنی است که توسط مسلمانان عرضه شده است.

حجت الاسلام ملکیان با اشاره به همکاری گروهی از مترجمان داخلی و خارجی برای بهتر انجام شدن کار تفسیر در آن زمان، گفت: این تفسیر به زبان فارسی به صورت ترتیبی از ابتدای قرآن و با استفاده از روایات شیعه و سنی تدوین شده و همزمان توسط این گروه ترجمه می شد.

 شنیده شده است که مجلدات از این تفسیرها به آمریکا ارسال شده به نحوی که دوره ای ازاین تفسیر به زندان‌های امریکا و حتی خانه رئیس‌جمهور امریکا رسیده؟

بله، بنابر گفته های مرحوم آیت‌الله فقیه ایمانی به درخواست یک زندان در آمریکا ۲۰ دوره کامل تفسیر به زبان انگلیسی ارسال شد، رئیس زندان پس از مطالعه این تفسیر اخذ شده از یک زندانی مسلمان، با ارسال نامه‌ای حاوی ۴۰۰ دلار از ما خواست تا ۲۰ دوره از این تفسیر را جهت عرضه در کتابخانه زندان برای آنان بفرستیم.

خاطرم هست که آیت‌الله فقیه ایمانی دراین باره گفته بودند، با توجه به اینکه بودجه موسسه تحقیقاتی کتابخانه امیرالمؤمنین اصفهان توسط مردم تامین می شد لذا صلاح بر این دیده شد که ۴۰۰ دلار به همراه کتاب‌های درخواستی به آن زندان ارسال شود و البته در نامه‌ای خواستار توزیع این مبلغ در میان زندانیان محروم شدیم.

همچنین در زمان ریاست‌جمهوری بیل کلینتون، نفوذ اثرگذرای این تفسیر قرآن به خانه رئیس‌جمهور امریکا می‌رسد که درنامه ای که به دفتر مرحوم آیت‌الله فقیه ایمانی ارسال شده بود، اینچنین توصیف می شود که روزی کلینتون می‌بیند که دخترش مشغول خواندن کتابی به‌نام «نور القرآن» است که آن را بررسی می‌کند و می‌بیند این کتاب تفسیر قرآن است و از منشورات مؤسسه تحقیقاتی امام امیرالمؤمنین (ع) در اصفهان است و متعاقب آن نامه‌ای برای آیت‌الله فقیه ایمانی رئیس این مؤسسه می‌فرستد و از اینکه این تفسیر را دخترش مطالعه می‌کند خبر می‌دهد ، البته از مرحوم آیت فقیه ایمانی نقل است که این تفسیر از مجموعه تفاسیر نورالقرآن به زبان انگلیسی ارسال شده به آمریکا است که در کنفرانسی به دست دختر رئیس‌جمهور می رسد. و او مشتاق خواندنش می شود.

 در سخنان خود اشاره ای به همت و تلاش استاد سید عباس صدر عاملی کردید، درباره این استاد توضیح می‌دهید؟

استاد سید عباس صدر عاملی در سال ۱۳۱۷ ه ش درشهر اصفهان متولد گردید. دروس ابتدائی و مقدماتی و در کنار آن دروس حوزوی و آشنائی نسبتا کامل به معارف اسلامی را تحصیل کرد. تا درسال ۱۳۳۷ در دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران موفق به اخذ لیسانس در رشته زبان وادبیات فارسی شد و درسال ۱۳۴۰ ایشان با تلاش زیاد و هوش وافر موفق به اخذ لیسانس در رشته زبان انگلیسی و فرانسه گردیدند؛ وزبان روسی را بصورت آزاد تحصیل نمودند.

در سال ۱۳۴۲-۱۳۴۳ بدنبال موفقیتهای علمی قبلی ایشان موفق به اخذ مدرک تحصیلی علمی فوق لیسانس دررشته زبان انگلیسی گردیدند ودرسال ۱۳۴۷ در رشته زبان شناسی (فوق لیسانس) با رتبه اول دانشگاه تهران فارغ التحصیل شدند.

استاد صدر عاملی هیچگاه دست از تحصیل و دانش اندوزی برنداشت و دانشجوی دکتری در رشته زبان شناسی شدند که بخاطر کثرت اشتغالات علمی و تحقیقات ایشان در مرحله ناتمام رها گردید.

لازم بذکر است که درتمام مراحل تحصیلات فوق استاد با نمرات ممتاز فارغ التحصیل گردیده اند. و به همین خاطر و روش علمی و تحقیقی آن استاد، چهار کرسی استادی در دانشگاههای آمریکا به ایشان پیشنهاد گردید که به علت ماندن در وطن قبول نکردند و در کشور ایران مشغول به تدریس شدند.

درسال ۱۳۴۵ اولین کتاب ایشان بنام (ترجمه ها) چاپ گردید که با استقبال مشتاقان زیادی روبرو گردید.

درسال ۱۳۴۷ دومین کتاب ایشان به نام (انگلیسی دانشکده) چاپ شد که به عنوان بهترین کتاب درموضوع خودش دردانشکده ها به صورت کتاب کمک درسی تدریس شد.

از سال ۱۳۴۹ تا سال ۱۳۶۸ هجری شمسی استاد صدر عاملی درآموزشگاهی به نام آکادمی زبان های خارجی با همکاری وکمک دوستان خود تاسیس نمودند.

استاد به لطف الهی درسال ۱۳۶۵ ه ش بازنشسته شدند تا به خواست و اراده الهی یکی ازبزرگترین و بی نظیر ترین معجزات تحقیقاتی قرآنی به انجام برسد و در اختیار جهانیان قرار گیرد.

استاد سید عباس صدر عاملی، پژوهشگر برجسته و دانشمند اسلام شناس، چهره ماندگار کشور، معلم و مترجم قرآن کریم که صاحب بیش از ۳۰ جلد کتاب و ده‌ها مقاله و اثر تخصصی چاپ شده بود، استاد محقق در روز سه شنبه ۱۶ آذر ۱۳۸۹ ندای ارجعی را لبیک گفت و به سرای باقی شتافت.

 نگارش و تالیف تفسیر نورالقرآن از چه باب اهمیت داشت؟

 اکنون در این قرن؛ که قرن علم و دانش؛ قرن تحقیق و پیشرفت؛ قرن کامپیوتر و قرن تلاش برای تسخیر فضا وکشف ستارگان و تحقیقات علمی با ابزارها و تکنیکهای مدرن هستیم، در این راستا نورقرآن واسلام توانسته است تمام پرده ها و موانع ایجاد شده بین راه را از هرنوع که باشد برطرف کرده وبا نفوذ درقلوب عده کثیری از مردم تقریبا تمام نقاط جهان و علیرغم موانع سنگین و کنترل های سخت و تفتیش عقاید مذهبی شدیدی که به شکل کاملا ظالمانه ای تحمیل می گردد؛ بر نفوس آنان پرتو افکند.

حال که پرتو نور اسلام همه نقاط جهان را روشن کرده است و طالبین حق با مراجعه به ترجمه های قرآن کریم متوجه می شوند که نیاز به تفسیر دارند. بعضی از آنان بویژه مسلمانان شیعی مذهب به کتابخانه و مرکز علمی وتحقیقی حضرت امیرالمؤمنین علی (ع) (واقع درشهر اصفهان) راهنمائی شده اند و درنتیجه این مرکز علمی نامه های زیادی مبنی بر درخواست تفسیر قرآن به زبان انگلیسی دریافت داشته است.

از صدر اسلام تا کنون؛ با اینکه قرآن بارها به زبان انگلیسی ترجمه شده است ولی تا آنجا که ما می دانیم؛ تفسیرقرآن به زبان انگلیسی جز تعداد معدوی آنهم مختصر وبصورت پاورقی که کافی درپاسخگویی به مسائل عموم ملتها باشد به چاپ نرسیده است. برهمین اساس تصمیمی اتخاذ شده با توصیه و ارشاد حضرت امام قدس‌سره که تفسیرموجود تهیه و تدوین و ترجمه شود. (البته باید توجه داشت دراین زمان ۱۴۰۰ هجری شمسی و ۲۰۲۱ میلادی بعد از این تفسیر توسط دانشمند اسلامی وشیعی در این زمینه تلاش های قابل توجهی شده است.).

براین اساس، مرحوم آیت‌الله حاج سید کمال فقیه ایمانی رئیس موسس مرکز علمی وتحقیقی امیرالمؤمنین علی (ع) نیاز به تفسیر قران به زبان های خارجی را به اطلاع مراجع تقلید؛ علما و مراکزتحقیق ذیربط رسانیدند و در نتیجه دوازده نفر که ترکیبی از متخصصین ذیربط و از ملیتهای مختلف و دارای سابقه علمی متفاوت مخصوصا از نظر دانستن زبان انگلیسی و معارف اسلامی بودند گروه و هیئت علمی تشکیل داد.

این جمع در اولین نشست خود که در روزیکشنبه، ۱۷ شهریور ۱۳۷۰ یعنی مصادف با یکشنبه ۲۸ صفرسال ۱۴۱۲ هجری قمری تشکیل شد به این نتیجه رسیدند که تفسیری که می خواهند به زبان انگلیسی ترجمه کنند سالهای زیادی بطول می انجامد.

لازم به توضیح است که برای ترجمه تفسیر قرآن به زبان دیگرباید ملاحظات زیادی را در نظرداشته باشید که خودش یک علم است و گوشه ائی از آن را د راینجا بیان میکنم.

چرایی مشکل بودن تالیف تفسیر قرآن به زبان انگلیسی را توضیح بدهید؟

 اگریک سخنران در سطح عموم جامعه مسلمین بگوید مردم مسلمان من امروز می خواهم درباره نماز مسافر سخن بگویم تمام افرادی که مخاطب این سخنران هستند فایلی درذهن آنها بازمی شود که حدود پنجاه صفحه می باشد؛ به این شکل مخاطب می فهمد نماز یعنی یکی ازدستورات و واجبات الهی و ۱۷ رکعت است. حمد و سوره و رکوع و سجده و تشهد و قیام و تکبیره الاحرام دارد و معنی و مفهوم هرکدام ازاینها را در حد معلومات خود درک می کند یعنی با فرهنگ نماز و تعریف و تبیین آن آشنائی دارد حال میخواهد بر اندوخته و اطلاعات خود اضافه کند درباره نماز مسافر هم مطالبی یاد بگیرد.

اگرشخص مخاطب خودش دانش آموخته علوم اسلامی باشد بیش ازصد صفحه و یا دویست صفحه اطلاعات دارد و همینطورتا یک مجتهد و مرجع تقلید.

حال اگرشما خواستید کلمه صلوه درقرآن را در تفسیر برای مخاطب انگلیسی زبان ترجمه کنید چه می کنید؟ مخاطب شما چقدردرک مفهومی ومعنائی ازصلوه دارد؟ و همینطور هزاران لغت دیگردرقرآن وتفسیرآن که هزاران صفحه درخودش تفسیردارد.

مثال لغت و کلمه صلوه مثال ساده بود اگر خواستیم لغت جن؛ شیطان؛ ملائکه؛ بهشت؛ جهنم؛ قیامت؛ صراط؛ توحید و… و. امثال اینها رابرای مخاطب جهانی و انگلیسی زبان ترجمه و تفسیر کنیم چقدر کار مشکلی است. اینها هرکدام تفسیر بسیار مفصل و عمیقی دارد و در هر کدام نظریات و اندیشه های تفسیری متفاوتی است.

این بود که درباره تبدیل متن تفسیرنمونه به زبان انگلیسی صدها ساعت با دکترصدر عاملی صحبت وبحث می کردیم که برای هر دو نفر ما جالب بود.

از دیگر مشکلات نگارش تفسیر دارالقرآن به زبان انگلیسی چه بود؟

 اشکال مهم دیگری که در میان است اختلاف دیدگاه ها در موضوعات گوناگون دینی و اسلامی و قرآنی، مثلا درباره خلقت آدم وحوا و فرزندان آن شش نظریه است و یا درباره عالم ذر هفت نظریه یا آنکه کسی که میخواهد متن فارسی را برای دیگران ترجمه و تفسیر کند، آیا همه را ترجمه کند یا گزینش کند.

و اشکال دیگر اینکه مخاطب انگلیسی زبان ما در سطوح مختلف برداشتهایی از مفاهیم فوق مثل توحید دارند؛ ما چگونه تفسیر کنیم که برای آنها گویا باشد زیرا بسیاری ازموارد یا اشتراک لفظی پیش می آید یا اشتراک معنوی وغیره.

ودست آخراینکه ترجمه متن تفسیر نمونه چون به زبان فارسی است، دارای ادبیات پر از اصطلاحات و کنایه ها و کلمات فصاحت و بلاغت است که تبدیل آن به زبان انگلیسی کارسنگین و طاقت فرسایی بوده. اینها گوشه ای از زوایای مشکلات تبدیل تفسیر قرآن به زبان های دیگراست.

اینجاست که شما متوجه سختی کارتبلیغ و فعالیت علمی در سطح جهان بخصوص غرب خواهید شد.

آیا برای نگارش تفسیر دارالقرآن فقط تسلط به زبان انگلیسی کفایت داشت؟

خیر- بنا برمطالب فوق پدید آمدن تفسیر نور نه تنها به داشتن مهارت در زبان انگلیسی نیاز دارد بلکه لازمه آن دانستن زبان عربی؛ فارسی؛ علوم و معارف اسلامی نیز می باشد زیرا تفسیر کوششی است برتحلیل و تشریح معانی آیات قرآن کریم پس شخص مترجم بایستی از نظر علمی حداقل از هر علمی بهره ای داشته باشد وهمینطور از علومی که بشربا آن سر و کار دارد و در رابطه با تفسیر به او مربوط می شود اطلاعاتی بداند زیرا قرآن جامع کمالات و فضائل است.

باید مترجم به ساختار دستوری؛ آوائی و صنایع بدیع دو زبان و فرهنگ عربی و انگلیسی که دو زبان متفاوتی است تسلط کافی داشته باشد.

کار تالیف تفسیر دارالقرآن توسط تیم علمی چگونه آغاز شد؟

گروه علمی مذکور تصمیم گرفتند تفسیر جزء آخر قرآن بعنوان نمونه ترجمه ومنتشر شود وپس از دریافت انتقادات و پیشنهادات سازنده خواننده گان نکته سنج؛ ترجمه وتفسیر تمام قرآن از ابتدای سوره حمد شروع شود و ترجمه و تفسیر کامل از قرآن مجید بوجود آید. اما بعد به نظر رسید بهتر باشد این نمونه با عنوان ” دارالقرآن فی تفسیرالقرآن” از سوره انسان که در اواخر جزء بیست ونهم قرآن قرار دارد شروع شود. چون قرآن کتاب ودفترراهنمای انسان است و برای اصلاح انسان ها نازل شده است و این سوره در خصوص انسان و خلقت او از (نطفه امشاج) سخن می گوید.

کار تالیف تفسیر دارالقرآن با چند نفر آغاز شد؟

همانطور که گفته شد در ابتدای شروع کار یعنی درزمانی که عملا میدان ترجمه تفسیر قرآن آغاز شد؛ تعداد اشخاص حاضر در صحنه به دو نفر که عبارت بودند از مترجم جناب استاد سید عباس صدر عاملی و ویراستار تقلیل یافت. این دو کار را ادامه دادند تا توانستند ترجمه جزء آخر قرآن را به پایان برسانند و آن را دردو جلد تقدیم حق جویان جهان نمایند.

مرحوم آیت‌الله سید کمال فقیه ایمانی می گفتند «یکی از دلایلی که ازجزء آخر قرآن شروع کردیم این بود که اگر در سطح جهان کسی تفسیر قرآن به زبان انگلیسی را شروع کرده با انعکاس تفسیر ما درسطح جهان با آنها مرتبط می‌شویم و موازی کاری صورت نمی گیرد.

ولی آن زمان روشن شد که تفسیری با معیارهای مکتب اهل بیت صلوات الله علیهم اجمعین و مطابق مذهب شیعه امامیه واثنی عشر صورت نگرفته است و همچنین مسلمانان دیگرمذاهب اسلامی تفسیری به زبان انگلیسی درآن زمان نشر نداده بودند.

 آیا تفسیر جزء های آخر قرآن مورداستقبال مسلمانان جهان قرار گرفت؟

بحمدالله با نشر این دو جلد کتاب تفسیر نور علاوه بر دریافت صدها تحسین و تشویقات بی حساب و فوق العاده ای که از طرف خواننده گان ارجمند از نقاط مختلف جهان ارسال گردید؛ هزاران نامه از محتوای این دوجلد تفسیر به ما ارسال گردید که نشان از علاقه وافر و دقت عجیب داشت.

این دوجلد تفسیر در ایران به عنوان بهترین ترجمه کتاب به ترتیب درسال ۱۳۷۴ هجری شمسی و مجدد درسال ۱۳۷۵ هجری شمسی انتخاب گردید.

براساس گواهی برخی شاهدین عینی و نامه های متعدد رسیده از دانشگاه های مختلف و مراکزعلمی و مذهبی جهان تا آن زمان این کتاب ها بدیع ترین؛ منحصرترین و برجسته ترین اثر پیشگام در نوع خود بوده است که از طرف اهل فن و متخصص بعنوان کتاب های مرجع قابل قبول اسلامی مبتنی بر عقاید و نقطه نظرهای اهل بیت صلوات الله علیهم اجمعین محسوب گردیده است.

علاوه براین؛ کتابهای تفسیر در بعضی از دانشگاه ها و حوزه های علمیه در کشورهای شرقی و غربی و حتی در انگلستان به عنوان کتاب درسی جهت تدریس متون تخصصی به زبان انگلیسی برگزیده شده اند.

 به صورت مختصر درباره کم و کیف تالیف تفسیر دارالقرآن به زبان روسی هم توضیح بفرمایید؟

نور القرآن فی تفسیر القرآن (مجلد ۱-۱۲) به زبان روسی

تفسیر” دارالقرآن فی تفسیر القرآن” با استفاده از هشت منبع تفسیری به زبان فارسی و با استفاده از منابع روایی شیعه و اهل سنت، نخستین تفسیر ترتیبی کامل قرآن کریم به زبان روسی است که با همکاری مؤسسه تحقیقاتی امیر المؤمنین (ع) اصفهان زیر نظر آیت الله فقیه ایمانی تهیه گردیده و به زبان روسیه نیز ترجمه گردید. این دوره با همکاری گروهی از مترجمان متخصص در شهر سنت پترزبورگ به زبان روسی ترجمه شده است. در حال حاضر، تفسیر نور القرآن تنها تفسیر مفصل ترتیبی به زبان روسی است و مورد استقبال علاقمندان روس و مسلمانان واقع شده است.

مجلدات مختلف این تفسیر با مشارکت انتشارات شرق‌شناسی سن‌پترزبورگ و موسسه انتشاراتی صدرا در مسکو منتشر گردیده است. مراسم رونمایی آن نیز در تیرماه سال ۱۳۹۴ در نخستین جشنواره بین‌المللی قرآن مسکو با حضور شخصیت‌های علمی و نمایندگان سیاسی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه با حضور مرحوم آیت‌الله تسخیری برگزار شد.

قابل ذکر است که ترتیب مجلدات ترجمه روسی، مطابق با تعداد مجلدات انگلیسی یا فارسی این تفسیر نیست. با توجه به تفاوت فونت و صفحه‌بندی، حدود دو مجلد انگلیسی در یک مجلد روسی منتشر گردیده است.