تحلیلی بر نتایج انتخابات عراق؛ صدر جوان در مسیر تمامیت‌خواهی!
اگرچه تحلیل انتخابات عراق هنوز بسیار زود است اما می توان از گذر همین نتایج نیز به نکات مهمی دست یافت.
سرانجام انتخابات دوره پنجم مجلس عراق برگزار شد. پس از آن که در اردیبهشت ۱۳۹۷ دوره چهارم انتخابات مجلس عراق انجام گرفت، این کشور وارد حوادث پرماجرایی شد. از نخست وزیری عادل عبدالمهدی که به ظاهر نزدیک ترین نخست وزیر سالیان پسا صدام به ایران محسوب می شود شروع شد و نهایتا به تظاهرات اکتبر ۲۰۱۹ یا همان تشرین انجامید. تظاهراتی که از طرفی به سقوط دولت عادل عبدالمهدی منجر شد و از طرفی مقارن با آن سردار سلیمانی فرمانده نیروی قدس سپاه انقلاب اسلامی و ابومهدی المهندس نائب رئیس حشد الشعبی به شهادت رسیدند. این حوادث به صرف تغییر نخست وزیر منحصر نشد و هم قوانین انتخابات عراق را دستخوش تغییر کرد و هم انتخابات زودهنگام ثمره آن شد. انتخاباتی که صرفا چند ماه از موعد مقررش زودتر انجام پذیرفت.
اگرچه تحلیل انتخابات عراق هنوز بسیار زود است اما می توان از گذر همین نتایج نیز به نکات مهمی دست یافت:
با وجود دعوت های بسیار شخصیت های دینی، و سیاسی و حتی مرجعیت عالی نجف، اقبال مردم به این انتخابات بسیار کمرنگ تر از آنچه تصور می شد بود. اگرچه درصد مشارکت در انتخابات 2018 با اما و اگرهایی روبرو بود اما عددی برابر ۴۴.۵ درصد را نشان می داد اما پس از گذشت این سال ها و تغییرات انجام گرفته در ساختار دولت و قانون انتخابات عراق هم چنان اقبال مردمی پایین و صرفا کمی بیش از ۴۰ درصد شده؛ حتی کمتر از انتخابات سال ۲۰۱۸. این مساله گواه این مطلب است که قهر مردم از حاکمیت در عراق و ناامیدی از ساختار سیاسی و احزاب حاکم تغییر خاصی نسبت به سال های گذشته نکرده است. برای مثال مردم استان های تماما شیعه در انتخابات 2018 و ۲۰۲۱ چیزی حدود ۴۳ درصد مشارکت داشته اند. یعنی حدود ۵۷ درصد مردم شیعه عراق اساسا رغبتی به هیچ کدام از جریان های موجود سیاسی نشان نداده اند و هیچ جریان سیاسی اعم از(صدری، ولایی، تشرینی و …) نتوانسته انگیزه ای برای مشارکت در این توده ها ایجاد کند. طبعا این مطلب جدای از عوامل دیگری است که موجب عدم حضور مردم در پای صندوق های رای می شود.
نتایج اولیه انتخابات نشان می دهد که در نقشه سیاسی حداقل آینده نزدیک عراق باز هم تغییر چندانی ایجاد نخواهد شد. به این معنا که احزابی که در این ۱۸ سال بر تخت قدرت در عراق نشسته بودند طبعا به کار خود ادامه خواهند داد. اگر شعارهای مردمی تظاهرات اکتبر علیه احزاب فاسد موجود بود(اگرچه خود این مطلب نیاز به تامل و تحلیل بسیار دارد) اما انتخابات 2021 نشان داد که این احزاب طبعا با تغییر و جابجایی صندلی همچنان قدرت را در عراق در دست خود خواهند داشت.
البته مطلب فوق نباید ما را از موفقیت حرکت های نوظهور در بیت شیعه، سنی و کردی غافل کند. حرکه امتداد که خود را نماینده معترضین تشرینی می خواند توانسته ۹ کرسی به نام خود بزند که طبعا برای این جریان موفقیت محسوب می شود. در بیت کردی جنبش نسل نو توانسته تقریبا همین میزان از کرسی را کسب کند.
انتخابات مجلس پنجم شکست خوردگان مطرحی نیز داشت. شاید برجسته ترین این شکست خوردگان در بیت شیعی سید عمار حکیم و حیدر العبادی باشند. این دو که توانسته بودند در انتخابات 2018 مجموعا ۶۱ کرسی در کل عراق داشته باشند (جریان ملی حکمت متعلق به سید عمار حکیم ۱۹ کرسی و ائتلاف نصر متعلق به حیدر العبادی ۴۲ کرسی) ولی در این انتخابات در ائتلافی مشترک شرکت کردند که مجموع راه یافتگان معرفی شده این دو به مجلس عراق تاکنون ۴ نفر است که بی شک شکستی تمام عیار برای این سیاسیون به شمار می آید. جریانات نزدیک به مقاومت نیز وضعیت بهتری ندارند. ائتلاف فتح به رهبری هادی العامری که جزو ارکان تشکیل دولت قبل عراق به شمار می آمد از ۴۷ کرسی سال ۲۰۱۸ به حدود ۱۴ کرسی(تاکنون) در سال ۲۰۲۱ رسیده که نتیجه ای تلخ برای این جریان به شمار می آید. دیگر جریانات نزدیک به مقاومت مانند حقوق و نهج الوطنی و… نیز در انتخابات 2021 حضور داشتند که البته هیچ کدام نتیجه درخوری کسب نکردند. این شکست سنگین تاملات بسیاری را باید در میان تصمیم گیران داخلی ایجاد کند که مجالش فرصت دیگری است.
طبعا موفق ترین جریان نزدیک به ایران در این انتخابات دولت قانون بوده که علیرغم تخریب های بسیار در این سالها اما هم چنان بدنه خود را حفظ و ارتقا داده و از ۱۹ کرسی انتخابات سال ۲۰۱۸ به حدود ۳۷ کرسی در این انتخابات رسیده است. اما از این نکته نباید گذشت که مجموعا آرای فهرست ها و شیعیان در این انتخابات با کاهش مواجه بوده و این زنگ خطری برای کلیت بیت شیعی به شمار می آید.
اما سید مقتدی صدر!
سید حالا میان‌سال عراقی پیروز قطعی این انتخابات است. قطعا هنوز سید مقتدی راه زیادی تا تشکیل فراکسیون اصلی و معرفی نخست وزیر دارد اما از نطق شب گذشته وی روشن شد که ترکتازی های او و جریانش در عراق از گذشته بسیار شدیدتر خواهد بود. مقتدی صدر در نخست ترین نطق خود پس از اعلان نتایج اولیه به روشنی برای احزاب مخالف، برخی گروه های مقاومت و حتی برخی کشورهای خارجی(که بوضوح روشن است که همسایه شرقی عراق مدنظر است!) خط و نشان کشید تا نشان دهد تمامیت خواهی صدری ها در عراق راهی ادامه دار خواهد بود. البته باید گفت که جریان صدر بیش از سایرین از چنین کاهش مشارکتی منتفع شده است. صدر که در انتخابات 2018 بنا به آمار چیزی حدود ۶ درصد از کل واجدین در عراق و ۱۰.۸ درصد واجدین رای در شهرهای شیعی حامی داشته است، به احتمال بسیار در این انتخابات وضعیتی متفاوتی نخواهد داشت. اما نکته حائز اهمیت این است که بدنه اندک حامیان صدر هم چنان پرشورترین، مطیع ترین، تشکیلاتی ترین بدنه در میان بیت شیعی به شمار می آید و کاریزمای مقتدی صدر هم موجب شده که آن بدنه پرشور تمام و کمال در انتخابات شرکت کند. چیزی که دیگر جریان های شیعه یا فاقد آن هستند و یا فاقد قدرت بسیج کنندگی حامیانشان؛باید دید که صدر ثالث که به چیزی کمتر از زعامت بر کل بیت شیعی راضی نخواهد شد این راه را چگونه ادامه خواهد داد؟