درس‌هایی از نهج‌البلاغه برای مسئولان در زمینه رفع فقر
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی با بیان اینکه دولتمردان باید لوایح مبتنی بر ساختارهای فقرزدا را به مجلس عرضه کنند، گفت: طبق فرموده امام علی(ع) مسئولان جامعه اسلامی باید خداشناس، وظیفه‌شناس و عاشق انسان‌ها باشند تا برای رفع فقر در جامعه تلاش کنند.
به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، امروز ۲۵ مهرماه مصادف با ۱۷ اکتبر، «روز جهانی ریشه‌کنی فقر» است. این روز برای نخستین بار در سال ۱۹۸۷ با گردهم آمدن حدود صد هزار نفر در میدان تروکادروی پاریس، گرامی داشته شد و در سال ۱۹۹۲ با ثبت در سازمان ملل متحد، در سراسر جهان رسمیت یافت. در همین راستا بخشعلی قنبری، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و پژوهشگر نهج‌البلاغه، در گفت‌وگویی، در رابطه با موضوع فقر در جامعه و نیز وظیفه حاکمان جامعه اسلامی برای ریشه‌کن کردن فقر، با طرح این سؤال که چه باید کنیم تا انگیزه فقرزدایی در میان مسئولان و ثروتمندان جامعه افزایش پیدا کند، اظهار کرد: متأسفانه پرونده خوبی در مورد فقرزدایی در جامعه نداریم. البته پس از انقلاب اسلامی تلاش‌های بسیاری در این زمینه انجام شد، اما این تلاش‌ها در حد و اندازه استعدادها و ظرفیت کشور ما نبوده است.
وی با بیان اینکه دولتمردان کشور باید اهمیت بسیار زیادی برای مسئله فقرزدایی در جامعه قائل باشند، ادامه داد: متأسفانه هنوز در کشور با مقوله‌هایی همچون کپرنشینی و زاغه‌نشینی مواجه هستیم که باید برای از بین بردن آن با جدیت عمل کنیم. امروز صدها هزار خانه مسکونی در کشور وجود دارد که در برابر زلزله مقاوم نیستند که دولتمردان کشور به ویژه مسئولان دولت کنونی باید تمامی کوشش خود را مصروف این مسئله کرده و با عمل به توصیه‌های بزرگان دین و معصومین(ع) به ویژه حضرت امیر(ع) در زمینه فقرزدایی در کشور پیش‌قدم شوند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی به سه مبنای برگرفته از نهج‌البلاغه امیرالمؤمنین(ع) اشاره و تصریح کرد: چنانچه ثروتمندان و دولتمردان به این مبانی اساسی توجه جدی داشته باشند، حداقل انگیزه ایشان برای فقرزدایی در جامعه چندین برابر خواهد شد و در این راه گام برخواهند داشت.
قنبری با اشاره به این که اولین مبنای مهم در رابطه با فقرزدایی در جامعه اسلامی، خداشناسی است، بیان کرد: فردی که خدا را می‌شناسد و دوست دارد، امکان ندارد آنچه را به خدا مربوط است، دوست نداشته باشد. امیرالمؤمنین(ع) در خطبه ۹۱ نهج‌البلاغه از آفریدگان و انسان‌ها با عنوان خاندان خداوند متعال یاد می‌کند. مسئولان و ثروتمندان کشور که همگی به خداوند متعال باور داشته و او را دوست دارند، باید مخلوقات خدا و دیگر انسان‌ها را نیز دوست داشته و در فکر از بین بردن فقر در جامعه باشند. زمانی که در قرآن از قرض دادن به خدا صحبت می‌شود، منظور اصلی، قرض دادن به خاندان خدا یعنی انسان‌هاست.
این نهج‌البلاغه‌پژوه با بیان اینکه مبنای دوم مطرح شده در نهج‌البلاغه برای ایجاد انگیزه فقرزدایی در جامعه در میان مسئولان و ثروتمندان، عشق به انسان است، گفت: در طول تاریخ تمامی انبیای الهی به ویژه پیامبر اسلام(ص) و معصومین(ع) تمامی انسان‌ها را به طور مطلق دوست داشته و عاشق آن‌ها بوده‌اند. امیرالمؤمنین(ع) آن‌چنان نسبت به انسان‌ها عشق می‌ورزیدند که زمانی که به دو بانوی مسلمان و یهودی در مرزهای اسلامی تعرض شد، این‌چنین فرمودند: «اگر شنیدید که علی از این غصه جان داد و مرد، تعجب نکنید».
وی با بیان اینکه مسئولان جامعه اسلامی ما که خود را پیرو حضرت علی(ع) می‌دانند نیز باید همانند ایشان عاشق مردم باشند، اظهار کرد: طبق فرمایشات حضرت امیر(ع) مسئولان ما نیز نباید هیچ‌گونه ظلمی را در سطح جامعه تحمل کنند، ولی متأسفانه برخی از مسئولان کشور در برابر ظلم و فساد بی‌تفاوت هستند. سالانه هزاران نفر از مردم در تصادفات جاده‌ای از بین می‌روند که یکی از علل آن تولید خودروهای نامرغوب است. مسئولان کشور باید بدانند که تولید این‌گونه خودروها نوعی ظلم به مردم است که باید در برابر آن بایستند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی با اشاره به بخشی از نامه امام علی(ع) به مالک اشتر و توصیه ایشان برای حمایت از مستمندان و فقرا، ادامه داد: حضرت امیر(ع) به مالک اشتر می‌فرمایند: «وَلَا تَحْجُبَنَّ ذَا حَاجَهٍ عَنْ لِقَائِکَ بِهَا، فَإِنَّهَا إِنْ ذِیدَتْ عَنْ أَبْوَابِکَ فِی أَوَّلِ وِرْدِهَا لَمْ تُحْمَدْ فِیما بَعْدُ عَلَی قَضَائِهَا.؛ هیچ نیازمندی را از دیدار خود محروم مگردان، زیرا اگر در آغاز از درگاه تو رانده شود، دیگر تو را نستاید گرچه در پایان حاجت او برآورده شود». بنابراین، مسئولان و ثروتمندان جامعه باید این موضوع را آویزه گوش خود کرده و در فکر رفع نیاز از نیازمندان باشند.
قنبری با بیان اینکه سومین مبنای مهم در فقرزدایی از جامعه، مبنای وظیفه‌شناختی از سوی مسئولان و ثروتمندان است، تصریح کرد: طبق این مبنا کارگزاران و ثروتمندان به دلیل جایگاهی که در جامعه دارند، موظفند تا در رفع فقر بکوشند که در این زمینه چهار وظیفه اصلی دارند. وظیفه اول ایشان کارگزاری و ثروتمندی خود ایشان است. مسئولان و ثروتمندان به هیچ وجه نمی‌توانند این‌گونه بیان کنند که وجود فقر در جامعه به ما مربوط نمی‌شود!؛ چراکه خداوند متعال در ثروت ثروتمندان حقی برای فقرا و نیازمندان قرار داده تا فقر در جامعه از بین برود نه فقیر. یکی از مشکلات جامعه این است که به جای اینکه فقرزدایی کنیم به فکر فقیرزدایی هستیم که این تفکر نادرست بوده و باید تصحیح شود.
این نهج‌البلاغه پژوه بیان کرد: وظیفه دوم مسئولان و ثروتمندان در جامعه، وظیفه اخلاقی است. اخلاق ایجاب می‌کند تا کارگزاران و ثروتمندان جامعه اسلامی برای رفع محرومیت و فقرزدایی مردم کوشش کنند. سومین وظیفه ایشان در زمینه رفع محرومیت از جامعه نیز وظیفه دینی است. حکومت اسلامی براساس دین اسلام موظف به از بین بردن فقر است. چهارمین وظیفه اساسی مسئولان و ثروتمندان کشور در این زمینه، وظیفه عرفانی است. چنانچه شرایط فراهم می‌شد و دولتمردان ما می‌توانستند یک دوره عرفان و نهج‌البلاغه را پشت سر گذاشته و بدان عمل کنند، بسیاری از مشکلات جامعه به ویژه فقر و محرومیت کاهش پیدا می‌کرد. عرفان، انسان را عاشق خلق خدا می‌کند و چنانچه چشم مسئولان و ثروتمندان به روی عرفان باز شود، هیچ‌گاه در برابر فقر سکوت نخواهند کرد.
وی در ادامه سخنان خود به چهار راهکار مهم برای رفع فقر و محرومیت از سوی مسئولان و ثروتمندان جامعه اشاره و تصریح کرد: راه اول این است که دولتمردان لوایح مبتنی بر ساختارهای فقرزدا را به مجلس عرضه کنند. دومین راهکار مهم در زمینه رفع محرومیت، تولید ثروت است. تا زمانی که ثروت در کشور تولید نشود، فقر نیز به هیچ وجه ریشه‌کن نخواهد شد.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی با اشاره به اینکه توزیع اطلاعات، سومین راهکار رفع محرومیت و فقرزدایی در جامعه است، گفت: برای اینکه فقر در جامعه به وجود نیاید، مسئولان و ثروتمندان باید اطلاعات را عادلانه و همزمان در اختیار کل مردم قرار داده و اجازه رانت‌خواری را به کسی ندهند. برای مثال عده‌ای پیش از آنکه مردم باخبر شوند، از اطلاعاتی در رابطه با اعطای وام از سوی نهادی آگاه می‌شوند و پیش از آنکه این خبر به مردم برسد، مدارک و برنامه‌های خود را برای دریافت وام آماده و مهیا می‌کنند. بنابراین، دولتمردان جامعه باید زمینه را برای توزیع عادلانه اطلاعات فراهم کنند.
قنبری در پایان سخنان خود با بیان اینکه توزیع عادلانه ثروت چهارمین راهکار رفع فقر در جامعه است، اظهار کرد: برخی مسئولان این‌گونه می‌اندیشند که توزیع عادلانه ثروت به معنای توزیع برابر و مساوی ثروت است؛ در صورتی که این تفکر کاملا نادرست است. منظور از توزیع عادلانه ثروت بهره‌گیری افراد و آحاد جامعه به اندازه کارکرد و کارایی ایشان است.