آینده نامعلوم پناه‌جویان «هزاره» در پاکستان
به گفته مقامات پاکستان، این کشور دیگر قادر به پذیرش پناهندگان نیست و روند بازگرداندن مهاجرانی که به تازگی وارد پاکستان شدهاند را آغاز کرده است.
ردنا (ادیان نیوز)- زمانی که طالبان قصد تصرف شهر «مزار شریف» در شمال افغانستان را داشتند، «فاطمه» از هزاره افغانستان به این نتیجه رسید که دیگر نمی‌تواند در این کشور بماند بنابراین به همراه شوهر و دو فرزندش از وطن خود گریختند.
فاطمه می‌گوید: «بار دیگر جنگ به سراغ ما آمده بود اما این بار تصمیم گرفتیم تا راه فرار را انتخاب کنیم و به شهر کویته آمدیم.»
هزاران نفر مانند فاطمه، پاکستان همسایه شرقی افغانستان را مقصد فرار خود انتخاب کردند. آنها در این کشور با آینده نامعلومی رو‌به‌رو هستند، کشوری که به گفته مقامات دولتی آن، دیگر قادر به پذیرش مهاجر نبوده و روند اخراج مهاجران تازه‌وارد را آغاز کرده است.
یکی از ایالت‌های پاکستان که مقصد بسیاری از مهاجران بوده ایالت «بلوچستان» است. «لیاقت شاهوانی» سخنگوی این ایالت گفته است که در حال حاضر جمعیت مهاجرین در پاکستان ۳ الی ۴ میلیون نفر می باشد. به گفته او: «ما نمی‌توانیم این بار سنگین را به دوش بکشیم، ما نمی‌توانیم این مسئولیت را قبول کنیم. چرا مهاجران جدید بیشتری باید بیایند؟ کشورهای همسایه دیگری نیز وجود دارند، مهاجران می توانند به آنجا بروند.»
«جمعه‌داد خان مندخیل» مقام رسمی این ولایت به الجزیره گفت: «به دنبال سقوط دولت افغانستان در ۱۵ ماه آگوست از زمان ورود پناه‌جویان، دست کم ۲۵۰ مهاجر جدید افغان از پاکستان به افغانستان عودت داده شدهاند. ما آنها را برگرداندیم زیرا که در حال حاضر دولت پاکستان هیچ‌گونه تمهیدی برای اسکان مهاجران ندارد و تصمیم ما در حال حاضر بر این است که به هیچ مهاجری اجازه ورود نخواهیم داد.»
جایی برای رفتن نیست
فاطمه و خانواده‌اش که از قوم «هزاره» افغانستان هستند از افغانستان گریخته‌اند زیرا طالبان را تهدیدی برای خود می‌دانستند. سومین قوم بزرگ افغانستان، «هزاره»ها هستند و طالبان متهم‌اند که در حکومت اولیه خود و در سال‌های ۱۹۹۶ و ۲۰۰۱ نسبت به مردم «هزاره» جنایت‌های بسیاری را مرتکب شدهاند.
این گروه مسلح که توانست در ۱۴ آگوست ۱۹۹۶ شهر «مزارشریف» و سپس «کابل» را به تصرف در آورد، دهه‌هاست که با بمب‌گذاری‌ها و قتل‌های هدفمند، مردم قوم «هزاره» را هدف قرار داده‌اند، قومی که اکثریت آنها شیعه هستند.
در ماه آگوست، سازمان حقوق بشری عفو بین‌الملل، شواهدی پیدا کرد که نشان می‌داد جنگجویان طالبان پس از به دست گرفتن کنترل ولایت «غزنی» در ماه جولای، ۹ مرد هزاره را به قتل رسانده‌اند.
هدف عمده بمب‌گذاری‌های داعش در سال‌های اخیر در افغانستان نیز، مردم «هزاره» بوه‌اند.
از زمان سقوط دولت افغانستان در ماه گذشته، کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان تخمین زده است که بیش از ۹ هزار و ۲۹۰ پناهنده جدید وارد پاکستان شده که بیش از ۹۰ درصد آنها از طریق گذرگاه مرزی جنوبی که بین شهر «اسپین بولدک» افغانستان و شهر «چمن» پاکستان قرار دارد، وارد این کشور شدهاند. به گفته آنها بیش از ۳۰ درصد این پناه‌جویان از قوم «هزاره» هستند.
«فاطمه» می‌گوید: «من بی‌خانمان شده‌ام و به اینجا پناه آورده‌ام. خواسته من از دولت این است که به ما کمک کرده و شرایط اسکان ما را فراهم کنند. در حال حاضر ما در مسجد به سر می‌بریم، نه لباس داریم، نه پتو و نه چیز دیگری.»
فاطمه و بیش از ۱۰۰ آواره دیگر در مسجد «رضویه» شهر «کویته» در مرکز استان «بلوچستان» در جنوب غربی پاکستان، که در حدود ۱۰۰ کیلومتری گذرگاه مرزی «چمن» قرار دارد، اقامت دارند. ده‌ها خانواده روی فرش‌های نمازخانه مسجد می‌خوابند و پرده‌ای در وسط، مسجد را به بخش مردانه و زنانه تقسیم کرده است. در حالی که «فاطمه» و دیگر پناهندگان از تجربیات تلخ خود در عبور از مرز سخن می‌گفتند، چندین کودک خردسال در اطراف آنها بازی می‌کردند.
فاطمه می گوید: «من از دولت درخواست دارم تا به ما کمک کند و دست ما مردم فقیر را بگیرد. تا کی این چنین سرگردان باشیم؟ تا کی قربانی جنگ باشیم؟»
«زینب» زنی ۴۰ ساله پناه‌جویی دیگری است که از سفرش به پاکستان می‌گوید. سفری سخت همراه با سردرگمی در مرز، مرزی که توسط طالبان کنترل می‌شود. او در همین سردرگمی برادر ۴۵ ساله‌اش را گم کرده است. او می‌گوید: «من توانستم از مرز عبور کنم اما برادرم جا ماند. وقتی این اتفاق افتاد، یک شب را در شهر «چمن» (طرف مرزی پاکستان) گذرانده و روی پشت‌بام یک مغازه خوابیدم زیرا اتاقی و یا جایی برای خواب وجود نداشت.»
پس از ساعت‌ها انتظار در زیر آفتاب سوزان تابستان، «زینب» و خانواده هفت نفره‌اش مجبور شدند «چمن» را ترک کرده و به «کویته» نزدیک‌ترین شهر اصلی رفته تا به دنبال سرپناهی باشند. «زینب» که خانواده‌اش اهل کابل، پایتخت افغانستان هستند، می‌گوید وقتی طالبان کنترل شهر را به دست گرفت، مردم وحشت کرده بودند.
او می‌گوید: «من به خاطر فرزندانم آمدم. من برای تحصیل آنها آمدم زیرا در دولت طالبان، تحصیلات خوبی وجود نخواهد داشت که آنها بتوانند درس بخوانند و مشاغل مناسبی را بدست آورند.»
«کلیم الله» ۴۳ ساله شوهر «زینب»، چندین سال پیش در حمله به مسجد شیعیان در کابل زخمی شد و اکنون نمی تواند راه برود.
او می‌گوید: «من به اینجا پناه آوردم اما چیزی ندارم. نه درآمدی دارم، نه خوراکی و نه خانه‌ای. اجاره در اینجا بسیار زیاد است و من پولی ندارم. حتی یک طبقه کوچک را هم نمی‌توانم اجاره کنم.»
«سعید افروز رحیمی» ۲۸ ساله، پیش از فرار به پاکستان در دانشگاه «مزارشریف» تدریس می‌کرد.
او می‌گوید: «ما با دو خطر مواجه بودیم: یکی خطر جانی و دیگری خطر بیکاری. بنابراین دیگر نمی‌توانستیم آنجا بمانیم و راهی نداشتیم جز فرار. اولین بار که طالبان در سال ۱۹۹۶ به قدرت رسیدند من کودک بودم. اتفاقاتی که ما در آن دوره شاهد بودیم بسیار وحشتناک بود. نمی‌خواهم آن روزهای سیاهی که من دیدم را فرزندانم هم ببینند. طالبان وعده دولتی همه شمول توام با احترام به قانون اساسی را دادند اما من شک دارم که این ادعاها درست باشد. چه کسی حاضر است کشورش را ترک کند؟ دوست دارم به وطنم باز گردم اما در حال حاضر به طالبان اعتماد ندارم.»
پاکستان دیگر پناهنده نمی‌پذیرد
بر اساس اطلاعات کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد، در حال حاضر پاکستان، میزبان بیش از ۱ میلیون و ۴۰۰ هزار پناهنده افغانستانی است که ثبت شدهاند و ۲ میلیون دیگر هم بدون اسناد رسمی در این کشور زندگی می‌کنند.
این آمار، پناهندگانی که بیش از ۳۰ سال در این کشور زندگی می‌کنند را نیز شامل می‌شود. پناهندگانی که با حمله شوروی به افغانستان، شروع جنگ داخلی و یا با آغاز حمله آمریکا به افغانستان در سال ۲۰۰۱ به پاکستان مهاجرت کردند.
با تسلط طالبان و شکل‌گیری بحران خروج هزاران نفر از افغانستان، پاکستان در روند تخلیه بین‌المللی، تسهیلاتی را فراهم کرد و به گفته مقامات این کشور، در حدود ۱۳ هزار نفر که عمدتا شهروندان آمریکایی، اروپایی و غیره بودند از طریق پاکستان به مناطق امن منتقل شدند. اما به گفته مقامات، این کشور دیگر پناهجوی جدیدی نمی‌پذیرد.
«معید یوسف» مشاور امنیت ملی «عمران خان» نخست وزیر پاکستان، هفته گذشته در نشستی خبری گفت: «پاکستان در حال حاضر در شرایطی نیست که بتواند پناهجوی جدیدی بپذیرد. ما هر کاری که بتوانیم برای برادران و خواهران افغانستانی خود انجام می‌دهیم اما جهان باید این مسئولیت را بر عهده بگیرد تا از وقوع بحرانی انسانی جلوگیری کند. جامعه بین‌المللی باید در افغانستان برای کسانی که در پی درگیری‌ها آواره شده اند، مناطق امن ایجاد کند.»
مقامات استان بلوچستان در پاکستان نیز همین گفته‌ها را تکرار کرده و گفتند که هیچ اردوگاه جدیدی برای پناهندگان در مرز ایجاد نخواهد شد.
«شاهوانی» سخنگوی ایالت بلوچستان عقیده دارد: «در صورت بروز هرگونه شرایط اضطراری، چنان‌چه لازم باشد اردوگاهی ایجاد شود، قطعا این اردوگاه باید در آن‌سوی مرز و در افغانستان ایجاد شود. ایالت بلوچستان قطعا از تمام ظرفیت‌های خود استفاده نموده و برای این امر تسهیلات لازم را در اختیار قرار خواهد داد.»
اسکان در کشورهای ثالث
بیشتر پناه‌جویان تازه‌وارد به پاکستان به «الجزیره» گفتند که از مشکلات زندگی در پاکستان آگاه بوده و به دنبال مهاجرت به کشور ثالث هستند.
«مریم» پناهنده دیگری که این روزها در مسجد «رضویه» به سر می‌برد می‌گوید: «ما متوجه هستیم که نمی‌توان همه پناهندگان را در اینجا اسکان داد زیرا پاکستان همین حالا نیز مهاجران زیادی دارد. ما فقط به دنبال خانه‌ای هستیم که در آن زندگی کنیم. ما از سازمان ملل متحد درخواست داریم تا ما را به کشورهای دیگری انتقال دهند تا بتوانیم با فرزندان‌مان در آنجا در آرامش زندگی کنیم.»
«محمد مجیب» مغازه داری ۵۰ ساله از کابل نیز عقیده دارد که بازگشت به افغانستان غیرممکن بوده و قدرت‌های جهانی باید در اسکان مجدد پناهندگان در کشورهای دیگر کمک کنند. او می‌گوید: «ما فرزندان خردسال داریم و کار در افغانستان وجود ندارد. درخواست ما از جامعه بین‌الملل و سفارت‌خانه‌ها این است که به ما کمک کنند.»
«فاطمه» می‌گوید: «فقط می خواهم که سختی‌ها تمام شود تا فرزندانم بتوانند تحصیلات خود را از سر گرفته و برای زندگی بهتر تلاش کنند. درخواستی که از دولت پاکستان داریم این است که ما را از این رنج نجات دهند. به ما کمک کنند و ما را به کشور دیگری بفرستند.»
«مریم» دختر جوانی از «مزارشریف» می‌گوید که مادرش داستان‌های زندگی‌اش در رژیم قبلی طالبان را برای او تعریف کرده است. این‌که آنها چه تفسیر سخت‌گیرانه‌ای از شریعت اسلامی داشته و چگونه آن را اعمال می‌کردند به طوری که زنان از زندگی عمومی منع شده بودند. او می‌گوید: «طالبان به هیچ وجه به گفته‌ها و وعده‌های خود عمل نخواهند کرد و به همین دلیل است که به آنها اعتماد نداریم. من نمی‌خواهم مشکلاتی را که مادرم در جوانی در دوران حکومت طالبان دیده است را تجربه کنم.»
*به دلایل امنیتی، اسامی اشخاص تغییر داده است.