رد شبهه تاریخ‌مندی فقه قرآنی از جهات متعدد
نشست علمی بررسی و نقد دیدگاه مستشرقان درباره تاریخ‌مندی آیات الاحکام؛
دانشکده علوم و معارف قرآن دانشگاه ادیان و مذاهب با همکاری دانشکده علوم اسلامی دانشگاه امام کاظم (ع) عراق «نشست علمی بررسی و نقد دیدگاه مستشرقان درباره تاریخ‌مندی آیات الاحکام» را برگزار کرد.
به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، حجت الاسلام والمسلمین طاهر غرباوی، عضو هیئت علمی جامعه المصطفی العالمیه در این محفل علمی با اشاره به اینکه پندار مغرضانه‌ی تاریخ‌مندی فقه قرآنی، از دیر باز توسط ناآشنایان به حقیقت وحی و قدسیت و الهی بودن قرآن کریم و در رأس آنها مستشرقان مورد بحث و گفتگو قرار گرفته است، اظهار کرد: امروزه این شبهه با هدف خدشه زدن به جایگاه و مرجعیت قرآن کریم و جاودانگی احکام آن، در بین جوانان و قشر تحصیل‌کرده هر چندگاهی القاء می‌شود.
در این نشست، اضافه شد، ابتداء می‌بایست به سه کلید واژه عنوان نشست اشاره شده سپس به بررسی شبهه و در مرحله بعد به نقد آن پرداخته شود.
مستشرقان
به گروهی از پژوهشگران و اندیشمندان غربی که بیشتر آن ها از غیر مسلمانان می باشند گفته می شود که فرهنگ و اندیشه و عقاید مشرق زمین را هدف قرار داده و معمولا دین مبین اسلام بالاخص دو مصدر اصلی آن یعنی قرآن و سنت را مورد مطالعه و بررسی قررا داده اند. آنان غالبا با سوء نیت و به قصد دشمنی با اسلام به این کار پرداخته اند.
گروهی از پژوهشگران مشرق زمین و حتی برخی مسلمانان به ظاهر مسلمان با لباس روشنفکری و در واقع غرب گرایی به مستشرقان بالتبع ملحق می شوند.
تاریخ‌مندی
منظور مستشرقان از تاریخ‌مندی قرآن کریم این است که: قرآن تحت تأثیر شرایط و واقعیات تاریخی و فرهنگی عصر پیدایش خود قرار گرفته و به یک متن تاریخی مبدل شده است و نمی تواند برای همه زمان‌ها و دوران‌ها باشد. آنان در پی آن هستند که القاء کنند که قرآن نمی تواند پاسخگوی نیازهای فرهنگی و عملی این زمان باشد.
آیات الأحکام
به بخشی از آیات قرآن کریم اطلاق می شود که بیان کننده وظایف عملی بندگان در ابواب احکام تکلیفی و وضعی است و تشکیل دهنده فقه قرآنی هستند. و در تعداد آیات الاحکام در قرآن دیدگاه های متعددی بیان شده است، که مشهورترین آنها پانصد آیه می باشد.
بیان شبهه
مستشرقان می پندارند که: قرآن تحت تأثیر فرهنگ زمانه خود قرار گرفته و به معالجه مشکلات اجتماعی آن مرحله پرداخته است و قابل استفاده برای دوران های بعدی نمی باشد. برخی از این مستشرقین الهی بودن قرآن را منکر شده و آن را زاییده اندیشه محمد بن عبدالله صلی الله علیه و آله می دانند. عده دیگری که این خباثت را بیان ننموده بر فرض وحیانی بودن قرآن آن را قابل استفاده برای دوران بعد از نزول آن نمی دانند.
در آغاز باید متذکر شد که این اندیشه یکی از بازتاب های فرهنگ هرمونتیکی است که زیرساخت آن برای کتب عهدین قدیم و جدید می باشد و تناسب تفصیلی با قرآن و فرهنگ آن ندارد. در مقوله هرمونتیکی برای رسیدن به معنای متن و پی بردن به فهم حقیقی می بایست غیر از دستور زبان متن به ذهن گوینده و فرهنگ و فضای فکری او و همچنین مخاطب رسید و بدون محوریت قرار دادن شرایط زمانه تدوین متن، فهم آن ناقص خواهد بود.
نقد شبهه
رد شبهه تاریخ‌مندی فقه قرآنی از جهات متعدد قابل بیان است که به فهرست مهم ترین آنها اشاره می شود:
۱- قرآن کریم در تمامی خطاب های خود از جمله آیات الاحکام، عقل و فطرت انسان ها را مورد خطاب قرار داده و به تعبیر دیگر موضوع فقه قرآنی خود انسان است نه فرهنک و مردمان یک زمان و منطقه خاص، احکام قرآنی برای تأمین نیازهای همیشگی وهمگون بشریت آمده، و حتی در آیاتی که سبب نزول داشته مانند آیات تحریم، ظهار یا ممنوعیت تبنی (فرزند خواندگی) و مانند آن، موارد پیش آمده را بعنوان نمونه و بهانه قرار داده تا احکام خود را که به منظور پاسخگویی به نیازهای همیشگی بشریت مانند: حفظ نظام خانواده و حراست از رابطه نسبی و امثال ذلک ارائه نموده است.
۲- ابعاد و وجوه متعدد اعجاز قرآنی از جمله اعجاز تشریعی آن، گواه بر این است که این کتاب الهی زنده ، با طراوت و همیشگی است و همانطور که در روایات آمده است: إن القرآن حی لم یمت، وإنه یجری کما یجری اللیل والنهار، وکما یجری الشمس والقمر، ویجری على آخرنا کما یجری على أولنا.
۳- قرآن کریم و شریعت اسلام، کتاب آسمانی و دین الهی خاتم است و بعد از آن وحی و کتاب آسمانی نخواهد آمد. اگر پندار تاریخ‌مندی را بر این کتاب آسمانی کسی پیاده نماید و آن را از خاصیت جاودانگی بیندازد، نتیجه آن بریده شدن حجیت الهی و توقف لطف و امداد ربانی خواهد بود.
۴- شبهه مطرح شده در تاریخ‌مندی آیات الاحکام، در احکام مربوط به معاملات و احوال شخصیه مطرح می شود، و کمتر ناظر به آیات عبادات می باشد، و آیات الاحکام معاملات بیان کننده کلیات و ضوابط دائمی و ماندگار است که شبهه تاریخ‌مندی بر آنها قابل انطباق نمی باشد.
علاوه بر این مفسرین و اندیشمندان مسلمان به تک تک این شبهات در موارد مورد ادعا مانند: احکام ارث، شهادت (گواه بودن) زن، حجاب و امثال ذلک پاسخ داده اند.