کتاب «آذر کیوان» به قلم دکتر فرزانه گشتاسب منتشر شد

به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، دکتر فرزانه گشتاسب، که دانشیار پژوهشکده علوم‌انسانی و مطالعات‌ فرهنگی و  مدیر گروه فرهنگ و زبان‌های باستانی پژوهشکده زبان‌شناسی است، در پیشگفتار این کتاب، نخست در مورد آذر کیوان و تاثیر آثارش توضیح مختصری ارائه می دهد: «آذر کیوان و مکتب او، همچنین کتاب مشهور دساتیر را، در نیمه دوم قرن دهم و نیمه اول قرن یازدهم هجری _یعنی در زمان حیات آذر کیوان و پیروانش_ کمتر می شناختند. تا دویست سال بعد. در اواخر قرن هیجدهم میلادی با انتشار کتاب دبستان مذاهب و سپس دساتیر، نام آذر کیوان و مکتب او دوباره بر سر زبان ها افتاد و چاپ و نشر نوشته های آذر کیوانی که یکی پس از دیگری کشف می شد، سبب شد تا آموزه های مکتب آذر کیوان، تاریخی که در آثارشان ساخته بودند و به ویژه واژه های دساتیری، در ابعاد گوناگون بر فرهنگ ایرانی تاثیر بگذارد.»

سپس در مورد کتاب آذر کیوان می گوید:  «موضوع این پژوهش شناخت آذر کیوان و پیروان او، آثار ایشان و آموزه هایی است که در ترویج آن می کوشیدند. بسیاری از محققان پیشین، آذر کیوان را به عنوان یکی از شارحان سهروردی و از زرتشتیانی که بنیانگذار مکتبی عرفانی در اواخر قرن دهم هجری قمری بود، می شناسند. پژوهش های نگارنده این برداشت را چندان تایید نکرد. نگارنده امید دارد با انتشار کتاب حاضر، که تلاشی است برای گردآوری و بررسی مجموعه اطلاعاتی که از آذر کیوان در دست داریم، به نقد و بررسی آثار  و عقاید این شخصیت مهم و تاثیرگذار قرن دهم کمک برساند.»

در بخش دیگری از پیشگفتار  در مورد دو فصل نخست کتاب به این ترتیب توضیح داده می شود: «نگارنده در فصل نخست این پژوهش، درباره زندگی آذر کیوان، پیروان و شاگردان او، آثار مکتوب و نیز میراث گمشده آذر کیوانیان مطالبی را بر اساس کتاب های بازمانده از این فرقه گردآوری و مدون نموده است.

در فصل دوم به ارتباط آذر کیوان با ادیان و حکما و فیلسوفان دیگر اشاره شده است. به دلیل اهمیت رابطه او با دین زرتشتی و نیز دین الهی اکبر شاه در دو بخش جداگانه به این موضوعات پرداخته شده است.»

و در ادامه فصل سوم کتاب را اینگونه معرفی می کند: «معرفی آرا و اعتقادات آذر کیوان موضوع فصل سوم این پژوهش است. مطالعه آثار آذر کیوان به روشنی نشان می دهد که مکتب وی تلفیقی است از باورهای دینی و عرفانی ایران باستان، عرفان و تصوف اسلامی و مکاتب فلسفی هند. در آثار به جای مانده از این مکتب، مطالب بسیاری از فلاسفه و صوفیان ایرانی نقل شده است، اغلب بدون آنکه اسمی از ایشان برده شود. آذر کیوانیان در برخی اعتقادات خود همچون تناسخ و تاویل کتب آسمانی به عقاید فرق اسلامی_ایرانی نزدیک بوده اند. همچنین ممکن است در آداب ریاضت های بسیار دشوار خود، از مکاتب هندی تاثیر پذیرفته باشند. تاکنون بیش از همه، درباره ارتباط آموزه های آذر کیوان با حکمت اشراقی سهروردی سخن گفته اند، گرچه این امر مخالفانی نیز دارد که آرای آذر کیوان را از روح اعلای فلسفه اشراق دور می دانند. روشن است که به دلیل محدودیت منابع اصلی و دست اول به تمام اعتقادات این فرقه دسترسی نداریم. از خود آذر کیوان مستقیما کتابی به دستمان نرسیده است که شامل آموزه های مدون او باشد و بسیاری از مطالب کتاب هایی که از این مکتب باقی ماند هاست، تنها ترجمه فارسی رساله های فلاسفه و حکمای ایرانی است که البته آذریان این مطالب را به حکمای ایران باستان منتسب کرده اند. آنچه را که نگارنده از اعتقادات آذر کیوان توانست گردآورد، در فصل سوم مدون کرده است. ترتیب بخش های این فصل ترتیب الفبایی عناوین است، به جز فصل موعود که به دلیل ارتباط موضوع، بعد از فصل معاد آمده است.»

همچنین در مورد بخش پیوست ها نیز می خوانیم: «بخش هایی از نوشته های آذریان که ناگزیر در متن پژوهش بارها باید به آنها ارجاع داده می شد. در پیوست پژوهش آورده شده است. فایده دیگر این پیوست ها، آشنایی خواننده با بخش های کوتاهی از نوشته های آذر کیوانیان است. در آخریم پیوست، واژه های دساتیری از متون و نوشته های ایشان جمع آوری و با تعریف و توضیحی که خود ایشان برای واژه ها آورده اند، فهرست شده است.

دکتر فرزانه گشتاسب در بخش دیگری از پیشگفتار  در مورد طرح پژوهشی می گوید که به این کتاب تبدیل شده است: «این اثر، حاصل طرحی پژوهشی اینجانب در پژوهشگاه علوم انسانی در سال های ۱۳۹۳ و ۱۳۹۴ بوده است. پیش از اینکه این پژوهش را آغاز کنم، دنیل شفیلد و تاکشی آئوکی پژوهش های مهمی را درباره آذر کیوان منتشر کرده بودند. تماس با این دو محقق، نخستین اقدام من بود و ایشان با بزرگواری تمامی مقالات خود را برایم ارسال کردند. بسیار از ایشان سپاسگزارم؛ به ویژه سپاسدار دنیل شفیلد هستم که منابع دیگری را هم که خود از آنها بهره برده بود، با گشاده دستی برایم ارسال کرد. در طول دوران پژوهش نیز کمک و راهنمایی های دوست و همکار مهربان و بزرگوارم دکتر حمیدرضا دالوند بسیار مغتنم و راهگشا بود، بسیار سپاسگزارشان هستم»