این تاریخِ اجتماعیِ مغفول| یادداشتی از مصطفی قناعتگر

ردنا (ادیان نیوز)- یکی از ظرفیت‌های مغفولِ میراث روایی، شناساییِ تاریخ اجتماعی دورانِ امامان علیهم السلام است. تاریخ اجتماعی (Social history)، گرایشی در تاریخ است که به مطالعۀ کنش و واکنشِ مردمان در بافت‌های اجتماعی و فرهنگی می‌پردازد.

به عنوان نمونه، به هنگام مطالعۀ کتاب الطهاره از کتاب وسائل الشیعه با طوفانی از داده‌های مفید پیرامون تاریخ اجتماعی آن دوره و سامان مواجه می‌شویم (مکه، مدینه و کوفۀ قرن اول و دوم)؛ مقدار توجه مردم به بهداشت، چگونگیِ ساخت ابنیه، معماریِ مساجد، معماریِ حمام‌ها، مهندسی خانه‌ها و خیابان‌ها، سیستم آبرسانی، شکل چاه‌های آب، شکل چاه‌های فاضلاب، نوع پوشش مردم با فرهنگ‌های مختلف، شکل سرویس‌های بهداشتی، فرآیند استحصال آب، تعامل مردم با حیوانات خانگی، کیفیت کشاورزی و دام‌پروری، تعامل مردم با طبیعت، توزیع جمعیت در مناطق مختلف، توزیع جمعیتِ باورمندان به ادیان و مذاهب گوناگون، مقدار تعبّد مسلمانان به فقه اسلامی، شکل و انواع ظروف و وسایل خانه و …

همّت کتب متقدم تاریخ، بیشتر بر ثبت تاریخ حکومت‌ها و جنگ‌هاست؛ اما در روایات به شکل روشن به تاریخِ فرودستان و شکل زندگیِ اجتماعی آنان توجه شده است.

این حوزه از علم (تاریخ اجتماعی مستخرج از روایات)، به شدت دارای منبع و به شدت مورد غفلت است. پژوهشگران علوم حدیث و دانشیانِ علم تاریخ دست به کار شوند.