در این کتاب کلام اشاعره متقدم با الهیات کرکگور که فیلسوف اگزیستانسی و الهیدان ایمانگرای مسیحی است در دو مسئله ایمان و اخلاق مقایسه شده است. منشا نزدیکی این دو گونه از الهیات، عقل گریزی و ایمان گروی آنهاست.
به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، چاپ سوم کتاب ایمان و اخلاق (مقایسه رویکرد کرکگور و اشاعره متقدم) نوشته دکتر نعیمه پورمحمدی منتشر شد.
برای معرفی و عرضه محتوای با ارزش و البته سنتی و قدیمی کلام اسلامی نیازمند آن هستیم که کلام اسلامی را رو در روی الهیات جدید قرار دهیم. حضور دیدگاههای الهیاتی جدید در طرف دیگر مقایسه میتواند روش، منطق، ادبیات و ساختار کلام اسلامی را سامان بدهد.
به منظور رسیدن به بخشی از این هدف، در این کتاب کلام اشاعره متقدم با الهیات کرکگور که فیلسوف اگزیستانسی و الهیدان ایمانگرای مسیحی است در دو مسئله ایمان و اخلاق مقایسه شده است. منشا نزدیکی این دو گونه از الهیات، عقل گریزی و ایمان گروی آنهاست. کرکگور و نیز اشاعره متقدم الهیات عاطفه گرایانه و اراده گرایانهای را به نمایش میگذارند و البته در این رویکرد مشابه تفاوتهای مهمی نیز دارد.
مطالب کتاب را یک مقدمه و سه بخش تشکیل میدهند که این سه بخش به شرح ذیل است.
بخش اول: ایمان
اول: ایمان از نظر کرکگور: ۱- فلسفه اگزیستانسی ۲- انتقاد به مسیحیت رسمی، کلیسا و کشیشان ۳- نفی راه استدلال ۴- احساس اگزیستانسی گناه، زمینه ادیان ۵- لحظه ایمان ۶- حقیقت انفس ایمان ۷- ایمان کامل ۸- عقل و ایمان.
دوم: ایمان از نظر اشاعره: ۱- شناخت انسان ۲- رهیافت عقلی مطلق ۳- ورود شرع و دعوت رسول ۴- رهیافت عقل مأمور ۵- معرفت و ایمان ۶- ایمان، تصدیق قلبی اخبار رسول ۷- نقش خدا در ایمان ۸- ثواب ایمان، عقاب کفر.
بخش دوم: اخلاق
اول: اخلاق از نظر کرکگور: ۱- مرحله تذوقی ۲- مرحله اخلاقی ۳- مرحله دینی ۴- اخلاق امر الاهی.
دوم: اخلاق از نظر اشاعره: ۱- اراده مطلق خدا ۲- حسن و قبح ۳- تکلیف ۴- ثواب طاعت، عقاب معصیت ۵- اخلاق شرعی
بخش سوم: مقایسه و ارزیابی
اول: مقایسه نظریه ایمان از نظر کرکگور و نظریه ایمان از نظر اشاعره: ۱- انتقاد به ادیان رسمی زمانه ۲- مبدأ ایمان ۳- منشأ ایمان ۴- معرفت شناسی ایمان ۵- ماهیت ایمان ۶- متعلق ایمان ۷- انگیزش ایمان ۸- نجات و ایمان ۹- سببیت در ایمان ۱۰- دین و ایمان.
دوم: مقایسه نظریه اخلاق کرکگور و اشاعره به الاهیات: ۱- عقل ۲- حواس ۳- احساسات ۴- اراده.
نویسنده در بخشی از مقدمه کتاب چنین آورده است: «برای معرفی و عرضه محتوای با ارزش و البته سنتی و قدیمی کلام اسلامی نیازمندیم که آن را رودرروی الاهیات جدید قرار دهیم. تضارب آرا با رویکردهای متنوع و متفاوت به الاهیات، از رخ جذاب و جدید کلام اسلامی پرده بر میدارد. افزون بر نفس تضارب آرا و استفاده از روش تطبیقی که همواره در راه شناخت بیشتر و بهتر راهگشا است، استفاده از دیدگاههای الاهیاتی در طرف دیگر مقایسه میتواند روش، منطق، ادبیات و ساختار کلام اسلامی را سامان دهد.
این کار در واقع تازگی ندارد و خود پیشگامان کلام اسلامی از فلسفه و علوم یونانی و یهودی استفاده ساختاری و روشی میکردند. از این رو، در کتاب حاضر در نظر دارم کلام اشاعره را، که یکی از مذاهب کلام اسلامی است، با الاهیات کرکگور که یکی از الاهیدانان مسیحی است، مقایسه کنم و در نتیجه، به شناخت عمیق و البته روشمند و قابل عرضه از کلام اشاعره دست پیدا کنم.
از طرف کلام اسلامی، به این دلیل اشاعره متقدم را انتخاب کردم که پژوهشهای موجود در حوزه کلم اشاعره متقدم نسبتاً ناچیزند و نیز کلام اشاعره ظرفیت بالایی برای انجام پژوهشهای تطبیقی دارد. در جانب الاهیات مسیحی نیز انتخاب الاهیات کرکگور به دلیل آن است که در وهله فرضیه، الاهیات کرکگور و نیز کلام اشاعره متقدم از نظر بی اعتنایی به عقل و توجه به قلب و ایمان قابل تطبیق به نظر میرسیدند.
در مورد مسئله مورد مقایسه، از این جهت مسئله ایمان و مسئله اخلاق را انتخاب کردم که بتوانم علاوه بر انجام پژوهشی توصیفی، کار تحلیلی نیز انجام بدهم، زیرا ایمان و اخلاق دو مسئله محوری الاهیاتاند. بررسی ایمان، امکان بررسی رویکرد به الاهیات علمی را فراهم میکند. از این رو با پژوهش در دو مسئله ایمان و اخلاق، رویکرد الاهیات نظری و عملی اشاعره و کرکگور نیز تحلیل میشود.»
کتاب ایمان و اخلاق (مقایسه رویکرد الاهیات کرکگور و اشاعره متقدم) نوشته دکتر نعیمه پورمحمدی در ۲۹۱ صفحه و با قیمت هر جلد ۴۸۰۰۰ ریال به همت انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب انتشار یافته است.