طالبان، داعش و بوکوحرام محصول دینداری بدون عقلانیت هستند/ معیار تشخیص دین صحیح

به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، آیت‌الله سیدمصطفی محقق داماد، رئیس هیئت امنای دانشگاه خاتم و عضو فرهنگستان علوم، شب گذشته در همایش «زیست عقلانی» که به مناسبت روز جهانی فلسفه و از سوی دانشگاه خاتم برگزار شد، گفت: براساس مبانی الهیاتی، انتظار از دین آن است که انسان‌ها را به کمال انسانی برساند، به عبارت دیگر انسان خداپرست بر این باور است که خدا نفس آدمی را دارای چنان استعدادی آفریده که در سایه تعلیمات دینی و دستورات الهی بتواند به اعلی علیین برسد همانطور که در فرض عدم عمل به دستورات دینی و مخالفت با دین به اسفل سافلین نزول می‌کند.

وی با بیان اینکه در طول تاریخ ادیان عموما و حتی در ۱۴ قرن گذشته از آغاز اسلام قتل‌ها، خونریزی‌ها به نام دین انجام شده و نقطه اوج آن در دوره ماست، افزود: در دوره ما گروهی به نام طالبان، گروهی به نام داعش، بوکوحرام و … همه نوع جنایتی را زیر نام دین و خدا مرتکب می‌شوند در صورتی که این ثمرات و نتایج هرگز غرض و مقصود دین نیست. در ادیان و به خصوص اسلام، تربیت‌شدگان مقامات عالیه زیاد بوده‌اند، فقها و علما و اندیشمندان زیادی با مراتب عالی اخلاقی بوده‌اند ولی گروه‌های زیادی به نام دین و به نام خدا و با نیت قرب، سفاکی و قتل و جنایت انجام داده‌اند.

محقق داماد بیان کرد: اگر بپذیریم دین مربی انسان و موجب رشد معنوی و اخلاقی است پس مشکل اصلی در اصل دین نیست بلکه در برداشت و تفسیر از دین است؛ در سوره زمر فرموده که أَلَا لِلَّهِ الدِّینُ الْخَالِصُ؛ یعنی دین الهی که خالص است بشر را می‌سازد و به قرب الهی می‌رساند و او را درنده نمی‌کند. در قرآن چندین بار از ما خواسته شده که مخلصین له الدین باشیم و خدا را بخوانیم و عبادت کنیم؛ از آیات استفاده می‌شود که دین این خطر را دارد که آغشته به غیر دین شود و دین غیرخالص باشد و این دین، خطرناک است و آغشتگی به غیر دین از طریق تفاسیر و برداشت‌های نادرست است. کسی که مواد منفجره به خود بسته و افراد بی‌گناه را می‌کشد به قصد قربت و تقرب الهی آدم می‌کشد؛ این چه تفسیری از دین است؟

محقق داماد با اشاره به معیار تشخیص دین صحیح از دین نادرست بیان کرد: معیار تشخیص دین خالص از غیرخالص، عقل است و دینداری خالص یعنی دینداری عقلانی؛ صحابه‌ای (اسحاق بن عمار) خدمت امام صادق(ع) عرض کرد همسایه‌ای دارم که کثیر الحج و کثیر الصلاه و اهل صدقه زیاد است و من از چنین همسایه‌ای خرسندم، امام(ع) فرموده‌اند: کیف عقله؛ عقل او چگونه است؟ عرض شد خیلی اهل تعقل و معرفت نیست و امام صادق(ع) فرمودند: این شخص رشد و تعالی معنوی پیدا نخواهد کرد.

عبادت بدون عقلانیت بی‌ارزش است

عضو هیئت امنای دانشگاه خاتم تصریح کرد: اینکه امام از معرفت تعقلی دینی پرسیدند نشانه اهمیت آن است و این پرسش رساگر این پیام است که دینداری باید همراه با معرفت عقلانی باشد؛ یعنی عبادتی که همراه با معرفت عقلی باشد ارزش دارد.

وی اضافه کرد: به گواهی تاریخ فلسفه در زمانی که فلسفه جامع علوم بود آن را به دو دسته فلسفه نظری و عملی تقسیم کردند و بخش عملی شامل اخلاق، تدبیر منزل و سیاست مدن بود و ناگفته پیداست که محتویات هر دو بخش مدرکات عقل بود.

استاد حوزه و دانشگاه اظهار کرد: پس از ورود فلسفه به تمدن اسلامی و تبدیل آن به واژه قرآنی حکمت، علم شریعت در تقسیم‌بندی فارابی، میرداماد و ملاصدرا و …. در بخش حکمت عملی جای گرفت ولی در زمان ما دو حکیم بزرگوار از جمله نراقی، معتقد است که خوبی‌ها و کمالات و بدی‌ها توسط عقل نظری باید درک شود هرچند که پس از درک آنها توسط عقل نظری، عقل عملی آن را به انجام و ترک سفارش می‌کند.

ملازمه عقل و شرع در نظر فقهای امامیه

وی تاکید کرد: هرگز اعمال و رفتار انسان از مدرکات عقل نظری و سیطره عقل عملی نباید فاصله بگیرد و شریعت باید در چارچوب این دو عقل عملی و نظری باشد؛ از افتخارات فقهای امامیه ملازمه عقل و شرع در دینداری است لذا دینداری غیرعقلانی مطرود است؛ عقلی که نتیجه عقل نظری باشد دینداری را طوری تنظیم می‌کند که عقل نظری آن را بپسندد در این صورت یک دیندار ظالم نمی‌شود و مظلومی را از بین نمی‌برد.

وی تصریح کرد: ملاصدرا فرموده است که من به صدق پیامبر در جمیع آنچه آورد ایمان دارم ولی نه به طریق شق القمر، بلکه از طریق الهامات الهیه و ربانیه در قلب خودم که هیچ عیب و شبهه‌ای بر آن عارض نیست و این یافته‌ها را از موازین قلب انسانی توزین کرده‌ام، موازینی که خدا از آسمان عقل در زمین قلب آدمی قرار داده است و فرموده که آن را برپا داریم همان طور که در سوره رحمان فرموده است: وَالسَّمَاءَ رَفَعَهَا وَ وَضَعَ الْمِیزَانَ ﴿۷﴾؛ أَلَّا تَطْغَوْا فِی الْمِیزَانِ ﴿۸﴾؛ وَأَقِیمُوا الْوَزْنَ بِالْقِسْطِ وَلَا تُخْسِرُوا الْمِیزَانَ ﴿۹﴾؛ وَالْأَرْضَ وَضَعَهَا لِلْأَنَامِ؛ من این میزان را صحیح برپا داشته و همه را با عقل میزان می‌کنم. لذامن یقین کرده‌ام آنچه رسول فرموده است صدق و حق است.