جریان شناسی سیاسی مرحوم آیت الله موسوی تهرانی؛ اسلام سنتی یا اسلام سکولار؟

به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، بررسی واکنش‌های برخی افراد پس از رحلت آیت الله موسوی تهرانی، این تلقی را تقویت کرد که معظم له به جبهه سکولار منتسب است. غایت پنهان در ارائه این پیام‌‌ها، نشان دادن چهره‌ای نادرست از مشرب سیاسی بزرگان حوزه علمیه سنتی است. همچنین در ورای آن عکس العمل‌های بی پشتوانه، یارگیری عقبه‌ای غیرواقعی از سکولاریسم در حوزه علمیه قم به چشم می‌آید. به همین مناسبت در یادداشت پیش رو به جریان شناسی فکری استاد معظم می پردازیم و روشن خواهد شد که با توجه به غنا و تنوع گفتمان اسلام سنتی در تعامل با سیاست، مجالی برای بروز و عرضه اندام سکولاریسم در منش بزرگان حوزوی وجود ندارد.

یکم. اشراف بی نظیر معظم له به تراث فقهی و اصولی هزار ساله امامیه، تسلط حیرت انگیز به تاریخ علم اصول و بکارگیری آن در تحلیل های فقهی، تدریس متبحرانه فقه و اصول سنتی با لحنی شیوا و همه فهم تنها گوشه ای از روش علمی آن یگانه دوران بود. با اینکه بسیاری از سیاسیون، صاحب منصبان، قضات پرنفوذ از محضر آن استاد بهره وافر بردند؛ ولی آن عزیز کمترین چشم داشتی به قدرت، مکنت شاگردان مبسوط الید خود نداشت. این مهم تنها گوشه ای از استقلال و استغنای بزرگان حوزه در تعامل با نظامات سیاسی را پیش روی جامعه دینی ترسیم می کند.

دوم. تا کنون طیف های متنوعی از سطح رابطه اسلام سنتی و سیاست احصا شده است. میزان التزام به نظم سلطانی در فتوا، بی توجهی به فلسفه قدرت، اهتمام به فقه فردی و احوال شخصیه، اولویت نگاه به حاکم مطلوب و برتری آن بر حکمرانی سیستماتیک شایسته، نگاه های متفاوت به مناسبات با جهان اسلام و تقریب باعث بوجود آمدن گونه های متنوعی از عالمان سنتی در حوزه علمیه قم شده است. این مدل های متکثر، باعث شده تا برخی بدون اشراف و اطلاع از آن دیدگاه ها، اسلام سنتی را با سکولاریسم یکسان فرض کنند و به اشتباه برخی مواضع سنتی ها را در زمین سکولاریسم تحلیل کنند.

سوم. محوری ترین مسئله سنتی ها، اجرای احکام کلاسیک در جوامع اسلامی است. شکل و قالب حکومتها اعم از پادشاهی، دموکراسی، دیکتاتوری، ولایت فقیه و پارلمانی اصلا برای فقیه سنتی موضوعیت ندارد. تنها هدف سردمداران اسلام سنتی، تحقق فرامین شرع در جامعه است. اگر هر حکومتی بدین مطلوب عمل کرد، آن مدل سیاسی قابل اعتماد و مطلوب است و الا زبان انتقاد و لحن اعتراض سنتی ها برای تحقق فرامین شرع باز می شود.

چهارم. بررسی مواضع و مخالفت های استاد معظم پس از برپایی انقلاب اسلامی ایران از مخالفت با برخی احکام قضایی، بی توجهی به احکام شرع و مقابله با افراط گری ها روشن می کند که این تیپ از مواضع از دل اسلام سنتی و رعایت احکام شرعی خارج و ربطی به سکولاریسم ندارد‌. دال مرکزی اعتراضات آن فقیه پارسا، دوری از احکام فقه سنتی و اعراض از خط کشی های فقهای سنتی است. این مواضع و مخالفت ها، در چارچوب فقه سنتی قابل تحلیل و اساسا ربطی به سکولاریسم ندارد. چون سکولاریسم اندک نگاهی به اجرای شریعت ندارد و دغدغه ای برای تأمین فرامین شارع ندارد. به تعبیر استاد حجه الاسلام و المسلمین دکتر مهدی فرمانیان در کتاب درسنامه جریان های فکری معاصر که «طرفدار اسلام سنتی، هیچگاه سر از سکولاریسم در نمی آورد».

النهایه: با توجه به فقدان منبع قابل اعتماد در مورد تنوع رابطه اسلام سنتی و انواع حکومتها در ادوار تاریخی و ارائه مدل های متکثر از کنش علمای سنتی شیعه با حاکمان، پیشنهاد استخراج این مدلها، تحلیل شباهت و تمایزات آنها از یکدیگر و همچنین تفاوت ماهوی اسلام سنتی با سکولاریسم در قالب رساله های دکتری و پایان نامه های سطح چهار حوزه را به دانشجویان عزیز، طلاب محترم و جریان شناسان را مورد تأکید قرار می‌دهیم.