“جشن میانه پاییز” در ایران باستان: تغییرات طبیعت و آداب زرتشتیان

گاهنبار همان شش روزی است که اورمزد دنیا را آفریده و در اول هرگاه باید یک جشن برگزار شود. آیین شش گاهنبار در شاهنامه آمده و بسیار قدیمی است و به اوایل دوره پیشدادی می‌رسد. هرسال دارای شش گاهنبار است و برای هرکدام از گاهنبارها پنج روز جشن گرفته می‌شود، زرتشتیان در هرگاهنبار به خیرات و اطعام می‌پردازند و از درگاه اهورامزدا برای آفرینش جهان سپاسگزاری می‌کنند.

پاییزانه یا ایاثرم | همبستگی و اتحاد در برابر بلایای طبیعی و مصائب اجتماعی

در همه جشن‌های گاهنبار همه افراد در طبقات مختلف، اعم از فقیر و غنی و هر جنسیتی شرکت می‌کردند. جشن میانه پاییز مانند همه جشن‌های باستانی از آداب ویژه‌ای برخوردار بود.

در این جشن ابتدا مراسمی به نام مراسم واج یشت برگزار می‌شد که در آن‌یکی از موبدان به یسناخوانی می‌پرداخت و موبدان دیگر نیز با او هم‌نوا می‌شدند.

جنسیت و ثروت در جشن های ایرانی علی الخصوص جشن پاییزانه مطرح نبود و همه زرتشتیان در یک جا گرد می آمدند از یک سفره و از یک غذا می خوردند و این امر باعث تقویت همبستگی اجتماعی می شد

جشن میانه پاییز در پنج روز در آتشکده ها، تالارها یا خانه های مردم برگزار می شد که حاضرین در آن باهم، هم پیمان و هم باور و هم اندیش می شدند زیرا در گذشته تحمل در برابر بلایای طبیعی، خشکسالی، سیل، زلزله، طوفان و مانند آن تنها با همازوری و پشتیبانی از یکدیگر شدنی بود. در آخر مراسم همه دور یک سفره جمع شده و خشکبار، نان یا ناهار و شام میل می کردند.

شرکت در مراسم گاهنبار وظیفه دینی برای همه بود و هر کس به اندازه درآمد و تواناییش هزینه آن را می پرداخت و اختیاری بود. نکته مثبت این جشن ها این بود که جنسیت و ثروت در جشن ها مطرح نبود و همه زرتشتیان در یک جا گرد می آمدند از یک سفره و از یک غذا می خوردند و این امر باعث افزایش همبستگی اجتماعی می شد. در پایان این مراسم هر چه از جشن باقی می ماند، به خانه افراد بینوا و نیازمند فرستاده می شد.

مهم ترین اشیایی که بر سر سفره گاهنبارها می گذاشتند:

• مجمر آتش و چراغ روغنی.
• ظروف مسی
• میوه
• آب
• مورد و سرو

جشن میانه پاییز کجا برگزار می‌شود؟

جشن میانه پاییز نسبت به سایر جشن‌های ایران باستان کمتر شناخته شده است؛ اما در گوشه‌وکنار ایران و به‌خصوص در آتشکده‌های زرتشتیان، برگزاری آن رواج دارد.

از پررونق‌ترین مکان‌ها برای برپایی جشن میانه پاییز می‌توان شهر کرمانشاه را نام برد. زرتشتیان این شهر و بسیاری دیگر از ساکنان آن، در این روز با گردهمایی، پخت غذاهای نذری و پخش غذا میان نیازمندان، جشن آفرینش گیاهان را برگزار می‌کنند.

از دیگر شهرهای پررونق در روزهای جشن‌های گاهنبار، شهرهای یزد و کرمان هستند. در این شهرها زرتشتیان بسیاری با حضور در آتشکده‌ها، جشن‌های گاهنبار را مانند دیگر جشن‌های ایران باستان برگزار می‌کنند. به‌جز شهرهای بالا سایر آتشکده‌های فعال در سراسر ایران نیز، با هماهنگی قبلی، میزبان علاقه‌مندان به برگزاری آیین جشن میانه پاییز، در اواسط این فصل زیبا هستند.

منابع: ایسنا/ نمناک/ کجارو

فرآوری: محمد پناه زاده