آیا ریشه‌های حج را می‌توان در ادیان ابراهیمی جستجو کرد؟

به گزارش سرویس اجتماعی ردنا (ادیان نیوز)، در آستانه ماه ذی‌الحجه «ماه حج»، مسلمانان سراسر جهان خود را برای سفری روحانی به سرزمین وحی آماده می‌کنند. اما حج، تنها منحصر به مسلمانان نیست، ریشه در تاریخ بشریت و آموزه‌های ادیان ابراهیمی دارد.

در این گزارش، به بررسی نگرش ادیان ابراهیمی به مسئله حج و جایگاه این فریضه الهی در هر یک از ادیان زنده و توحیدی جهان (اسلام، مسیحیت، یهودیت) می‌پردازیم.

حج | نمادی از وحدت در میان ادیان ابراهیمی

در دنیای امروز که شاهد برخی از جنجال ها و تنش‌های اعتقادی میان فرهنگ‌های قومی و مذهبی مختلف هستیم. حج، به عنوان سفری معنوی به سوی وحدت، یادآور ریشه‌های مشترک ادیان ابراهیمی و پیوند ناگسستنی میان مسلمانان، یهودیان و مسیحیان است. هدف اصلی حج در هر سه دین، نزدیکی به خداوند و تجدید ایمان است. حجاج با انجام اعمال حج، به دنبال تطهیر روح خود، طلب بخشش گناهان و کسب رضایت الهی هستند.

در قرآن کریم، حج به عنوان “رکن پنجم اسلام” معرفی شده و بر انجام آن برای مسلمانان واجب شده است. در دین یهود، حج به عنوان “زیارت بیت المقدس” شناخته می‌شود و مسیحیان نیز در سنت‌های خود به زیارت اماکن مقدس مانند مقبره حضرت عیسی مسیح علیه السلام می‌پردازند.

این فریضه الهی، فرصتی برای پیروان این ادیان فراهم می‌کند تا با کنار گذاشتن اختلافات، در سایه ایمان و معنویت، به یکدیگر نزدیک‌تر شده و در مسیر رستگاری و سعادت گام بردارند.

مکان اصلی حج برای هر سه دین، کعبه در شهر مکه عربستان است. کعبه که به عنوان “خانه خدا” شناخته می‌شود، بنایی مکعب‌شکل و مقدس است که توسط حضرت ابراهیم و حضرت اسماعیل بنا شده است.

بنابراین در قرآن کریم، کعبه به عنوان “قلب زمین” و “مرکز عالم” معرفی شده است. در دین مسیحیت، کعبه به عنوان “محراب مقدس” شناخته می‌شود و یهودیان نیز در سنت‌های خود به زیارت اماکن مقدس مانند بیت المقدس می‌پردازند که در نزدیکی کعبه واقع شده است.

اعمال حج در هر سه دین شامل طواف کعبه، سعی بین صفا و مروه، احرام، قربانی و حلق یا اصلاح موی سر است. این اعمال نماد اطاعت از خداوند، تسلیم در برابر مشیت الهی و فداکاری در راه دین هستند.

همانطور که در قرآن کریم، جزئیات اعمال حج به طور کامل بیان شده است. در دین یهود، اعمال حج شامل زیارت بیت المقدس، دعا و نیایش، و قربانی کردن حیوانات است. مسیحیان نیز در سنت‌های خود به زیارت اماکن مقدس، دعا و نیایش، و انجام اعمال معنوی مانند روزه و ریاضت می‌پردازند.

حج در هر سه دین، فرصتی برای وحدت و برابری میان مسلمانان، یهودیان و مسیحیان از سراسر جهان است. حجاج با فارغ شدن از تمایزات قومی، نژادی و طبقاتی، در کنار یکدیگر به انجام اعمال حج می‌پردازند و این امر نماد برابری و وحدت در برابر خداوند است.

یهودیان نیز در عید پسح که با حج مرتبط است، لباس سفید می‌پوشند.

در دین یهود، اگرچه حج به عنوان یک فریضه واجب شناخته نمی‌شود، اما زیارت بیت‌المقدس و انجام اعمال مذهبی در آن، از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. در تورات، از بیت‌المقدس به عنوان “معبد خداوند” و “محل سکونت خداوند” یاد شده است و یهودیان معتقدند که این مکان مقدس، محل نزول وحی الهی بر انبیاء الهی بوده است.

در تورات نیز آمده است: “و خداوند به موسی گفت: “به مردم بگو، خودتان را آماده کنید و در روز سوم مقدس و معنوی شوید. در آن روز از خانه هایتان بیرون نروید و هیچ کاری در آن روز انجام ندهید، زیرا این روز آرامش برای خداوند شماست. شش روز کار خواهید کرد، اما روز هفتم سبت، روز مقدس است، هیچ کاری در آن روز انجام نخواهید داد.” (خروج ۳۱:۱۲-۱۵). این آیات نشان می‌دهد که یهودیان نیز در عید پسح که با حج مرتبط است، لباس سفید می‌پوشند.

یهودیان در طول تاریخ، در مناسبت‌های مختلف به زیارت بیت‌المقدس می‌رفتند و در آنجا به عبادت و دعا می‌پرداختند. اما پس از تخریب معبد دوم در سال ۷۰ میلادی، یهودیان دیگر امکان حضور در آن مکان مقدس را به طور کامل از دست داده‌اند. با این وجود، بیت‌المقدس همچنان به عنوان قبله اول یهودیان و قلب تپنده هویت دینی آنان باقی مانده است.

حج در دین مسیحیت یعنی روز رستاخیر

در دین مسیحیت، اگرچه مفهوم حج به شکل کاملاً مشابه اسلام و یهود وجود ندارد، اما زائران مسیحی از سراسر جهان به زیارت اماکن مقدس در اورشلیم و بیت لحم می‌روند. این اماکن، برای مسیحیان از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند، زیرا محل وقوع رویدادهای مهمی مانند مصلوب شدن و رستاخیز حضرت عیسی مسیح (ع) هستند.

مسیحیان در این سفرهای زیارتی، به دنبال یافتن آرامش و معنویت در اماکن مقدس هستند و به یاد آموزه‌ها و فداکاری‌های حضرت عیسی مسیح (ع) می‌افتند.

در دین اسلام، حج به عنوان یکی از ارکان اصلی، واجب بر مسلمانانی که توانایی مالی و جسمی آن را دارند، فرض شده است. این فریضه الهی، یادآور اطاعت حضرت ابراهیم (ع) از فرمان الهی در قربانی اسماعیل (ع) و نمادی از تسلیم محض در برابر خداوند متعال است.

حج مسلمانان، سفری به سوی کعبه، قبله‌گاه مسلمانان و خانه‌ای است که توسط حضرت ابراهیم (ع) و حضرت اسماعیل (ع) بنا شده است. در این سفر، مسلمانان با انجام اعمال و مناسک حج، پاکی و تقوا را تمرین می‌کنند، با یکدیگر از سراسر جهان متحد می‌شوند و به درگاه خداوند برای طلب مغفرت و رحمت دعا می‌کنند.

در قرآن کریم، حج به عنوان “گردهمایی مسلمانان از سراسر جهان” معرفی شده است. در دین یهود، حج به عنوان “زیارت بیت المقدس” شناخته می‌شود و مسیحیان نیز در سنت‌های خود به زیارت اماکن مقدس مانند مقبره حضرت عیسی مسیح می‌پردازند که زائران از سراسر جهان را به خود جذب می‌کند.

اشاره مستقیم حضرت عیسی و آیات تورات به بزرگی حج

در قرآن کریم آیه بیست و هشتم سوره حج به صراحت هدف حج را عبادت خداوند و شکرگزاری از نعمات الهی بیان می‌کند.

به همین ترتیب در تورات نیز آمده است: “سه بار در سال در حضور من ظاهر خواهی شد. … عید فطیر را جشن می گیری، هفت روز نان بی خمیر می خوری، زیرا در آن روز من تو را از سرزمین مصر بیرون آوردم. … عید سوکوت را جشن می گیری، و هفت روز به شادی در حضور خدایت، جشن می گیری. … عید شاووعوت را جشن می گیری، که عید درو محصول گندم تو است و عید جمع آوری میوه های درختان تو است.” (تثنیه ۱۶:۱۶-۲۰). این آیات سه عید مهم یهودیان را که همگی با حج مرتبط هستند، شرح می‌دهد.

در انجیل نیز آمده است: “و هنگامی که به اورشلیم می آمدند، او به معبد رفت و شروع به بیرون راندن فروشندگان و خریداران از معبد کرد و میزهای صرافان و صندلی های کبوترفروشان را واژگون کرد و به آنها گفت: “مکتوب است که خانه من خانه دعا خواهد بود، اما شما آن را به لانه دزدان تبدیل کرده اید.” (مرقس ۱۱:۱۵-۱۷). این آیه نشان می‌دهد که عیسی مسیح نیز به اهمیت پاکی و تقدس معبد (محل حج) اعتقاد داشت.

یادداشت: محمد پناه زاده گله بان