حذف و اضافه‌های آیین نوروز آسیب‌شناسی شود
به گزارش ادیان‌نیوز؛ نشست علمی «رمز و راز ماندگاری جشن و آیین نوروز در فرهنگ
ایرانی»، با حضور موبد اردشیر خورشیدیان، رئیس انجمن موبدان ایران، روز گذشته در سالن
کنفرانس خبرگزاری ایکنا برگزار شد.
در ابتدای این نشست محمد منصورنژاد، مسئول کمیته دین‌پژوهی صلح انجمن علمی مطالعات
صلح ایران بیان کرد: آیین نوروز از جهات متعددی، مورد استقبال ادیان دیگر است. همه
ادیان یک حرف دارند و آن نیز گفتار نیک، کردار نیک و پندار نیک است و به این دلیل نوروز
مورد استقبال ادیان توحیدی قرار گرفته است که نوروز در بعد فردی و جمعی، کارکردی دارد
که همه ادیان دنبال آن هستند.
وی در ادامه افزود: کارکرد فردی آن، این است که به ما شادی و نشاط و امید می‌دهد
و این چیزی است که ادیان به دنبال آن هستند، لذا همه ادیان از نوروز استقبال کرده‌اند.
در بعد جمعی نیز این‌طوراست که ادیان دنبال همبستگی هستند و آیین نوروز می‌تواند دل‌ها
را به هم نزدیک کند.
منصورنژاد تصریح کرد: در مورد انجمن دین‌پژوهی صلح نیز باید بگویم که ما کاملاً
از همه پیروان ادیان و مذاهب استقابل می‌کنیم. غیر از اینکه از آن‌ها دعوت می‌کنیم
تا در جمع ما حاضر باشند، اگر آن‌ها نیز دعوت کنند ما در جمع آن‌ها حاضر می‌شویم. حتی
ارتباط نهادینه‌ای بین انجمن دین‌پژوهی و انجمن موبدان ایجاد خواهد شد و ظرفیت این
را داریم که تفاهم‌نامه‌ای نیز امضا شود، لذا از این حیث نیز راه باز است.
در ادامه این نشست نوبت به سخنرانی، موبد اردشیر خورشیدیان، رئیس انجمن موبدان
ایران رسید. وی بیان کرد: اینکه اساساً نوروز چیست خود بحث مفصلی است که باید به صورت
مجزا پرداخته شود و در واقع بحث فعلی ما دلایل ماندگاری این آیین است. باید به این
نکته توجه کنیم که «اشوزرتشت»، نیز هر چند در تکمیل محاسباتی این مسئله کمک کرد، اما
خود نوروز قبل از آن نیز بوده است اما نکته این است که وی در دقت عمل این آیین، کمک
زیادی کرد و تنها جشنی که در جهان و در یک ثانیه به خصوصی گرفته می‌شود و به دقت محاسبه
شده که همه ایرانیان در این لحظه خاص پای سفره هفت‌سین هستند همین نوروز است، چراکه
این محاسبه بسیار دقیق بوده و محور زمین و خورشید در این لحظه یکی می‌شود و دقیقاً
شب و روز در همه جای گیتی دوازده ساعت است و جالب است که در سال‌های خیلی دور، چطور
توانسته‌اند این محاسبه را انجام دهند.
وی افزود: کاری که باید انجام دهیم این است که به رمز ماندگاری و نحوه نهگبانی
از نوروز بپردازیم. همچنین باید بررسی کنیم و ببینیم که چه چیزهایی بعداً به این آیین
اضافه و یا حذف شده است و اکنون نیز لازم است که چیزهایی از آن حذف یا بدان افزوده
شود که اضافات را باید از بین برد.
خورشیدیان بیان کرد: بحث ما یک بحث علمی است و بحث علمی، فقط یک بحث صرفاً عقلی
نیز نخواهد بود چنانکه برخی‌ها فکر می‌کنند بحث علمی صرفاً به معنای بحث عقلی است.
عالِم می‌خواهد حق را از باطل جدا کند، لذا می‌آید و علوم عقلی و نه عقل خود را بررسی
می‌کند تا بفهمد مسئله از چه قرار است و مثلا فلان مریض چطور باید درمان شود، اما تا
اینجای کار که مثلاً یک پزشک بیماری را تشخیص دهد، علم مهم است، اما وقتی بیماری تشخیص
داده شد که این مریض، فلان بیماری را دارد، در اینجا دین به میان می‌آید و باید دین
داشته باشم. دین هم به معنای وجدان است، به عبارت دیگر یعنی دیده دل را باز کنیم و
حداقل، هرچه که برای خود می‌پسندیم، به دیگران نیز بپسندیم، البته در همه کارها اینطور
است نه اینکه صرف پزشکی مراد باشد.
وی در ادامه افزود: پس انتخاب خود را در جدا کردن نیک از بد ارزش‌گذاری می‌کنیم
و بعد نیک‌ترین‌ها را انخاب می‌کنیم که این راه راست، نیکی‌افزا خواهد بود و نیکی‌ها
را افزایش می‌دهد، اما بازگردیم به این سؤال که چه شد که نوروز ماندگار شد و توانست
که بعد از اینکه «اشوزرتشت» و دیگران آمدند، همه این آیین را تایید کردند و حتی در
شیعه نیز این باور وجود دارد که حضرت علی(ع) در روز غدیر خم که نوروز بوده به ولایت
برگزیده شده و آن اتفاق رخ داده است. بنابراین در یک ثانیه به‌خصوص، جدای از اینکه
مردم چه دینی دارند این اتفاق به صورت همزمان رخ می‌دهد.
خورشیدیان با اشاره اتحاد مثال زدنی ایرانیان تصریح کرد: وقتی اتحاد ایرانیان بیشتر
مشخص می‌شود که بدانیم کشورهای عضو اتحادیه اروپا نیز هنوز نتوانسته‌اند به شعور انسانی
دست یابند. ما دوره اسطوره‌ای، پهلوانی و تاریخی مدون داریم که از مادها شروع می‌شود
و نکته مهم این دوره‌ها این است که همیشه در کنار هم بوده‌ایم و یکدیگر را تحمل کرده‌ایم،
چه اینکه داد و ستد‌های زیادی نیز داشته‌ایم و این روابط، الان نیز وجود دارد، اما
در اروپا اینطور نیست.
وی بیان کرد: اولین دلیلی که موجب ماندگاری نوروز شد، این بود که ما همه ایرانیان
و همه ۱۸ ملتی که جزء ایران پیش از اسلام بوده‌اند، بسیار دقیق به این مسئله اهتمام
داشته‌ایم. ایرانیان همواره در حکمت و ستاره‌شناسی پیشگام بوده‌اند و به همین دلیل
انسان‌های بسیار دقیقی بوده‌اند و همین دقت موجب ماندگاری نوروز شده است. در دین ما
نیز این‌گونه است که موبدان باید فلسفه و ستاره‌شناسی را بلد باشند، بنابراین این دقت
بسیار زیاد در ایرانیان وجود داشته است.
خورشدیان با اشاره به دیگر علل ماندگاری نوروز تصریح کرد: بحث دیگری که موجب ماندگاری
نوروز شده و من می‌توانم به آن افتخار کنم این است که تاریخ تولد «زرتشت» ششم فروردین
است اما نکته قابل توجه این است که از دوره مادها و هخامنشیان و اشکانیان که زرتشی
بودند هرگز نیامدند روز ششم فروردین را اول نوروز بنامند. بنابراین اگر روز ششم را
اول نوروز می‌نامیدند در این صورت این آیین تبدیل به یک آیین دینی و منحصر به زرتشتیان
می‌شد اما می‌بینیم که امروز نوروز ربطی به هیچ دینی ندارد و برای همه است.
وی در ادامه به اهمیت بحث معنویت اشاره و افزود: باید به این نکته توجه داشته باشیم
که تشخیص مسئله‌های فیزیکی، بسیار آسان است، اما تشخیص بحث معنوی بسیار سخت است. تشخیص
«مینو» که در عربی به عبارت «معنا»، ترجمه می‌شود، بسیار سخت است. در تمام سنگ‌نوشته‌هایی
که وجود دارد عبارت‌های مختلفی مانند «می‌ستایم اهورامزدا را که زمین را آفرید» و … وجود دارد که جملات مختلفی است، ولی عبارت «می‌ستایم
آنکه شادی را آفرید» در همه سنگ‌نوشته‌ها وجود دارد. بنابراین جشن گرفتن در حد معقول
و شادی کردن در نوروز که در آن خرد و انسانیت و وجدان وجود دارد باید مورد توجه باشد.
تمام مظاهر کلی که اسم آن را انسانیت می‌گذاریم در این آیین گنجانده شده است، بدون
اینکه ببینیم مردم از چه ملتی هستند.
خورشیدیان بیان کرد: بار دیگر در اینجا بحث اتحاد ایرانیان مطرح می‌شود که این
آیین بدون در نظر گرفتن دین هریک از آن‌هاست. هر وقت نام ایران و دفاع از هویت فرهنگ
و مرز ایران شده، همه به پا خواسته‌ایم، مانند جنگ تحمیلی که همه مردم، از هر قوم و
ملتی با تمام جان حاضر شدند و حتی بنده نیز پنج بار رفتم و در جبهه حضور داشتم چون
فکر می‌کردیم که دفاع وظیفه تک‌تک ما است و ترک و لر و … نمی‌شناسد که مسئله نیز نشان از شعور بالای ایرانیان
داشته است.
وی تصریح کرد: بنابراین یکی دیگر از دلایلی که موجب ماندگاری نوروز شد این بود
که بنیان‌گذارانش، این آیین را دینی نکردند و کار طوری رقم خورد که همه حس کردند این
آیین برای خودشان است. حتی می‌توان گفت که این آیین، برای جهان است.
خورشیدیان در ادامه با اشاره به معنای واژه دین بیان کرد: دین به معنای وجدان است
نه مذهب. فرودین نیز یعنی «فِرَو» هر دین. بخشی از مذاهب دین، شناخته می‌شود که حقیقت
دین است و حقیقت دین، بخشی از مذاهب ادیان است. ممکن است یک دین هزار فرقه داشته باشد،
اما وقتی حقیقت دین یکی است و در طریقت و شریعت اختلاف است، همه می‌دانند که حقیقت
دین یکسان است و همه آمده‌اند که به یکتایی دعوت کنند. پس دین که هدف را نشان می‌دهد
یکی است، ولی طریقت و شریعت، روش رسیدن به آن راه را نشان می‌دهند و روش ممکن است متفاوت
باشد. در جراحی نیز اینطور است که، روش ممکن است متفاوت باشد اما هدف این است که بیمار
درمان شود، لذا با هزار روش می‌توان به یک هدف رسید.
وی تصریح کرد: بنابراین دین یعنی حقیقت دین و آنکه می‌خواهد ما را به خدا نزدیک
کند. این مسئله نیز در هفت‌سین ما تماماً وجود دارد و این روشی است که «اشوزرتشت» پیشنهاد
داده و همه ایرانیان نیز همه این‌ها را سر سفره می‌گذارند. همچنین باید به این نکته
توجه کنیم که ما در ابتدا ایرانی هستیم و بعد ملیت و دینی داریم.
خورشیدیان در ادامه افزود: خداوند نورالانوار است و مانند جاذبه، همه‌جا هست، بنابراین
خدا در همه جا هست و اگر به خود بیاییم، خدا را نیز پیدا می‌کنیم و نیازی نیست انسان
به بیابان و … برود و دنبال
خدا بگردد. بنابراین این نمادهایی که سر سفره هفت‌سین گذاشته می‌شوند هر یک به معنای
خاصی هستند.
وی بیان کرد: نوروزی که در کشورهای ترکیه و تاجیکستان بودم نیز اینطور بود که
دقیقاً مانند ایران آیین را اجرا می‌کردند. ایرانی‌ها یک هفت‌سین می‌گذارند که سماق
و سمنو و سنجد برخی از سین‌های آن است. برای نمونه سنجد نشانه خردورزی و کوشش و تلاش
است، سیب و سبزی نیز هست که سبزی نشان از همبستگی دارد. علاوه بر این، سیر و سرکه پای
سفره گذاشته می‌شود که سرکه به این معنا است که زندگی تلخ و شیرین نیز دارد و همه
زندگی شیرین نیست. انسان باید یاد بگیرد که با تلخی‌های زندگی نیز بسازد.
رئیس انجمن موبدان ایران در ادامه با اشاره به حکمت ماه‌هایی نظیر بهمن و … نیز بیان کرد: «اشوزرتشت» گفت که از بهمن شروع کنید.
در واقع بهمن، «فَرّ» ایمان همه است؛ بهمن یعنی نیک‌اندیشی و نیک‌گفتاری. پس اول باید
منش خود را نیک کنیم، لذا باید بفهمیم که راست و دروغ چیست. نماد نیک‌منشی نیز، تخم
مرغ است که رنگ سفیدی دارد. وقتی این مرحله را یاد گرفتیم، بعد از آن، راستی است که
باید راه راستی را پیشه کنیم که نماد آن نیز آتش است. آتش تنها ماده‌ای است که همان
است که می‌نماید و اندیشه و گفتار و کردارش یکی است، اما مثلاً آب اینطور نیست. بنابراین
آتش نماد راستی است و سر سفره هفت‌سین، یک شمع را روشن می‌کنیم.
وی تصریح کرد: نماد بعدی نیز مربوط به شهریور است که به معنای شهریاری و تسلط بر
نفس است که بسیار اهمیت دارد. به این معنا انسان نباید صرفاً در زندگی مادی و دنایی
خود فرو برود و آخرت را فراموش کند، چه اینکه نباید فقط به آخرت بها دهد و زندگی دنیا
را فراموش کند، بلکه باید به هر دو توجه داشته باشد. همچنین از دیگر نمادهایی که وجود
دارد سکه است که در سفره هفت‌سین نیز از آن استفاده می‌شود، به این معنا که انسان‌ها
نیز باید مانند سکه ثابت باشند و بر نفس خویس تسلط داشته باشند، بنابراین اگر این کارها
انجام شد ما می‌توانیم به سمت آن حقیقت متعالی بالا برویم، برعکس اگر به این مسائل
توجه نداشته باشیم طبعا حرکت ما رو به دشمنی خواهد بود.
خورشیدیان در مورد سنت خانه‌تکانی در ایام منتهی به نوروز نیز بیان کرد: این خانه‌تکانی
معمولاً در ۱۰ روز مانده به نوروز انجام می‌شود که پنج روز نخست آن به تمیز کردن خانه
می‌گذرد اما پنج روز دوم آن برای پاک کردن قلب و دل و روان است. البته باید به این
نکته اشاره کنم که متأسفانه امروزه اسیر تجملات شده‌ایم و افراط و تفریط‌هایی در این
زمینه به وجود آمده که باید اصلاح شود. همچنین یکسری چیزها وارد این سنت شده که صحیح
نیست. از جمله اینکه پای سفره هفت‌سین ماهی را می‌گذارند، در حالی که اگر هم چنین کاری
می‌شود باید بلافاصله بعد از سال تحویل این ماهی‌ها به رودخانه انداخته شوند. آماری
که وجود دارد این است که سالانه بین شش تا هفت میلیون ماهی به همین مناسبت از بین می‌رود
که اصلا صحیح نیست. علاوه بر این در آتش افروزی و مسائل چهارشنبه‌سوری نیز باید دقت
شود، آتش برای زرتشتیان نماد مهمی است و برای خدمت به بشر است همچنین اگر موبدان با
این آتش سیگار بکشند نیز از این لباس خارج می‌شوند، بنابراین رسوماتی که در این زمینه
وجود دارد نیز باید با اصالت خود حفظ شود، نه اینکه مردم آتش روشن کنند و از روی آن
بپرند و طوری عمل کنند که موجب آسیب دیدگی شود.
همچنین، نشست علمی «رمز و راز ماندگاری جشن و آیین نوروز در فرهنگ ایرانی» با مشارکت
و همکاری انجمن علمی مطالعات صلح ایران و خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) برگزار شد.
انتهای پیام/م