قم؛ پایتخت فرهنگ و هنر مساجد ایران اسلامی تا سال ۱۴۰۰

به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، آیین معرفی شهر مقدس قم به عنوان پایتخت فرهنگ و هنر ایران اسلامی، عصر امروز ۱۶ مردادماه، در حرم حضرت فاطمه معصومه(س) با حضور آیت‌الله سیدمحمدرضا سعیدی، تولیت حرم مطهر کریمه اهل بیت(س)، سیدعباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، حجت الاسلام والمسلمین حبیب‌رضا ارزانی، مشاور وزیر و رئیس ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد کشور و سید‌موسی حسینی‌کاشانی، مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان قم برگزار شد.

حجت‌الاسلام و المسلمین ارزانی، در این آیین طی سخنانی اظهار کرد: از زمان آغاز رویداد ملی فهما، تا به امروز که پایتخت این رویداد ملی معرفی شد، یک سال زمان طی شد؛ در استان قم  شاهد حضور و فعالیت چشمیگر کانون‌های فرهنگی هنری در برنامه‌های مختلف بودیم.

رئیس ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد کشور ادامه داد: طبق فرمایش مقام رهبری(مدظله العالی) عموم فعالیت‌های ما متمرکز بر اندیشه‌ورزی و تفکر بود تا بررسی کنیم که با چه مدلی می‌توانیم به مطلوب رسیده و کارکردهای متکثری که برای مساجد وجود دارد را نَه ایجاد، بلکه احیا کنیم، چراکه این کارکردها در صدر اسلام بوده است.

حجت‌الاسلام والمسلمین ارزانی گفت: ما در حقیقت وظیفه اصلی و ذاتی خود را انجام می دهیم؛ م‌لفه مهمی که فهما دنبال می‌کرد بحث هم‌گرایی و هم‌افزایی است، امام جماعت در مسجد رئیس و جلودار است بنابراین همه نهادها و سازمان‌هایی که در مسجد حضور دارند به امام جماعت کمک می کنند تا آن هدف والا محقق شود؛ ذیل همین نگاه بود که بیش از یک سال تلاش شد و چندین کمیته میان ستاد هماهنگی کانون های فرهنگی هنری و  پایگاهی بسیج در مساجد شکل گرفت و اکنون بعد از گذشت ۲۶ سال اولین تفاهم‌نامه میان ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد و سازمان بسیج و بسیج مستضعفان منعقد شد.‌

وی با اشاره به اهداف پایتخت فرهنگ و هنر مساجد ایران اسلامی گفت: تلاش ما بر فعال سازی عرصه‌های فرهنگ و هنر براساس آن چیزی است که با معیارها و استاندارها و شاخصه های مسجد قابل تألیف است، هر هنری قابلیت عرضه در مسجد را ندارد، هنری در مسجد قابل عرضه است که متعالی باشد، هنر نَه برای هنر بلکه برای تعالی.

مشاور وزیر و رئیس ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد کشور، ادامه داد: بحث بعدی آموزش و تربیت نیروهای متخصص و متعهد انقلابی است، موضوع دیگری که باید به آن توجه شود اینکه برخی فعالیت‌هایی که در مساجد انجام می شود روزآمد نیست، ما برای روزآمد کردن این فعالیت‌ها تلاش می‌کنیم و در این عرصه برخی فعالیت‌ها مدل های خوبی برای دنیاست که تلاش می‌کنیم آنها را استانداردسازی و شاخص‌سازی کرده و با زبان روز عرضه کنیم.

حجت‌الاسلام والمسلمین ارزانی گفت: بچه‌های مسجد خالصانه تلاش می‌کنند اما این تلاش‌ها نیاز به آموزش دارد، ما در  قالب طرح ملی فهما تلاش می‌کنیم تا این استانداردسازی آموزشی را برای آنها داشته باشیم. در مجموع برای ایجاد رقابت سالم در یک زیست بوم فرهنگی هنری در دل مسجد تلاش کردیم و نام این زیست بوم را فهما گذاشتیم.

وی افزود: رویداد ملی فهما در قالب هشت عرصه شامل «قرآن و عترت»، «شبکه‌سازی و ساماندهی»، «هنر متعالی»، «کتاب و کتابخوانی»، «مناسبت‌های ملی و مذهبی»، «فضای مجازی و رسانه»، «غنی سازی اوقات فراغت» و «خلاقیت و نوآوری  و همچنین ۱۸ شاخص و در ذیل آن ۷۲ موضوع شکل گرفت که در این مسیر کار هماهنگ، منسجم و شبانه‌روزی انجام شد و در پایان کار و جمع‌بندی آن که مربوط به قبل از شیوع کرونا می شود، توانستیم همه اعضای کانون‌ها را در سامانه بچه‌های مسجد ثبت کنیم،  همه موارد فعالیت کانون‌ها در این سامانه ارائه و امتیازدهی از صفر تا ۲۰ هزار امتیاز ثبت شد.

رئیس ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد کشور، گفت: در پایان و پس از بررسی شاخص‌ها، برای اینکه ضریب اطمینان بالاتر برود، هشت گروه داوری که از شاخصین ملی در رشته‌های مختلف بودند، فعالیت‌ها را ارزیابی کردند. در این میان استان قم از ابتدا برتر نبود اما به شدت تلاش کرد و به این جایگاه رسید، تا جایی که در تمامی شاخص‌ها به جز چند مورد که رتبه دوم و سوم را به دست آورد در باقی موارد موفق به کسب رتبه اول شد؛ بر این اساس استان قم تا پایان سال ۱۴۰۰ پایتخت فرهنگ و هنر مساجد ایران است،

وی در ادامه گفت: مدل‌های بسیار ارزشمندی در جمهوری اسلامی داریم که نتوانستیم درست عرضه و استانداردسازی کنیم، یکی از این مدل‌ها فعالیت های مسجدی است که قابلیت عرضه جهانی دارد.

در ادامه این مراسم سیدعباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، طی سخنانی با بیان اینکه یکی از ویژگی‌های حضرت رسول(ص) این بود که آن حضرت رسالت خود را با کتاب آغاز کرد و وحی مکتوب از آغاز بعثت همراه پیامبر(ص) بود، اظهار کرد: از ویژگی‌های خاص نبی مکرم اسلام این بود که بعثت نبوی از مسجد آغاز شد.

وی ادامه داد: از سوی دیگر زمانی که دولت شهر اسلامی می خواهد شکل گیرد و پیامبر(ص) به مدینه می‌آید، نخستین قدم خود را با تأسیس مسجد آغاز می‌کند، بنابراین به نظر می‌آید دو فاز اصلی بعثت و رسالت نبوی، کتاب قرآن و دیگری مسجد است که از آغاز بعثت و در تدوام تمدن‌سازی اسلامی پیوند با این مهم دارد.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با بیان اینکه انقلاب اسلامی نیز در تدوام این مسیر پیامبر(ص) با مسجد پیوند وسیعی داشت، اظهار کرد: در دوران مختلف از جمله دفاع مقدس این پیوند بروز و ظهور ویژه ای داشت و فعالیت‌های متعددی در دل مسجد شکل گرفت.

صالحی یادآور شد: یکی از مجموعه‌های فعال در مساجد، کانون‌های فرهنگی هنری هستند، اکنون در سطح کشور ۲۵ هزار و ۵۰۰ کانون با بیش از دو میلیون عضو حضور دارند که مشخصات آنها در سامانه بچه‌های مسجد ثبت شده است، این گستره از ظرفیت‌های قابل توجه فرهنگی، دینی و انقلابی ما است و اقتضا می‌کند که آن را گسترش و تعمیق ببخشیم.

وی افزود: دوستان ما در کانون‌های فرهنگی هنری مساجد ایده‌های مختلفی را در سال‌های اخیر و در تداوم فعالیت‌های پیشین دنبال کردند، یکی از این ایده‌ها(فهما) است و بیش از ۲۵ هزار کانون در سال گذشته درگیر با یک رقابت وسیع و متنوع در قالب هشت شاخه، شاخص و محورهای مختلف و در نهایت ۷۲ موضوع شدند قابل توجه بوده و از درون این رقابت پایتخت فرهنگ و هنر مساجد ایران بیرون آمده است.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی تصریح کرد: هدف این بود که در یک رقابت و مسابقه به رتبه‌ای برسیم که الگوها متمایز و مشخص شود و سپس این الگوها تکثیر شود، به نظر بنده در این مسیر و رقابت که در سال گذشته انجام شد محصولات و تأثیرات متعددی را در درون کانون‌های فرهنگی هنری و بیرون از آن داشته‌ایم که باید نسبت به گسترش و عمق بخشی آن در سال‌های آینده بیشتر تلاش شود.

صالحی ابراز کرد: در این میان باید به چند نکته توجه کنیم، نکته اول اینکه باید بتوانیم ایده‌ها و ابتکارات خلاقانه کانون‌ها را منتشر کنیم، این کانون‌ها مردمی هستند و تنوعی که در فضای کانون‌ها می‌بینیم یک ظرفیت است، نشر این ابتکارات و خلاقیت‌ها فرصت مبارکی است زیرا بخشی از این دو میلیون نفر عضو در کانون‌ها اگر نگوییم همه اما اکثریت قاطع اعضا نوجوان و جوان هستند که فضای سنی آنها حول ابتکار و خلاقیت می‌چرخد.

وی ادامه داد: نکته دوم این حرکت آن است که می‌تواند به کمک ایجاد شبکه‌های مفهومی و موضوعی بیاید، به عبارتی دیگر در سطح این ۲۵ هزار و ۵۰۰ کانون و دو میلیون نیروی جوان شبکه‌های مهفومی و موضوعی پدید می‌آید، در واقع در ۷۲ موضوع و هشت شاخص در شکل کلان پیوستگی و شبکه‌سازی مجموعه‌ای ایجاد می‌شود، برای مثال کانون‌هایی که در حوزه نقاشی، سرود، حوزه‌های دینی و مذهبی و تلاوت قرآن فعال هستند با یکدیگر ذیل یک شبکه مرتبط شده و در کنار هم قرار بگیرند، این امر کمک به شکل‌گیری شبکه‌هایی در هر حوزه و موضوع می‌شود که سبب خواهد شد بسیاری از حوزه‌ها فعال و ظرفیت تصاعدی پیدا کنند.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی تصریح کرد: رویداد فهما در سال ۹۸ می‌تواند چشم‌اندازی برای سال‌های آتی باشد، اما سومین نکته در این رویداد الگوسازی است، به این معنا که وقتی شاخه‌های مختلف ۲۵ هزار و ۵۰۰ کانون به سمت الگوسازی حرکت کنند، کارهای متعددی می‌توان انجام داد تا کانون‌هایی که ممکن است در فضایی وارد نشده باشند تشویق به ورود شده و فعالیت کنند.

صالحی افزود: به نظر می‌آید تداوم این اهداف و موارد مشابه در سال نخست انتخاب پایتخت فهما، می‌تواند چشم‌اندازی را برای سال‌های آینده فراهم کند، علاوه بر این تأثیرات این انتخاب در فضای بیرون مسجد نیز مؤثر است، این اتفاق می‌تواند منجر به تأثیرگذاری جریان مسجدی بر جریان‌های فرامسجدی شود.

وی ادامه داد: اینکه جریان تئاتر به مسجد بیاید و روی غیرمسجد اثر بگذارد، جریان سرود و فضاهای آوایی مسجد بر فضای غیرمسجد اثر بگذارد، جریان هنرهای تجسمی مسجد بر فضای هنرهای تجسمی غیرمسجد اثر بگذارد یک جریان فرهنگی دینی را ایجاد می‌کند. یکی از مواردی که همواره دغدغه بوده و هست این است که ۸۰ میلیون ایرانی در تمام ایام سال احساس کنند که با مسجد مرتبط هستند. این نگاه باعث می‌شود که ۲۵ هزار و ۵۰۰ کانون و سایر نهادها همچون پایگاه‌های بسیج بتوانند بر جریان فرامسجدی اثرگذار باشند، این موارد از مولفه‌هایی بود که فهما به دنبال آن بود.

قم؛ پایتخت فرهنگ و هنر مساجد ایران اسلامی تا سال ۱۴۰۰

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی اضافه کرد: این که استان قم به عنوان اولین پایتخت فرهنگ و هنر مساجد ایران اسلامی انتخاب شد، امری مبارک است، طبیعی است که قم پایتخت فرهنگی تشیع است، پایتخت فرهنگی و مرکز اصلی انقلاب اسلامی است و بوی انقلاب از قم استشمام می‌شود. به یک معنا پایه‌های اصلی انقلاب اسلامی ایران و مسجد ارتباط وسیعی با قم داشتند و بنابراین از آنجایی که ظرفیت قم قابل توجه بود در نتیجه این انتخاب صورت پذیرفت.

صالحی اظهار کرد: با توجه به شرایط فعلی ناشی از شیوع ویروس کرونا، انتخاب قم به عنوان پایتخت فرهنگ و هنر مساجد ایران اسلامی تا سال ۱۴۰۰ امتداد دارد، از سوی دیگر از آنجایی که اولین سال برگزاری و انتخاب پایتخت است طبیعتا این انتخاب روی سال‌های آتی نیز تأثیر می گذارد زیرا از ورای این پایتختی اتفاقات دیگر در کانون‌ها رقم می‌خورد، یعنی مسیر در شریان جریان فعالیت‌های شهرستان‌ها و استان‌های ایران حرکت می‎کند، اما طبیعتاٌ شروع کننده این مسیر قم است، بنابراین هراندازه که این شروع محکم‌تر و پر برنامه‌تر باشد طبیعتاً دیگران را نسبت به مسیرهای بعدی رهنمون می‌کند.

وی تصریح کرد: در گذشته نیز همین گونه بود، شهر مقدس قم از سال ۱۳۴۱ خیزش‌ها را آغاز و به تدریج سایر شهرها نیز حرکت خود را آغاز کردند، سال ۱۳۵۶ نیز خیزش مجدد از قم آغاز شد و به سایر شهرها راه یافت، ما امیدواریم که بحث پایتخت فرهنگ و هنر مساجد ایران با این نگاه شروع شود که نقطه آغاز قم است و در این مسیر اگر استان قم با توجه به توانایی‌هایی که داشته و دارد حرکت کند، شاهد تاثیرات شگرفی خواهیم بود.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی بیان کرد: ظرفیت حوزه علمیه قم اقیانوس بی‌پایانی است، از سوی دیگر فضاها و موقعیت‌های قم و مراکز فرهنگی و دینی که در این شهر وجود دارد قابل توجه است، در نتیجه این ظرفیت‌ها می‌تواند کمک کند تا در یک سال و نیم آینده شاهد این باشیم که کانون‌های فرهنگی هنری این استان و سایر استان‎ها اتفاقات خوبی را رقم زده و شاهد نوآوری باشیم به گونه ای که امسال و سال آینده بتوانیم فعالیت استان‌ها و شهرستان‌های دیگر را با ارجاع به قم و فعالیت‌های و برنامه‌های این استان برای تحول و حرکت فرهنگی در مساجد و کانون‌های مساجد ببینیم.

صالحی در پایان گفت: این انتخاب را که با دهه امامت و ولایت، در آستانه عید غدیر و شب جمعه مصادف شده است به فال نیک می گیریم و امیدواریم که منشً خیر و برکت مادی و معنوی برای استان و جامعه مسلمانان ایران و بلکه جهان شود.

آیت الله سعیدی، امام جمعه موقت قم، نیز در در آیین معرفی شهر قم به عنوان پایتخت فرهنگ و هنر مساجد ایران، اظهار کرد: مدیریت واقعه غدیر بشری نبود بلکه امری از سوی پروردگار بود که فقط اعلام آن، جنبه بشری داشت و توسط پیامبر بزرگوار اسلام(ص) انجام شد. اما حتی در این امر الهی هم وقتی مومنین توجه نداشته باشند چنان تحریفی در اسلام و در میان مردم رخ می دهد که در نتیجه آن واقعه کربلا پیش می آید. بنابراین باید مراقب باشیم که در برابر کارهای ارزشمندی که انجام می‌شود «بدل سازی» اتفاق نیفتد. همچنان که در زمان شخص رسول خدا(ص) مسجد ضرار را با هدف تحریف ایجاد کردند.

آیت‌الله سعیدی با بیان اینکه مسجد رسانه‌ای برای همه اعصار است، تصریح کرد: مسجد، یک رسانه بی‌بدیل و یک منبر همیشگی و قدرتمند که باید آن را به درستی حفظ کرد.

وی با اشاره به روز هفدهم مرداد و روز خبرنگار و ضمن تبریک این روز به خبرنگاران، تصریح کرد: یکی از وظایف دستگاه خبری ما این است که خبر را درست و صحیح مخابره کند. انتخاب قم به عنوان پایتخت فرهنگ و هنر مساجد ایران فرصتی است برای ما تا بتوانیم کاری انجام دهیم، اما این کار نباید اجباری یا صوری و ساختگی باشد. امروز مردم از کارها و برنامه های شعاری و صوری خسته شده‌اند. همچنان که نسبت به فرمایشات مقام معظم رهبری در رابطه با شعارهای سال و کارهایی که در این رابطه انجام می‌شود باید بسیار جدی وارد صحنه شد و هویت کار را در نظر گرفت. اگر بناست کاری انجام شود باید کاری باشد که هویت واقعی مسجد با رصد کامل برنامه‌ها، حفظ شود.

محوریت در مسجد با امام جماعت است

آیت‌الله سعیدی ادامه داد: امروز در شهر قم با عنایت حضرت ولی عصر(عج) و در جوار حرم مطهر عمه بزرگوار ایشان، مسجد مقدس جمکران برپا شده، شما می‌توانید کارکردها و برنامه‌های این مسجد را مشاهده کنید که چه برکات و چه ظرفیتی برای کشور ما ایجاد کرده است. امروز باید ببینیم هدف ما در کانون های فرهنگی هنری مساجد چیست و به دنبال چه چیزی هستیم. با تحقق انقلاب اسلامی مساجد جایگاه عظیمی پیدا کردند و این نبود مگر به قیمت خون جوانان و شهدا و این میراث امروز در دست ماست باید ببینیم که با آن چه می‌کنیم. محوریت در مسجد با امام جماعت است و خروجی مسجد نیز باید اقامه صلاه باشد اگر این مهم در مسجد محقق شد همه امور سر و سامان پیدا می‌کند و جهت درست می‌گیرد.

بهرام سرمست، استاندار قم، نیز با حضور در این مراسم طی سخنانی بیان کرد: این روزها در دهه امامت و ولایت به سر می‌بریم که ایام مبارکی است و هم موضوعی که امروز در این نشست برای آن گرد هم آمدیم یعنی انتخاب شهر قم به عنوان پایتخت فرهنگ و هنر مساجد کشور، موضوع مبارکی است و هم جمع حاضر جمع فرهیخته و ارزشمندی است. به ویژه حضور محترم وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در شهر قم، که این حضور را گرامی می‌داریم.

وی افزود: انتخاب قم به عنوان پایتخت فرهنگ و هنر مساجد ایران اسلامی انتخابی بجا و شایسته است هم به لحاظ ظرفیت‌هایی که در قم وجود دارد و هم به لحاظ فعالیت‌هایی که مردم این شهر در عرصه انقلاب داشته‌اند. امروز شهر قم به نوعی پایتخت فرهنگی جهان تشیع محسوب می شود آن هم به دلیل حضور مراجع عظام و علمای اعلام و حوزه علمیه قم است.

استاندار قم در ادامه با اشاره به تلاش‌های کانون های فرهنگی هنری مساجد، گفت: به نوبه خودم از همه نقش آفرینانی که توانستند این رتبه را برای شهر قم رقم بزنند صمیمانه تشکر می‌کنم به ویژه از اعضای کانون‌های فرهنگی هنری مساجد استان قم که پرچمداران فرهنگ و هنر اسلامی هستند.

پاسخگویی به دغدغه‌های فرهنگی و اجتماعی رهبری

وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به برگزاری جلسات فرهنگ عمومی استان، اظهار کرد: در جلسات فرهنگ عمومی استان که در راستای پاسخگویی به دغدغه‌های مقام معظم رهبری در رابطه با مسائل فرهنگی و اجتماعی قم برگزار می‌شود، تصمیمات خوبی گرفته می‌شود.

سرمست در پایان با اشاره به انتخاب شهر قم به عنوان پایتخت فرهنگ و هنر مساجد ایران اسلامی تصریح کرد: این انتخاب مسئولیت ما را در ادامه مسیر دو چندان می کند ما باید بتوانیم با رویکردهای جدید ارزش‌های انقلاب اسلامی را برای نسل جدید بازگو کنیم.

منبع: ستاد ارتباطات رسانه‌ای فهما