شیوه مواجهه اهل سنت با مرجعیت علمی امام رضا(ع)

به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، نشست «بازخوانی تراث اهل سنت در مواجهه با مرجعیت علمی امام رضا(ع)» از سوی انجمن علمی پژوهشی تاریخ معاونت پژوهش جامعه الزهرا(ع) و با همکاری دانشگاه ادیان و مذاهب و با سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین محمدمحسن مروجی طبسی، مدیر گروه تاریخ دانشگاه ادیان و مذاهب، برگزار شد.

محمدمحسن مروجی طبسی، مدرس حوزه و مدیر گروه تاریخ اسلام دانشگاه ادیان و مذاهب در این نشست با اشاره به جایگاه و منزلت علمی عالم آل محمد(ع)، گفت: به طور کلی در نظرگاه اهل سنت نسبت به اهل بیت و امام رضا علیه السلام دو رویکرد کلی وجود دارد. رویکرد کلامی و رویکرد تقریبی-افراطی به صورت خاص و عام پیرامون این قضیه شکل گرفته است.

وی با بیان اینکه رویکرد غالب علمای شیعه در طول تاریخ همانند زمان حیات اهل بیت علیه السلام به شکل رویکرد کلامی بوده است. رویکردی که کاملا به شیوه انتقادی و با نگاه کلامی، اقناعی و اثبات خصم وارد شدند و در مقام اثبات حق و ابطال باطل مورد استفاده قرار می­ گرفته است. در این زمینه اثر گرانبهاء قاضی ­نورالله شوشتری کتاب «احقاق الحق، با تعلیقات و ملحقات سید شهاب الدین مرعشی نجفی در باب اعترافات اهل سنت نسبت به مقامات اهل بیت معرفی شده است.

وی با آسیب­ شناسی رویکرد دوم ابراز کرد: رویکرد تقریبی-افراطی در چند دهه ­ی اخیر رواج یافته است. به طوری که برخی حُسن فاعلی دارند و نیتشان خیر است اما در مقام عمل قُبح فعلی دارند. بدین معنی، تعریف­ ها و تمجیدهایی که علمای اهل سنت نسبت به اهل بیت و امام رضا (ع) دارند را برجسته کرده و منظومه ­ی فکری و نقاط منفی و خاکستری که حائز ویژگی­ های مهمی هستند و می­توانند پرسش­ برانگیز باشند را مخفی و پنهان می­ کنند. بنابراین این رویکرد کاملا توصیفی و یک جانبه­ گراست و سایر مسائل را مسکوت می­ گذارد.

مدیر گروه تاریخ اسلام دانشگاه ادیان و مذاهب در تشریح کتاب «امام رضا به روایت اهل سنت» اظهار کرد: کتابی که با رویکرد توصیفی-تحلیلی، ابعاد مختلف زندگی امام رضا (ع) را بررسی می­ نماید و همه­ ی مسائل بر اساس کتاب­ های اهل سنت مطرح می­ شوند. ضمن اینکه، این کتاب به ذکر تعریف­ های اهل سنت با عبارت ­ها و تقریرهای مختلف از امام رضا (ع) می­ پردازد. تعابیری که در شکل و صورت­ های مختلف به فراخور روشی که مدنظر داشته ­اند؛ از جایگاه و مقام امام رضا علیه السلام تعریف و تمجید کرده و در مواجهه با مسئله زیارت، تبرک و توسل به آن حضرت به گونه ­ای پرداخته است که در طول تاریخ، بسیاری از علمای اهل سنت به زیارت قبر مطهر و ملکوتی امام رضا تشرف می­ یافتند. در این خصوص ایشان از عنایت حضرت علی ­ابن ­موسی­ الرضا(ع) و نقل روایت تاریخی از علمای شافعی در قرن ۴ و ۵ هجری (ابوحسین ­بن ­ابی ­بکر ­شافعی) که در نیشابور می­زیست، مطالب مفصلی ارائه نمودند.

حجت­ الاسلام و المسلمین مروجی طبسی اظهار کرد: کتاب­ های رجالی اهل سنت در مواجهه با مقام علمی امام نکات مورد توجهی را نگاشته­ اند؛ به طور مثال محمد بن عمر واقدی از مورخین معاصر می­ نویسد؛ «امام رضا ثقه بود و در سن بیست و اندی سال در مسجد پیامبر فتوا می­ داد». فلذا، رویکرد اهل سنت در مواجهه با امام رضا(ع) رویکرد حدیثی بوده و مراتب بالایی از جایگاه و منزلت امام را متذکر شده­ اند. شخصیت­ های دیگر نظیر: «ابن ماکولای شافعی»، «معانی شافعی»، «ابن جوزی حنبلی» و دیگران هریک به سهم خویش در نقل جایگاه علمی حضرت مواردی بیان داشته ­اند، اما پرسشی که می ­توان مطرح ساخت این است که؛ “امامی که شما ایشان را در حد مرجعیت می­ دانید و این همه شعار و تجلیل در مقام علمی ­اش دارید، میزان انعکاس روایات امام رضا در مصادر حدیثی اهل سنت چقدر است؟”

در ادامه مروجی طبسی به پیشینه تاریخی و ریشه­ و تبار پدید آمدن حدیث سلسله­ الذهب پرداخت و افزود: اتفاقی که در تواتر و عظمت تاریخی یادآور غدیر دوم است. علمای اهل سنت در نسبت با این حدیث بحث­ های عجیب و مختلفی بیان کرده ­اند؛ در باب عظمت حدیث سلسله ­الذهب گفته شده: «کسی که این سلسله سند طلایی را بر دیوانه ­ای بخواند آن دیوانه عاقل می­ شود». همچنین خُنجی اصفهانی شافعی مذهب از تجربیاتش می ­نویسد؛ حدیث صدرالاشاره را بر مریضی که در حال احتضار بوده را خوانده است و شفا گرفته است. اما چرا در کتاب­ های صحیح بخاری، صحیح مسلم، ابو داود سجستانی، سنن ترمزی و سنن نسائی هیچ ­یک حدیثی از امام رضا(ع) در کتاب ­های خود نقل نکرده ­اند.

وی در پایان گفت: بحث توسلات علمای اهل سنت به امام رضا(ع) و موضوع زیارت اهل سنت به هیچ وجه قابل خدشه نیست. به طوری که این موضوع می­ تواند نقطه­ ی وحدتمان باشد. اما در باب مقام علمی از امام تعریف و تمجید می ­کنند و در عمل حدیثی نقل نمی ­کنند این از متشابهات است و نمی ­توانیم به عنوان اصل محکم بپذیریم و قابل تحلیل جدی است. به­ طوری که، در تراث حدیثی اهل سنت از مرجعیت علمی امام رضا (ع) خبری نیست.