کشیش اسکاتلندی و خلق آثاری از سیره نبوی

به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، بررسی و نقد رخدادها و اخلاقیات زندگی پیامبر اسلام(ص) یکی از حوزه‌هایی است که در اسلام‌شناسی وجود دارد و هر از چندگاهی اسلام‌شناسان بزرگ مسلمان و غیر مسلمان مطالعات و تحقیقات خود را در این زمینه منتشر کرده‌اند.

نوع نگاه به زندگی پیامبر اسلام(ص) و به‌طور کلی زندگینامه ایشان می‌تواند حاوی نکاتی برای درک بهتر اسلام باشد. اهمیت این موضوع از آنجا ناشی می‌شود که در کنار ظهور و رشد سریع اسلام‌هراسی در غرب نیاز به درک بهتر این دین و تلاش برای نشان دادن سیمای بدون تحریف و درست از اسلام و پیامبر اسلام(ص) روزبه‌روز بیشتر احساس می‌شود.

در طول تاریخ و از هنگام آشنایی غربیان با اسلام، اسلام‌شناسان غربی سعی در شناخت و انتشار آثاری در مورد زندگی پیامبر اسلام داشته‌اند. شناخت و تبیین زندگی پیامبر اسلام(ص) هنگامی که از سوی یک اسلام‌شناس غربی و غیر مسلمان مورد بررسی قرار می‌گیرد، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار می‌شود.

اسلام‌شناسی با ریشه‌های کلیسایی

یکی از اسلام‌شناسانی که درباره سیره پیامبر(ص) مطالعه و دو کتاب با ارزش در این زمینه منتشر کرده است، ویلیام مونتگومری وات(William Montgomery Watt)، شرق‌شناس و اسلام‌شناس مطرح اسکاتلندی است.

ویلیام مونتگومری وات ۱۴ مارس ۱۹۰۹ در سرس، فایف واقع در اسکاتلند متولد شد. خانواده وات به‌طور سنتی با کلیسا و نهاد‌های دینی اسکاتلند ارتباط نزدیکی داشتند و پدر وی وزیر کلیسای اسکاتلند بود. این شرق‌شناس اسکاتلندی به دلیل این پیشینه خانوادگی وارد کلیسا شد و در سال ۱۹۳۹ در کلیسای اسقفی به عنوان خادم کلیسا و در سال ۱۹۴۰ به عنوان کشیش منصوب شد.

این شرق‌شناس مطرح تحصیلات خود را تا دوره دکترای فلسفه پی گرفت و رساله دکترایش را درباره جبر و اختیار در اسلام گذرانید. وات در سال ۱۹۴۷ به سمت «رئیس بخش مطالعات عربی و اسلامی» در دانشگاه ادینبورگ برگزیده شد.

وی به مدت چهار سال به تدریس فلسفه در دانشگاه اشتغال داشت. سپس به مطالعات بیشتری درباره اسلام گرایش پیدا کرد و به عنوان یکی از دستیاران اسقف آنگلیکن(وابسته به کلیسای پروتستان انگلیس) در بیت‌المقدس به پژوهش پرداخت. وات در سال ۲۰۰۶ درگذشت.

وات و تلاش برای تصحیح باورهای اشتباه

سال‌ها تدریس وات در دانشگاه ادینبرو باعث شد که شاگردان زیادی در حوزه اسلام‌شناسی تربیت شوند. تأثیر وی در حوزه شرق‌شناسی تا آنجایی است که برخی از منتقدان و کارشناسان، وات را آخرین شرق‌شناس توصیف کرده‌اند.

مارتین فوروارد، محقق اسلامی غیر مسلمان قرن ۲۱ در مورد کتاب‌های وات می‌گوید: کتاب‌های او تأکید زیادی بر پایبندی پیامبر(ص) به عدالت اجتماعی داشته است. وات او را مانند یک پیامبر عهد عتیق توصیف کرده که مبعوث شده تا اعراب را به اعتقاد به خدای واحد بازگرداند.

کارول هیلنبراند، استاد تاریخ اسلام در دانشگاه ادینبورگ نیز در مورد وات می‌گوید: او از بیان نظرات الهیاتی نسبتاً رادیکال ـ‌ که در برخی محافل کلیسایی مسیحی بحث‌برانگیز بود ـ نمی‌ترسید. او غالباً در مورد این پرسش که مطالعه او در مورد اسلام در ایمان مسیحی خود وی چه تأثیری بر او گذاشته بود، فکر می‌کرد. او استدلال کرد که تأکید اسلام بر یگانگی خدا باعث شده است که او در آموزه مسیحی تثلیث، که به شدت در قرآن مورد انتقاد قرار گرفته، تجدید نظر کند. او این دیدگاه را بیان کرد که تفسیر واقعی تثلیث به این معنا نیست که خدا شامل سه فرد است. از نظر او، تثلیث نشان‌دهنده «سه چهره متفاوت از یک خدای واحد» است.

کتاب‌هایی در مورد زندگی پیامبر اسلام(ص)

اما زندگی کاری وات به تدریس خلاصه نمی‌شود. دو کتاب مطرح وی با موضوع زندگینامه جامع از پیامبر اسلام(ص) به نام‌های «محمد در مکه»(Muhammad at Mecca) که در سال ۱۹۵۳ منتشر شد و «محمد در مدینه»(Muhammad at Medina) که در سال ۱۹۵۶ منتشر شد، به عنوان آثاری ارزشمند در حوزه اسلام‌شناسی به شمار می‌آیند.

«محمد در مکه» کتابی درباره پیامبر اسلام(ص) و مربوط به سال‌های حضور ایشان در مکه تا زمان هجرت به مدینه بوده و از سوی انتشارات دانشگاه آکسفورد در سال ۱۹۵۳ منتشر شده است. وات در این کتاب در ۶ فصل به زندگی پیامبر اسلام(ص) و وضعیت سیاسی، فرهنگی و اقتصادی مکه در دوران بعثت می‌پردازد.

«محمد در مدینه» دنباله کتاب قبلی ویلیام مونتگومری وات در مورد زندگی پیامبر اسلام(ص) است. این اثر حاصل بررسی منابع اولیه عربی و تعداد زیادی مقالات علمی است. چند سال بعد در سال ۱۹۶۱، دانشگاه آکسفورد کتاب سومی از وات را با نام «محمد پیامبر(ص) و دولتمرد» (Muhammad Prophet and Statesman) در مورد سیره نبوی منتشر کرد که خلاصه‌ای از زندگی پیامبر اسلام(ص) برای عموم خوانندگان بود.