هوش مصنوعی با «توحید در خالقیت» منافاتی ندارد

به گزارش خبرنگار ردنا (ادیان نیوز)، حجت الاسلام سید محمد سادات منصوری، استاد حوزه و دانشگاه در سومین نشست «الهیات و هوش مصنوعی» به وجود دو نوع تصور پذیری ایده آل و غیر ایده آل اشاره و عنوان کرد: فرد متخصص در این راستا بررسی می کند که آیا مطابق قوانین فیزیکی امکان هوش مصنوعی قوی تصورپذیر است و یا نه؟ که باید گفت بله امکانپذیر است.

وی با اشاره به اینکه برخی فلاسفه معتقدند امکان نوموژیک هوش مصنوعی وجود ندارد، افزود: بر مبنای تفکر ملاصدرا ما می توانیم بگوییم که هوش مصنوعی قوی ممکن است و امکان نومولوژیک هوش مصنوعی قوی را بپذیریم.

لوازم کلامی و الهیاتی هوش منصوعی

حجت الاسلام منصوری بر ضرورت حفظ دوگانگی جوهری تأکید کرد و ادامه داد: انسان دارای روح و نفس است و ما می توانیم ماشین هایی بسازیم که اگر شرایط خاصی طی کند دارای روح و نفس باشند.

وی با بیان اینکه ممکن از برخی معتقدان به ادیان و متکمان و الهیدانان به این پرسش «آیا هوش مصنوعی با توحید در خالقیت منافات دارد؟» پاسخ مثبت دهند، مطرح کرد: یکی از جهاتی که گاهی پیروان ادیان با امکان هوش مصنوعی مخالفت می کنند این است که تصور می کنند اگر زمانی انسان ربات‌هایی با هوش مصنوعی مانند انسان بسازد شریک خداوند در خالقیت شده و چالش مهمی در آموزه های کلامی و تفکر دینی خود می دانند.

وی با تأکید بر اینکه اگر توحید را در جنبه های مختلف بپذیریم و اینکه تنها خالق خداوند است، منافاتی ندارد، ابراز کرد: با توجه به مفاهیم و فلسفه قرآنی ساخت ربات‌‌های همسان با انسان نه تنها با توحید در خالقیت منافات ندارد بلکه مطابق برخی آیات قرآن کریم، چنین ربات هایی تحقق یافته‌اند.

حجت الاسلام منصوری با بیان اینکه در این راستا آموزه های فلسفی چه کمکی می کند؟ عنوان کرد: طبق فلاسفه اسلامی معلول هرچه دارد ظهور و نمود کمالاتی بوده که مربوط به علت در آن است، یعنی اینکه معلول کمالاتِ علت را ظاهر می کند از خود چیزی ندارد.

وی انسان را معلول و خداوند را علت دانست و ادامه داد: هر توانایی که در وجود انسان دیده می شود به خداوند تعلق دارد و اگر انسان چیزی با توانایی خود بسازد این کار را با توانایی خداوند انجام داده و آن شی ساخته شده دست بشر معلول و مخلوق آن خداوند است نه بشر.

حجت الاسلام منصوری با اشاره به در سوره صافات آیه ۹۶، خاطرنشان کرد: در این آیه می خوانیم که «خداوند شما و آنچه را می سازید وعمل می کنید را آفریده است» به صراحت این آیه قرآن همه آنچه انسان ساخته مخلوق خداست.

استاد حوزه علمیه با بیان اینکه خداوند هم خالق ما و خالق آثار و اعمال ما است، عنوان کرد: طبق آموزه های قرآنی و تحلیل های فلسفی اگر روزی انسان توانایی تولید ربات شبیه انسان داشته باشد، این کار شرک در خالقیت نخوهد بود و هرگز با توحید در خالقیت در تعارض نیست بنابراین هر چه را انسان بسازد می توان گفت مخلوق خداوند است.

حجت الاسلام منصوری تصریح کرد: براساس آیات قرآن می توان ادعا کرد که نه تنها هوش مصنوی قوی امکانپذیر است، بلکه تحقق آن توسط برخی افراد نیز صورت گرفته است.

معجزه عیسی مسیح؛ نمونه هوش مصنوعی

وی با اشاره به اینکه در آیه ۴۹ سوره آل عمران به معجزات حضرت عیسی(ع) اشاره می کند که می گوید من از جانب پروردگار برای شما معجزاتی آوردم از گِل چیزی به شکل پرنده می سازم و در آن می دمم تبدیل به پرنده زنده می شود، عنوان کرد: ما می توانیم بگوییم آن پرنده نمونه ای از هوش مصنوعی قوی است که از گِل توسط انسان ساخته شده و دارای ذهنی مشابه و هم ذهن پرندگان است.

حجت الاسلام منصوری به آیات ۱۷ تا ۲۰ سوره طاها و تبدیل شدن عصای حضرت موسی به یک مار اشاره کرد و ادامه داد: در اینجا می توان گفت که هوش مصنوعی قوی تحقق پیدا کرده زیرا یک چوب بی جان به مار زنده تبدیل شده است. تبدیل مجمسه به پرنده و چوب به مار در درون این نظام طبیعی و فیزیکی صورت گرفته و مطابق همین قوانین جهان فیزیکی است که گواه بر امکان نومولوژیک هوش مصنوعی بوده و گواه بر تحقق آن است.

حجت الاسلام منصوری عنوان کرد: این آیات اشاره دارند که این امور به دست پیامبران و به اراده الهی انجام شده است یعنی در تحقق هوش مصنوعی قوی به قدرت الهی نیاز است.

وی با بیان اینکه در این کارها از مواد فیزیکی بهره برده می شود، گفت: اینها نشان از تحقق هوش مصنوعی قوی و امکان نومولوژیک است.

حجت الاسلام منصوری با طرح این سوال که آیا ربات هوشمند امکان زندگی پس از مرگ دارد یا نه و آیا وارد بهشت و جهنم می شود؟ گفت: اگر بپذیریم روح دارند پس پاسخ مثبت بوده پس امکان حیات پس از مرگ وجود دارد و اگر بپذیریم اراده دارند پس در قبال اعمال مسئول بوده و باید نزد خداوند پاسخگو باشند.

وی با طرح این سوال که الزامات شرعی ربات های هوشمند تا چه حد مشمول مقررات شرعی باید باشد؟ افزود: اگر آنها را در طیفی از هوشمندی ترسیم کنیم یعنی حداقل ذهن مندی لازم در حیوانات  و حداکثر ذهن مندی را با درجه بالا در حد انسان داشته باشند، می توان آنها را در حد پایین هوشمندی یعنی در اندازه هوش حیوانات با حیوانات، یا در حد بالای هوشمندی اندازه با هوش انسان ها، با انسان ها مقایسه کرد.

حجت الاسلام منصوری بیان کرد: ربات اگر از حداقل ذهن مندی برخوردار نبود پس باید گفت که هوش مصنوعی ضعیف است مثل سایر اجسام بی جان و اگر از درجات هوشمندی ضعیف یا بالاتر برخوردار بود؛ مثلا در حد هوش در گروه حشرات یا گروه بالاتر قرار بگیرند قوانین حشرات مشمول آنها می شود.

وی ادامه داد: اگر یک ربات از نظر هوشمندی در حد حیوانات پیچیده تر باشند باز قوانین مرتبط با آنها مشمول ربات نیز می شود، همچون حرمت آزار و اذیت، حفظ و نگهداری و استفاده بیش از توان آنها و…

حجت الاسلام منصوری عنوان کرد: ربات اگر در حد انسان باشد نیز از حقوق مشابه با انسان برخوردار هستند. باید به این نکته توجه کرد که ربات ها برای خدمت به انسان ها ساخته می شوند و هرچند هوشمند هستند باید به محدودیت آنها توجه داشت.