متن مصاحبه خاخام یهودا گرامی با نشریه مشهور یهودیان جهان در مورد زندگی یهودیان در ایران

به گزارش سرویس ترجمه ردنا (ادیان نیوز)، خاخام گرامی در یک گفتگوی جذاب با amimagazine نشریه مشهور یهودیان جهان، تصویری از وضعیت یهودیان ایران و همچنین تلاش های خود برای ارتقاء سطح مذهبی جامعه به قله های جدید ترسیم کرده است.

گفتگوی ما با شاخص های آماری جالبی آغاز می شود. خاخام گرامی می گوید: «در حال حاضر بالغ بر ۲۰ هزار یهودی در ایران زندگی می کنند. که از این تعداد ۱۰هزار نفر در تهران، هفت هزار نفر در شیراز، سه هزار نفر در اصفهان ساکن هستند، همچنین جوامع یهودی کوچکتری در شهرهای دیگری مانند کرمانشاه، رفسنجان و یزد وجود دارد. همه می توانند آشکارا و بدون هیچ مشکلی مانند یک یهودی زندگی کنند و نیازی به پنهان کردن دین خود ندارند. حدود ۷۰ کنیسه در این کشور وجود دارد.

ما پنج رستوران کوشر (حلال و پاک) در تهران، دو رستوران در شیراز و دو رستوران در اصفهان داریم. هر رستوران یک ناظر اختصاصی دارد و زیرنظر ما فعالیت می کند. همچنین تعدادی فروشگاه قصابی دارای ماشگیچیم داریم. تعداد زیادی کشتارگاه با ذبح شرعی یهود تحت نظر خود داریم (که البته) تعدادی از اینها بازسازی شده اند تا اطمینان حاصل شود که نه تنها پاک بلکه زیبا، باصفا و دلپذیر هم هستند.

آرامستان یهودیان در سراسر کشور وجود دارد و از اموات به خوبی محافظت می شود. ما در ایران آزادی کامل مذهبی داریم و می‌توانیم تمام اعمال عبادی خود را بجای آوریم. نه تنها کنیسه و عبادتگاه، کتابخانه، مراکز آموزشی مخصوص تعالیم یهود نیز داریم.

یهودا گرامی به عنوان خاخام اعظم یهودیان ایران ادامه می دهد: مراسم شبات در سال های اخیر بسیار پیشرفت کرده است. خدا را سپاس می گویم که امروزه اکثر یهودیان در کشور مومن هستند؛ زمانی بسیاری از فروشگاه‌ها در روزهای تعطیل، باز بودند، اما با پیشرفت آئین یهود همه فروشگاهها تعطیل هستند و همچنین افرادی بودند که با ماشین به کنیسه می‌رفتند، اما اینک این امر نادر است. حتی آنهایی که هنوز رانندگی می کنند از پارک ماشین نزدیک کنیسه ها خودداری می کنند. این حساسیت آنها نسبت به ایام تعطیل نشانگر این است که دست کم آن ها در ملا عام قصد هتک حرمت به کنیسه را ندارند. به یاری خداوند، آنها مایلند تعطیلات را نیز خصوصی برگزار کنند.

در ایام شیوع کووید۱۹، گاهی کنیسه ها کامل بسته می‌شد اما قبل از آن در کنیسه مرکزی، که من مراسم اجرا می‌کردم، تمام ۸۰۰ صندلی در شب‌های جمعه پر می‌شد.

در ایران، برخلاف آنچه در ایالات متحده رایج است بیشتر مردم در شب جمعه تا صبح شنبه، کنیسه می‌آیند به طور کلی مردم به خاطر تعطیلی روز جمعه تمایل بیشتری برای رفتن به کنیسه دارند.

اساس هر جامعه یهودی به سیستم آموزشی آن بسته است. اخیراً ما یک دانشگاه افتتاح کردیم که یک خوابگاه با تدارک وعده های غذایی همراه است. تعداد دانشجویان، به‌ویژه بعد از کووید۱۹، در نوسان است، اما ما تلمیدیم‌های زیادی داریم که برای یادگیری تورات می آیند. پسرها از ۱۴ تا ۲۰ سال و گاهی کمی بزرگتر هستند. آنها گمارا[۱]، شولحان عاروخ[۲] و پوسکیم[۳] را می آموزند و می توانند(مقام های) ربانوت، شچیتا و سافروت[۴]، سمیخا[۵] را به دست آورند. آنها همچنین می توانند محلیم[۶] شوند. بسیاری از شاگردان ما تلمید چاچام[۷] واقعی هستند که تمام شاس[۸] را به پایان رسانده اند. یک تلمید دوبار شاس را به اتمام رساند و از من نیز سمیخا گرفت.

خدارا شکر می کنیم، ما این قابلیت را داریم معلمانی داشته باشیم که فراتر از وظیفه، شاگردان ما را تعلیم می دهند. بسیاری از آنها در یشیوه و کلل ما آموزش دیده اند. به طور کلی، کسانی که در کلل ما درس می خوانند، نصف روز این کار را انجام می دهند و نیمی دیگر را در یکی از تلمود تورات های[۹] ما تدریس می کنند.

ما در سطح بین المللی نه تنها در مورد آموزش بلکه در مورد مسائل دیگر نیز مشورت می کنیم با بسیاری از ربانی ها در ارتباط هستم و دوستانی مانند خاخام «موشه کوتلارسکی» دارم که همیشه به ما کمک می کند و همچنین خاخام ارشد روسی «برل لازار» که دوست شخصی من است. مردان مجرد ایرانی برای یادگیری نیکور و شچیتا به روسیه اعزام می شوند. ما قوانین را به آنها آموزش می دهیم و آنها مدت کمی در تهران تمرین می کنند، اما بعد آنها را به روسیه می فرستیم تا به صورت عملی آموزش ببینند. از این رو پسرهای زیادی را به یشیووهای روسیه فرستاده ایم.

یکی از چالش های زندگی یهودیان در ایران تهیه تفیلین و مزوزوت است. خاخام گرامی می‌گوید: «ما تاشمیشه کدوشاه خود را از خارج از کشور می‌گیریم، اما سوفریم را نیز آموزش می دهیم، هرچند بیشتر آنها تفیلین و مزوزوت را به جای نوشتن، بازنویسی می‌کنند. با این حال، من یک تلمیدی دارم که از چند ماه پیش نوشتن سفر تورات را آغاز کرده است. اما همانطور که گفتم کار اصلی آنها مقابله تفیلین و مزوزوت و همچنین سیفری تورات است، چرا که طومارهای ما بسیار قدیمی هستند. قدمت بسیاری از آنها به ۱۰۰ تا ۲۰۰ سال پیش برمی‌گردد و روی کاغذهای پوستی نوشته شده‌اند وگاهی اوقات نیاز به تعمیر دارند و سوفریم های ما قادر به انجام این کار هستند. افراد زیادی از نسل قدیم هستند که هنوز اصرار دارند از جفت تفیلین قدیمی خود استفاده کنند، اما واقعاً باید جایگزین شوند. ما مدام در تلاشیم تا آنها را متقاعد کنیم که یکی جدید بخرند. اکثر مردم، نه به دلیل یهودستیزی بلکه به دلیل ترس از دزدیده شدن در جلوی در مزوزوت ندارند. اما در داخل خانه روی همه درها مزوزوت نصب شده است.

تصویری که خاخام گرامی از زندگی یهودیان در ایران ترسیم می کند بسیار خوب است. از برخی جهات، بازتاب برخی از چالش‌هایی است که بسیاری از کسانی که در جوامع «خارج از شهر» در سایر نقاط جهان زندگی می‌کنند، با آن مواجه هستند. و همانطور که حاخام گرامی توضیح می دهد، نگرش ایرانیان نسبت به جامعه (یهودی)، چه حکومت و چه مردم عادی، بسیار گرم و مهربانانه است.

او در ادامه می گوید: مردم یهود همیشه از آزادی دینی برخوردار بوده اند. رفتار دولت بسیار محترمانه است و از ما به عنوان «اهل کتاب» یاد می کند. ادیان مختلفی از جمله یهودیت، مسیحیت و زرتشتی در ایران به رسمیت شناخته شده و به آنها آزادی کامل داده شده است،. برای اینکه بفهمید چقدر آزادی داریم،(باید بگویم) در ایران ساخت و فروش هر نوع مشروبات الکلی ممنوع است. اما چون برای کیدوش و هاودالا [۱۰] به شراب نیاز است، مجوز تهیه شراب برای خودمان داریم اکثر خانواده ها خودشان شرابشان را تخمیر می کنند و مجازاند به دیگر یهودیان هم بفروشند. حتی اگر کسی در خیابان با شراب گرفتار شود، اگر بگوید یهودی هستم و شناسنامه یهودی خود را نشان دهد، مشکلی پیش نمی آید.

خدا را شکر می کنم، ما توانستیم بت دین[۱۱] تشکیل دهیم، بنابراین وقتی صحبت از امور مرتبط با دین مانند ازدواج، طلاق و ارث می شود، دادگاه ها از بت دین می پرسند که هلاخا چیست و بر اساس آنچه به آنها می گوییم حکم می کنند. برای پرونده‌های مالی، دادگاه‌ها صلاحیت ما را به رسمیت نمی‌شناسند مگر اینکه طرفین یک توافقنامه داوری الزام‌آور امضا کنند. از جهاتی، سیستم حقوقی ما از دادگاه‌های اسرائیل، که در مورد ارث از هلاخا پیروی نمی‌کنند جلوتر است  آنها حتی در حال متوقف کردن ازدواج مذهبی و طلاق اند. اما در ایران برای همه اینها بت دین را می شناسند.

خاخام گرامی در مورد تعامل با مسلمانان عادی، می گوید: یهودی ستیزی  یک استثنا است تا قاعده. شکر خدا، ما هرگز مشکلی نداشتیم. یهودی ستیز در سرتاسر جهان از جمله در اروپا و آمریکا وجود دارد، اما آنها اقلیت بسیار کوچکی در ایران هستند و نماینده همه مردم نیستند. ما در کشوری زندگی می کنیم که از قانون شرع پیروی می کند و هر زمان که مشکلی پیش بیاید با پلیس تماس می گیریم و آنها به ما کمک می کنند. اکثریت قریب به اتفاق ایرانیان بسیار محترم هستند و یهودیان را ارج می نهند و در واقع آنها نسبت به ما بهتر عمل می کنند تا نسبت به یکدیگر. در حال حاضر، به دلیل وضعیت مالی در کشور، مردم تمایلی به پذیرش کارت اعتباری یا چک ندارند، اما اگر مشتری یهودی باشد، چک می‌گیرند زیرا می‌دانند که برگشت نمی خورد. ما می‌توانیم با کیپوت[۱۲] خود در خیابان‌ها قدم بزنیم، برای بکنیسه، بت میدراش یا سایر ساختمان‌هایمان به تدابیر امنیتی احساس نیاز نمی‌کنیم. همه چیز به روی همه باز است.

از خاخام گرامی می‌پرسم که آیا بعد از انقلاب اسلامی که کل کشور مذهبی‌تر شد، مذهبی بودن برای یهودیان نیز تا حدودی آسان‌تر شد؟ او موافق است: «درست است”. «وقتی فرهنگ دینی حاکم است، بازگشت به یهودیت [۱۳]و حفظ  میصوا ها[۱۴] بسیار آسان‌تر است. در مقابل، وقتی فرهنگ لیبرال و سکولار حاکم باشد، موانع زیادی وجود دارد. وقتی کشور مذهبی باشد، دردسر و مزاحمت ها کمتر می شود.»

با این وجود، کهیلا[۱۵] از درگیری سیاسی اجتناب می‌کند. قاعده آهنین ما این است که به هیچ وجه در سیاست دخالت نکنیم، نه در داخل کشور و نه در سیاست خارجی. ما همچنین تأکید می کنیم که بین یهودی بودن و جناح ها یا سازمان های سیاسی تفاوت وجود دارد. ما هم به قانون احترام می گذاریم. سفر به اسرائیل غیرقانونی است، بنابراین این کار را انجام نمی دهیم.

سالها پیش زمانی که خاخام گرامی در سن ۱۶ سالگی برای تحصیل در یشیوات آترت[۱۶] اسرائیل به آنجا سفر کرد. قانون پرواز به اسراییل اجرا نمی شد؛ “یکی ترتیبی داد که من دریک آزمون ورودی تحت نظارت ” ربی باروخ مردخای ازراچی”[۱۷] شرکت کنم، اما او قرار بود به آمریکا پرواز کند و برای رسیدن به فرودگاه عجله داشت. به من گفته شد که اگر بتوانم قبل از ساعت ۱۲ به یشیوه برسم، از من آزمون خواهد گرفت. من در شهر دیگری بودم، بنابراین یک تاکسی کرایه کردم و با حداکثر سرعت ممکن به آنجا رفتم و ساعت ۱۱:۴۵ رسیدم. او از من پرسید که کدام ماسخت[۱۸] را یاد گرفته ام و من پاسخ دادم. سپس گفت: «من از شما یک سؤال می‌پرسم. اگر گاو یا گوسفندی که تا به حال زایمان نکرده است، دوقلو داشته باشد و سر هر دو همزمان بیرون بیاید، حکمش چیست؟ آیا هر دوی آنها Bechorot [19] محسوب می شوند؟ به او گفتم که من هرگز Bechorot را یاد نگرفته ام. او گفت: “خوب، پس فقط به من بگو نظرت چیست.” من بر اساس مباحثی که یاد گرفته بودم به او یک پاسخی ارائه دادم. وقتی کارم تمام شد، گفت: «می‌بینم استعدادهای زیادی داری. من تو را در یشیوه می پذیرم.»

پانوشت‌ها:

[۱] GEmara: بخش دوم تلمود که شامل نوشته های خاخام هاست.
[۲] “میز چیده” شریعت نامه اصلی یهودی
[۳] Poskim:اصطلاحی در قانون یهود برای داور یا قاضی، محققی حقوقی که موقعیت هلاخا را تعیین می کند.
[۴] Safrut: کاتب یهودی که می تواند طومارهای تورات تفیلین و مزوزوت را رونویسی کند.
[۵] رتبه بخشی و تایید شایستگی ربی ها
[۶] Mohalim : شخصی که مراسم ختنه یهودیان را انجام می دهد.
[۷] Talmmidei chachamim: شاگرد حکیمان، لقبی افتخاری است برای محقق تورات که به قوانین یهودی اشراف کامل دارد.
[۸] نام سنتی تلمود مخفف شیشا سداریم به معنی «شش دفتر»
[۹] شکلی از مدرسه مذهبی یهودی که در آنجا آموزش ابتدایی کتاب مقدس به ویژه تورات و تلمود به زبان عبری به [۱۰] Kiddush: قطعه ای از نماز و آئین عبادت که بر قدوسیت خدا تاکید دارد و Havdalah:مراسمی به نشان پایان زمان شبات و موعد.
[۱۱] Beit din: «خانه دادرسی»؛دادگاه حقوقی خاخامی. در دوران های اخیر بت دین به دادگاههای مرکب از سه قاضیکه دارای صلاحیت رسیدگی به موضوعات مدنی اند اطلاق شده است.
[۱۲] Kippot: نام عبری عرقچینی که مردان یهودی می پوشند.
[۱۳] Yahadut: عبری یهودیت
[۱۴] mitzvot
[۱۵] سازمان کهیلا یا همان کنفرانس یهودی جهان
[۱۶] Yeshivat Ateret
[۱۷] Rav Baruch Mordechai Ezrachi
[۱۸] Masechet: بخشی سازمان یافته از ادبیات تلمودی که به طور سیستماتیک موضوعی خاص را بررسی می کند.
[۱۹] Bechorot: نخست زاده: بخشی از میشنا و تلمود که قوانین حیوانات و انسان های اول زاده را مورد بحث قرار می دهد.

مترجم: آمنه عزیزی