نگاهی به جشن معنوی «آق آش» ترکمن های اهل سنت

به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، «آق آش» از آئین های مرسوم بین ترکمن ها است که پیشینه ای به قدمت اسلام داشته و در بسیاری از مناطق ترکمن نشین گلستان و خراسان شمالی همچنان رواج داد. این آئین نشانه عشق و ارادت قوم ترکمن به پیامبر اسلام (ص) است که  در مناطق ترکمن نشین اجرا می شود.

آئین آق آش و یا آق قوین، از بهترین و متداول ترین آئین های سورانی رایج در بین ترکمن ها است و در واقع جشن ۶۳ سالگی و جشن هم سن شدن با طول عمر مبارک حضرت محمد مصطفی(ص) است.

این آئین دینی، سال های سال است که در بین تمامی ترکمن های جهان مرسوم و متداول است و در بین برخی از افراد طایفه های ترکمن، مثل «جعفربای» و ساحل نشینان دریای خزر، با نام «آق آش» و در بین برخی دیگر از طایفه ها مثل «آتابای» و «گوگلان»، با نام «آق قوین»، معروف و مرسوم است.

این جشن که نمادی از رفتار شایسته و فاصله گرفتن از تیرگی ها و بدی ها ست در گذشته همراه با مراسم های خاصی اجرا می شد و مردان ترکمن که به آق آش نائل می شدند، با ذبح گوسفندی سفید ولیمه می دادند و غذاهایی به رنگ سفید طبخ می کردند. جشن آق آش یا آق قوین از جشن هایی است که بین اقوام ترکمن از دیرباز تاکنون رایج بوده است.

آق قوین به معنای گوسفند سفید بوده و به آن معنا است که برای قربانی کردن و ذبح از گوسفند سفید استفاده می شد، گرفتن این جشن نوعی خوش یمن محسوب می شد و علت برگزاری این جشن را باید در فرهنگ ترکمن جستجو کرد.

محتوا و شکل برگزاری آئین در همه جا یکی است و فرقی با هم ندارند، بنابراین این آئین اسلامی در نزد همه ترکمن ها با قداست و احترام خاص همراه است.

براساس این مراسم، هر فرد ترکمن، اعم از مرد و یا زن، در طول عمر خود همیشه آرزو می کند و دعا می کند که طول عمرش با طول عمر مبارک رسول الله (ص) برابر شود، یعنی سنش به ۶۳ سالگی برسد و آن وقت او بتواند آئین آق قوین را برگزار کند.

این مسئله نشان دهنده ارادت خاص ترکمن ها به دین محمدی(ص) و شخص رسول الله (ص)است، که به عنوان پیامبر برحق خدا مورد ستایش قرار می گیرد.

آئین آق آش یا جشن ۶۳ سالگی یکی از مراسم مربوط با پیامبر(ص) است و هر ترکمن وقتی ۶۳ ساله می شود به افتخار ۶۳ سال زندگی پر ارج و با عزت پیامبر اکرم (ص) جشن بر پا می کند. در این مراسم، ریش سفید ها، آخوند ها، طلبه ها و اقوام دور و نزدیک، دعوت می شوند.

فردی که روز تولدش جشن گرفته می شود، به دست روحانی محل «دُون» می پوشد. دُون پیراهنی با دامن بلند است که تا زیر زانو می رسد و نشانه ای از پوشش حضرت رسول اکرم(ص) است. اگر ولیمه دهنده زن باشد چارقدی سفید بر سر او می اندازند.

این جشن نمادی است که افراد پس از این روز از بدی ها و تیرگی ها فاصله گرفته و رفتار شایسته ای در پیش می گیرند، همچنان که امروزه یافته های روانشناختی نشان داده است رنگ سفید، آرامش دهنده روح و روان آدمی و مظهر پاکی، صفا، صلح و دوستی بوده و در روایات اسلامی نیز بر استفاده از لباس های سفید رنگ تاکید شده است.

نگاهی هر چند گذرا بر فرهنگ زبان، ادبیات فولکلور ترکمنی، نمایانگر توجه و احترام خاص این قوم به رنگ سفید و تقدیس و ستایش آن است که نیازمند تحقیق و بررسی بیشتر می باشد.

در ادبیات عامیانه و اسامی اشیاء، اشخاص، مکان ها و مراسم ها به وفور به رنگ سفید (آق) برخورد می کنیم و به عنوان نمونه،  اسامی مردان: آق محمد، آق مراد، آق اویلی(صاحب خانه سفید)، آق قلیچ(مالک شمشیر سفید)، آق ساقال( ریش سفید)، طایفه آق و  اسامی زنان: آق بیکه،آق گل(گل سفید)، آقجه(سفیدک)، آق منگلی(صاحب خال سفید)، آق سلطان، آق بی بی، آق بخت(بخت سفید)، آق قیز(دختر سفید) و آق بابک(بچه سفید و نورانی).

اسامی مکان ها: آق امام(امام سفید)، آق قامیش، آق قلا(قلعه سفید)، آق توقای، آق دفه(تپه سفید)، آق قایا، آق آلتون (پنبه) و اسامی وسائل: آق اوی(خانه سفید)،آق بورک(کلاه سفید)، آق سلٌه( عمامه سفید)، آق بایداق(پرچم سفید).

همچنین کلمات: آق یؤرک، آق نیت، آقلیق،آق پاتا(فتوا)، آق مایه،آق کجبه، آق آش که نزد ترکمن ها از اهمیت زیادی برخوردار هستند.

آق قوین و یا آق آش از رسوم سنتی و دینی ترکمن ها است و براساس اعلام میراث فرهنگی گلستان، ثبت این آئین به عنوان میراث معنوی در دست پیگیری است.