شیعیان افغانستان به وحدت و انسجام نیاز مبرم دارند/ حکومت ظالمانه دوام نخواهد یافت
پژوهشگر افغان:
معصومی با بیان این‌که نادیده‌گرفتن مذهب شیعه در افغانستان از سوی حکومت طالبان با روحیه‌ی تساهل و تسامح دینی که در اسلام مطرح است در تضاد بوده، گفت: «حقیقت قضیه این است که تشیع یعنی تفکر عدالت‌خواهی.
به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، این مقام طالبان می‌گوید که از یک ماه پیش بدین‌سو، گفت‌وگوهایی را با متنفذان و نمایندگان شیعیان افغانستان آغاز کرده و «تلاش کرده همه آنان با امارت اسلامی بیعت کنند» و سپس در مورد جایگاه آنان در دولت تصمیم گرفته شود.
در چنین شرایطی، هم‌اکنون دیدگاه‌های گوناگونی نسبت به چگونگی برخورد حکومت طالبان با شیعیان افغانستان مطرح است. برخی طالبان را یک جریان فاقد ظرفیت برای پذیرش سایر اقوام و مذاهب در ساختار قدرت می‌دانند و برخی دیگر با اذعان به چالش‌های موجود در ساختار حکومت طالبان، ابراز امیدواری می‌کنند که این گروه بتواند به مرور زمان اصلاحات لازم سیاسی را از نظر ترکیب اقوام و مذاهب در ساختار حکومت به میان بیاورد.
در همین حال، دکتر سید عبدالحمید معصومی، آگاه مسایل سیاسی افغانستان و اندیشمند دینی در این گفت‌وگو در خصوص تعامل طالبان با شیعیان افغانستان تصریح کرد: «اگر طالبان از گذشته‌ها، شرایط فعلی و زمان معاصر و نیز مطالعه در مذهب شیعه، آموزش و درس‌هایی را گرفته باشند، در این‌صورت می‌توان گفت، بله! به این معنا که اگر آنها در متن مذهب تشیع وارد شده باشند و آن زیبایی‌ها و جاذبه‌های آن را درست فهم کنند در این‌صورت آنها مشکلی نخواهند داشت، ولی اگر بر مبنای آنچه که خود می‌اندیشیدند بیاندیشند و تحولی ایجاد نشود، من هم بعید می‌دانم که در این زمینه کار جدید صورت بگیرد.»
آقای معصومی با بیان این‌که نادیده‌گرفتن مذهب شیعه در افغانستان از سوی حکومت طالبان با روحیه‌ی تساهل و تسامح دینی که در اسلام مطرح است در تضاد بوده، گفت: «حقیقت قضیه این است که تشیع یعنی تفکر عدالت‌خواهی. بنابر این، هر رژیمی و نظامی اگر خواسته باشد عدالت را بشناسد و به عدالت رفتار کند، ولی اگر بنای عدالت را نداشته باشد بناً می‌توان گفت که از تشیع دور است، گرچه تظاهر نماید.»
شیعه، مذهب «شایسته‌سالاری» است
معصومی تصریح می‌کند که شایسته‌سالاری یکی از مولفه‌های اساسی مذهب شیعه به حساب می‌آید: «اسم دیگر تشیع شایسته‌سالاری است، یعنی مذهبی که براساس شایستگی افراد و شایستگی افکار قضاوت می‌کند و پیش می‌رود. به همین دلیل، تا زمانی که شایستگان زمین روی کار نیایند و در مصدر امور قرار نگیرند، مذهب تشیع و شیعیان پیرو این مذهب آرام نمی‌گیرند، مبارزه می‌کنند، می‌گویند و می‌نویسند.»
این آگاه مسایل سیاسی در ادامه افزود: «عدالت این است که هرکس به اساس شایستگی و لیاقت خود در اداره امور جامعه نقش داشته باشد. نکته دیگر این‌که ما چطور عدالت را بشناسیم؟ در اینجا باید گفت که عدالت یک رفیقی دارد به نام عقل. یعنی هرچه انسان عاقل‌تر باشد به همان اندازه به عدالت بیشتر دسترسی پیدا می‌کند. با این وصف، شما اگر همین سه نکته (مهارت و شایستگی در کار، عدالت‌خواهی و عاقل بودن) را باهم ضمیمه کنید، مذهب تشیع هم از نظر اجتماعی یعنی همین‌ها.»
معصومی با اشاره به وضعیت فعلی در افغانستان و انتقاداتی که بر شیوه حکومتداری طالبان در محافل ملی و بین‌المللی مطرح است، تصریح کرد: «احزاب و گروه‌هایی که به وجود می‌آیند در اول ممکن آن پختگی لازم را نداشته باشند و بیشتر تحت تاثیر سنت‌های قومی و نژادی قرار بگیرند. طالبان هم از این امر مستثنی نیستند. حال در جریان کار، اگر فردی و یا گروهی از قومیت و نژاد، به قومیت فکری و عقیدتی برسد به این می‌گویند تکامل، ولی اگر کسی در همان مرحله قومیت و نژاد بماند یعنی که از تکامل سیاسی و اجتماعی عقب مانده است.»
به گفته وی، «از نظر سیاسی و اجتماعی، اگر کسی فقط در محدوده خانواده‌اش کار کند می‌گوییم این آدم خام است و همین‌طور اگر کسی در محدوده جامعه و جامعه بشری کار کند می‌گوییم این آقا پخته است. اگر کسی در محدوده زبان کند نیز خام است. بناً با خامان ما کار نداریم و این‌ها باید پخته شوند، وگرنه آثار خام‌شان هم خود آنها را در بر می‌گیرد و هم جامعه را.»
آقای معصومی در ادامه با اشاره به عمق مفاهیم و اندیشه‌های شیعی در ایجاد وحدت، شایسته‌سالاری و برقراری عدالت، افزوند: «ما دو مطلب داریم؛ یکی فقه شیعه، یکی فکر شیعه. فقه به جزئیات و مسایل فرعی تعلق می‌گیرد. به همین اساس، اگر طالبان به فکر شیعه نزدیک بشوند اگرچه افراد شیعه از نظر کمی در دستگاه سیاسی کم‌تر حضور داشته باشند خیلی اشکال ندارد، ولی اگر این‌ها افراد شیعه را استخدام کنند ولی تفکر شیعی را که در حقیقت تفکر خردورزی، شایسته‌سالاری و عدالت‌خواهی است، کنار بگذارند، در این‌صورت موثریت زیاد نخواهد داشت.»
وی همچنین گفت: «اگر طالبان دنبال تکامل‌اند تکامل از رهگذر تحول به دست می‌آید. بنابراین، طالبان از طریق مشاوره، همکاری و همفکری با طیف‌های دیگر اجتماعی می‌توانند این روند را به پیش ببرند.»
این اندیشمند دینی «عدالت» را سنگ بنای جامعه انسانی دانسته، تاکید می‌کند: «انسان اگر از عدالت فاصله بگیرد این خودش ظلم است و هرچیز ظالمانه‌ای چه امور حکومتی باشد و چه هم امور شخصی در هر ساحه‌ای از زندگی، دوام نخواهد یافت. به این جهت که اصلا دوام جهان بر عدالت است و زمانی که انسان با جهان همسو نشود یاری نمی‌شود و آن بار کج و ظالمانه به منزل نمی‌رسد.»
شیعیان افغانستان به انسجام نیاز مبرم دارند
معصومی در قسمت دیگر صحبت‌های خود، مسئله پراکندگی و چند دسته‌گی شیعیان را در شرایط فعلی بیشتر به زیان آنها دانسته، می‌افزاید: «پراکندگی شیعیان باعث تضعیف سیاسی و اجتماعی آنها می‌شود. صدای شیعه باید از یک زبان برآید و فکر شیعه هم باید به‌صورت هماهنگ مطرح شود. این‌که افراد هرکدام با سلایق خود به‌عنوان نماینده مدعی باشند و صحبت کنند به صلاح جامعه نیست. در حال حاضر مسیرهایی وجود دارند که شیعیان می‌توانند از طریق آن با ساختار سیاسی موجود وارد تعامل شوند.
وی افزود: «مثلا می‌توانند مجمع علما را تقویت کنند، در جامعیت‌اش بکوشند تا این مجمع بتواند زبانی باشد برای احقاق حقوق شیعیان در افغانستان و بیان تفکر شیعی در جهان. چون ما عدالت را در یک گستره بزرگ می‌خواهیم نه در یک محدوده کوچک. چون ما در این راه سرمایه‌گذاری کردیم و چهارده قرن است که خون دل خوردیم، خون دادیم، زندان رفتیم و شهید دادیم. برای عدالت جهانی، یک تفکر جهانی لازم است. یک تفکر جهانی لااقل در مذهب شیعه تا جایی که ما مطالعه داریم “مبانی” آن وجود دارد.»
معصومی در پایان با تاکید بر اهمیت وحدت و همسویی در شرایط کنونی و پرهیز از پراکنده‌گی و اختلاف در قبال سرنوشت جمعی شیعیان، می‌گوید: «این نشانه پختگی هم نیست که هر چند نفری خود شان را به عنوان نماینده یک جمع بزرگ قلمداد کنند. ما به یک نوع هماهنگی و انسجام نیاز مبرم داریم. من نمی‌گویم که همه یک حزب داشته باشند، چون فعلا مقدور هم نیست، ولی یک انسجام لازم است و محوریتی هم اگر قرار است شکل بگیرد با مشوره امکان‌پذیر است.»