جایگاه تبلیغ در ادیان/ تبشیری که حضرت عیسی(ع) از آن سخن گفته، «خدامحور» است

به گزارش خبرنگار ردنا (ادیان نیوز)، احمدرضا مفتاح، عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب پیش از ظهر امروز ۱۷ آذرماه، در چهاردهمین پیش نشست علمی کنفرانس بین المللی تبلیغ جهانی دین، که با محوریت «جایگاه و روش های تبلیغ در ادیان» برگزار شد، با اشاره به جایگاه و روش های تبلیغ در مسیحیت اظهارکرد: در هیچ دینی به اندازه دین مسیحیت بحث تبلیغ به صورت جدی مورد توجه قرار نگرفته است به طوری که می توان گفت تبلیغ دین به عنوان یک رسالت دینی مطرح شده است.

وی با بیان اینکه بحث تبلیغ مسیحیت را در دو ساحت می توان دنبال کرد، افزود: همانطور که در دورن جامعه اسلامی از واژه تبلیغ استفاده می کنیم و منظور از تبلیغ تعلیم، تبیین و دفاع از آموزه های دینی مطرح است، ما در بحث تبلیغ بیشتر با جنبه درون دینی کار داریم، در مسیحیت نیز بخشی از تبلیغ مربوط به تبلیغ در درون جامعه مسیحی و قسمت دیگر که ما با آن سر و کار داریم مربوط به تبشیر است.

مفتاح  با اشاره به اینکه برای تبلیغ خارج از جامعه مسیحی از تبشیر استفاده می شود، بیان کرد: کلیساها در مسیحیت تبلیغ و تبشیر را به هر دو معنا وظیفه خود می دانند و روحانیت کلیسا عهده دار این وظیفه است.

عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب به نقش سازمان ها، نهادها و تشکیلاتی داشته باشند که در رأس آنها می توان از نهاد تربیت کشیشی نام برد، تا کشیش هایی تربیت کنند که در زمینه تبلیغ در عرصه های مختلف فعالیت نمایند.

وی به بحث آشنایی به زبان های متعدد بین کشیش ها اشاره و خاطرنشان کرد: کشیش ها نه تنها به زبان های بین المللی آشنایی دارند بلکه زبان محلی یک منطقه دور افتاده را یاد گرفتند و یکی از علل های موفقیت تبلیغی آنها ماندگاری در مناطق است.

مفتاح به بحث تبشیر به خارج از جهان مسیحیت اشاره و عنوان کرد: اگر بخواهیم دور نمایی از وضعیت تبشیر در تاریخ را بررسی کنیم، دوره نخست مربوط به پارادایم تبشیر مسیحیت اولیه بوده که به دوره اولیه بر می گردد.

وی ادامه داد: پارادایم تبشیر در مسیحیت اولیه تبشیر در بین قوم بنی اسرائیل است و در اینجا می خواهیم بگوییم تبشیری که مسیحیان وظیفه خود می دانند در ابتدا ین تبشیر مربوط به بنی اسرائیل بوده است و سپس حضرت عیسی راه را باز می کند و بعد از اینکه مسیحیت تبلیغ خود را در کشورهای یونانی رومی شروع می کند از خدامحوری تبلیغ می کند.

مفتاح با بیان اینکه پارادایم تبشیر در شرق امپراتوری از قرن چهارم به بعد است، اظهار کرد: در این زمان کلیسا به زیر چتر حمایت امپراتور می رود و مردم به طبع امپراتور به طرف مسیحیت روی می آورند.

وی پارادایم سوم را نقطه اوج گسترش مسیحیت در جهان غرب عنوان کرد و گفت: در دوره قرون وسطی با توجه به قدرتی که کلیسا پیدا می کند این تبشیر گاهی ممکن است بخاطر این باشد که آن کشور ها زمینه را ایجاد می کنند و توسط راهبران مسیحی قسمت عمده تبشیر اتفاق می افتد.

قوت گرفتن تبشیر در دوران مدرن و پست مدرن

مفتاح به تبشیر در پارادایم مدرنیته اشاره و عنوان کرد: عمده فعالیت های تبشیری تا حدود قرن ۱۷ و ۱۸ میلادی بر عهده کلیسای کاتولیک است، به خاطر همین وارد تبشیر در پارادایم مدرنیته می شویم و می شود گفت که در قرن ۱۹ و ۲۰ میلادی این فعالیت ها قوی تر از فعالیت کاتولیک ظاهر می شوند.

عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب بیان کرد: پارادایم تبشیر در دوره پست مدرن یعنی دوره معاصر که می بینیم سبک فعالیت های تبشیری متفاوت می شود و بنظر می آید مباحث را جدیدتر دنبال می کنند.

وی ادامه داد: در نیمه دوم قرن ۱۹ و ۲۰ علمی به نام علم تبشیر درست می شود و براساس آن دپارتمان هایی راه اندازی و رشته دانشگاهی درست می کنند، کتاب هایی نشر و شروع به پرورش افرادی می کنند و می خواهند نگاهی به گذشته داشته باشند تا تاریخ تبشیر را مطالعه کنند، نقاط ضعف را بررسی و در این راستا از ظرفیت های مختلف جامعه شناسی، روانشاسی حتی علم اقتصادو… استفاده و در خدمت تبشیر قرار می دهند تا الهیاتی مناسب با فضای تبشیری استفاده کنند.

مفتاح با بیان اینکه حساسیت ما نسبت به تبشیر مسیحیت به معنای مقابله ما با مسیحیان به خصوص مسیحیان بومی نیست و حتی ما با برخی از جریان های پروتستانی مشکل نداریم، گفت: حساسیت ما به خاطر نتیجه تضعیف باور دینی است.

عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب با بیان اینکه تبشیری که حضرت عیسی(ع) از آن حرف زده خدامحورانه است، یادآور شد: اگر خدا محور قرار گیرد بسیاری از چالش ها برطرف می شود و بهتر این است که ما و پیروان سایر ادیان در برابر جبهه الحاد، گفت و گوی ادیانی داشته باشیم و از هسته دینداری و ایمان، به خدای واحد برسیم.

ضرورت پرداختن به بحث اخلاق حرفه ای تبلیغ

حجت الاسلام غفوری نژاد، عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب با معرفی کنفرانس تبلیغ جهانی دین، بر ضرورت پرداختن به مسائلی همچون اخلاق حرفه ای تبلیغ و جایگاه علوم در ارتقا تبلیغ دانش در مقالات تأکید کرد.

وی گفت: ارتباطات، روانشناسی، جامعه شناسی و آمار در تبلیغ تاثیر گذار هستند و باید به این موضوعات پرداخته شود.

حجت الاسلام غفوری نژاد اظهار کرد: مخاطب شناسی تبلیغ، تبلیغ از منظر عالمان دینی معاصر، توجه به بیانه گام دوم رهبری و مطالبی که ناظر به تبلیغ است، نامه های رهبری به جوانان به جوانان اروپا که مصداق تبلیغ بین المللی جای کار دارد.

وی با بیان اینکه روش شناسی مطلوب تبلیغ دین در عرصه تبیین الملل محور دوم برگزاری این همایش است، افزود: در حوزه تبلیغ چهره به چهره، فردی و گروهی و شیوه تبلیغ در فضای مجازی، شیوه تبلیغی خاص کودک و نوجوان، خاطرات تبلیغی، معرفی مبلغان موفق و معرفی مؤسسات تبلیغی شیعی در عرصه بین الملل کار کرد.

عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب به محور آینده پژوهی تبلیغ جهانی دین اشاره کرد و گفت: اگر بخواهیم در آینده دینی جهان سهم قابل توجهی داشته باشیم باید روی این موضوع مطالعه کنیم، سمت و سوی آینده جهان را باید پیش بینی کرد.

حجت الاسلام غفوری نژاد با اشاره به اینکه علم مدونی در زمینه تبلیغ در سنت اسلامی نداریم، تأکید کرد: در این حوزه نیز می شود کار کرد مقالاتی نوشت.

تمام ادیان باور و التزام عملی به آموزه های خود دارند

سید محمد روحانی، عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب، در ادامه این نشست اظهار کرد: تمام ادیان و مذاهب مدعی هستند اصول اعتقادی و آموزه های آنها مطابق حقیقت و راستی است و باور و التزام عملی به آنها را باعث سعادت جاودانی پیروان خود می دانند.

وی افزود: ولی در مورد اینکه آیا گسترش و ترویج این باورها را تنها منحصر در قوم و ملت خود می دانند و یا اینکه برای خود رسالتی جهان شمول قائل هستند به دو گروه اصلی تقسیم می شوند.

عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب با اشاره به گروه ادیان بسته عنوان کرد: این دسته از ادیان پیروی از دین و آیین خود را منحصر در یک قوم، تبار و نژاد خاص می دانند و نه فقط برای دین خود تبلیغ نمی کنند بلکه از ورود داوطلبانه دیگر اقوام به دین خود نیز ممانعت می ورزند مانند گرایش های ارتدوکس یهودی، کیش زرتشتی، صابئین مندایی.

وی عنوان کرد: ادیان باز نیز پیروی از تعالیمشان را منحصر در یک قوم، تبار یا ملت نمی دانند و آنها را می توان به دو دسته ادیان بازی که از آغاز پیدایش، دین خود را دارای پیام و رسالتی جهانی معرفی کرده اند و گسترش جهانی دین خود و دعوت از دیگران را وظیفه هر مؤمن به آن دین می دانند و حتی برای گسترش جهانی باورهای خود نبرد مسلحانه را نیز مجاز می دانند مانند مسیحیت و اسلام.

روحانی ادامه داد: گروه دوم ادیان بازی هستند که با وجود پذیرش داوطلبانه دیگر اقوام در دین خود، رسالتشان را از ابتدا جهانی کردن دین خود می دانند، لذا تنها آموزه های دین خود را برای دیگران بیان می کنند و هرگز دیگران را ترغیب به ترک دینشان و پیوستن به دین آنها نمی کنند و بیشتر ادیان هند در این گروه هستند.

جایگاه تبلیغ در ادیان هند

وی با اشاره به قومی یا جهانی بودن ادیان هندی خاطرنشان کرد: برخلاف مسیحیت و اسلام که از آغاز ظهورشان داعیه فراقومی و جهانی بودن داشته اند و تمام انسان ها را به دین خود دعوت کرده و راه نجات و سعادت جاودانی را تنها پیروی از تعالیم خود می دانند، به نظر نمی رسد ادیان هندی از آغاژ چنین نگاه جهان شمولی داشته باشند لذا مخاطب اصلی تعالیمشان قوم و ملت خودشان است و هیچ تلاشی برای رساندن پیامشان به فرا مرزهای شبه قاره هند نداشته اند.

روحانی عنوان کرد: سه دین هندی (هندو، بودا و سیک) هر چند در آغاز رسالت جهانی برای خود قائل نبوده اند ولی به تدریج توانستند با بهره برداری از خلع معنویت در جهان غرب و به روز کردن آموزه های سنتی خود مطابق نیازهای معنوی بشر امروز و جذاب جلوه دادن آن در مقابل نگاه دینی و سنتی مسیحیت و اسلام، پا را از جغرافیای شبه قاره هند فراتر نهاده و در دیگر سرزمین ها حتی در قاره های دیگر نیز پیروانی پیدا کنند.

وی خاطرنشان کرد: آیین هندو هرچند نتوانست همانند دو دین بزرگ اسلام و مسیحیت در بدو پیدایش به سرعت رشد و توسعه جغرافیایی یابد و تبدیل به دینی جهانی گردد، ولی به شکل محدودتری توانسته به تدریج ماورای سرزمین هند در مناطقی از جنوب و جنوب شرق آسیا توسعه یابد.

روحانی بیان کرد: صرف نظر از کشورهای حوزه فرهنگی و جغرافیایی شبه قاره هند که جمعیت نسبتا زیادی از چند صدهزارتا چند میلیون نفر از هندوها حضور دارند از جمله کشورهایی که قرن هاست تحت تاثیر فرهنگ و باورهای هندو بوده اند می توان از تایلند، کامبوج، اندونزی و مالزی نام برد، در این کشورها از قرن های دور پیش از آنکه اسلام و آیین بودا در این مناطق رواج یابد و تبدیل به دین اکثریت جمعیت آنها شوند، باور به آموزه های هندو و پرستش خدایان آن میان بومیان این مناطق رشد و گسترش چشم گیری یافت و تأثیر و نفوذ فرهنگی زیادی بر آنان گذاشت.

عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب بیان کرد: با وجود موفقیت آیین هندو در رشد و گسترش در کشورهای جنوب شرق آسیا اما این آیین باستانی تا قرن ها نتوانست به صورت گسترده ای به عنوان دینی جهان شمول مطرح شود.

وی ادامه داد: آغاز دوران رشد و گسترش جهانی آیین هندو با استعمار این سرزمین توسط غربی ها به ویژه بریتانیایی ها و مهاجرت گاها اجباری هندوها به دیگر مستعمرات آنان آغاز شد و بر اثر این مهاجرت ها جوامعی از اقلیت های هندو در این سرزمین ها تشکیل می شد که با توجه به پیوند این آیین با انواع مناسک و جشنواره های رنگارنگ و متنوع توانست به نوعی در تبلیغ فرهنگ خود نیز موفقیت های بسیاری کسب کند.

روحانی بیان کرد: از جمله جوامع مهم هندو که بدین ترتیب شکل گرفتند عبارتند از هندوهای جزایر موریس، گویانا، فیجی، تینیداد، آفریقای جنوبی و آفریقای شرقی.

وی اظهار کرد: به طور کلی سه مکتب عرفانی مهم آیین هندو که توانستند به مرور در سرزمین های دیگر به ویژه کشورهای غربی به تبلیغ آموزه های خود پرداخته و موفقیت چشم گیری کسب کنند مکتب یَگه، مکتب ادویته وِدانته و مکتب بهکتی است.

روحانی در بخش دیگری از سخنانش تفاوت دیدگاه ادیان هندی و تبلیغی تبشیری در مورد دیگر ادیان اشاره و بیان کرد: یکی از مهم ترین تفاوت های بنیادین دیدگاه ادیان هندی با ادیان تبلیغی و تبشیری مانند اسلام و مسیحیت نگاه کثرت گرایانه خاص ادیان هندی در مقابل دیدگاه عمدتا انحصارگرایانه ادیان تبلیغی و تبشیری است.

وی بیان کرد: به عبارت دیگر ادیان هندی بر خلاف این دسته از ادیان و مذاهب را منحرف و باطل نمی دانند بلکه نهایتا هر دین، مذهب یا مکتب هندی دیدگاه و تبیین خود را جامع تر، دقیق تر و نزدیک تر به حقیقت غایی می داندو باورهای دیگران را نیز تبیین های گوناگون و دورتر از همان حقیقت یگانه قلمداد می کند.

روحانی جذب از طریق انحلال تدریجی، تأکید بر روش های انضباط معنوی هندی بدون توجه به اصول ایمانی را از جمله روش های تبلیغ دین در ادیان و جنبش هلای نوین هندی عنوان کرد.

وی در ادامه خاطرنشان کرد: یکی دیگر از راه های جذب پیرو در این روش تأکید بر کسب آرامش فکری و ذهنی در مکاتب هندی است، در این راه به جای مطرح کردن مسائل پیچیده الاهیاتی، عرفانی و مناسکی سعی می شود نخست با آسیب شناسی و پر رنگ کردن معضلات و مشکلات جوامع امروز بشری به ویژه در جوامع غربی که بیشتر نداشتن آرامش فرکری و تنش و اضطراب روحی است، با وعده کسب آرامش و دور شدن از تنش ها و دغدغه های بی پایانی که صنعتی شدن زندگی در جوامع مادی به بار آورده دین و مکتب خود را معرفی کنند.