الزامات اخلاقی از دیدگاه آیت اله مصباح

چکیده فارسی:
الزامات اخلاقی در جایی به کار می رود که افعال اختیاری ما موضوع احکام اخلاقی هستند. مفاهیم الزامی یا به عبارتی «بایدها و نبایدها»، از نظر آیت اله مصباح جزء مفاهیم فلسفی بوده و بیانگر رابطه واقعی و ضروری بین فعل اختیاری انسان و نتایج مترتب بر آن می باشند، نه فاعل و فعل، و این ضرورت از نوع ضرورت بالقیاس الی الغیر است.

نتیجه مهم این نظریه این است که تمام قضایای اخلاقی ناظر به واقعیات اند، حتی بایدها و نبایدها، و مفهوم اعتباری ضرورت نیز منشأ خارجی داشته و حاکی از واقعیت نفس الامری است، از این رو از نظر ایشان مغالطه «هست باید» در احکام اخلاقی رخت برمی بندد و بر این اساس، بایدها و نباید ها در واقع ریشه دارند و ابتنای قضایای ارزشی بر قضایای ناظر به واقع و حقیقی، ممکن است.

چکیده عربی:
إن توظیف الإلزامات الأخلاقیه بالنسبه إلی الأحکام الأخلاقیه لأفعالنا، هی باختیارنا. وحسب رأی آیه الله العلامه محمد تقی مصباح الیزدی (حفظه الله) فإن المفاهیم الإلزامیه، أی الأوامر والنواهی، هی مفاهیم فلسفیه تعکس الصله الحقیقیه والضروریه بین فعل الإنسان الاختیاری وما تتمخض علیه من نتائج، فالفعل والفاعل وهذه الضروره هی أمور لیست من نوع الضروره بالقیاس إلی الغیر. ومفاد مفهوم (الواجب) فی القضایا الأخلاقیه، کالقضایا الطبیعیه والریاضیه، إنما یتحقق فی بیان الضروره الموجود بین الفعل الاختیاری للإنسان وکماله المطلوب.

والنتیجه الهامه لهذه النظریه هی أن جمیع القضایا الأخلاقیه، حتی الأوامر والنواهی، هی ناظره إلی الحقائق، وکذلک فإن المفهوم الاعتباری للضروره له منشأ خارجی وهو حاک عن إحدی حقائق نفس الأمر، لذا فإن المغالطه التی فحواها (موجود – واجب) فی الأحکام الأخلاقیه لا واقع له، ومن هذا المنطلق فإن الأوامر والنواهی لها جذور واقعیه وأن استناد القضایا المبدئیه علی القضایا الناظره إلی الواقع والحقیقه هو أمر ممکن.
 
کلید واژه: کلیدواژه فارسی: مفاهیم اخلاقی، الزام اخلاقی، باید و نباید، ضرورت، فعل اختیاری و کمال مطلوب (کلیدواژه عربی: المفاهیم الأخلاقیه، الإلزام الأخلاقی، الأوامر والنواهی، الضروره، الفعل الاختیاری، الکمال المطلوب)