معرفی نکردن الگوهای صحیح دینی در حوزه زنان سبب گسترش فمنیست می‌شود/ ظلم به زنان ریشه در سنت‌‌های جوامع دارد

ردنا (ادیان نیوز) – زنان و جنبش‌های زنانه در جوامع اسلامی در حال گسترش است. امروز بخش زنان در جوامع دینی تلاش می کنند تا جایگاه خود در عرصه اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و ورزشی را مستحکم کرده و از حقوقی متناسب با حقوق مردان برخوردار باشند.

زنان در ایران برای رسیدن به مناسب سیاسی و مدیریتی تلاش می کنند و حتی با ثبت نام‌های نمادین در انتخابات‌ها به جامعه اعلام می کنند که برای تصدی امور اجتماعی از مردان کمتر نیستند و باید دیده شوند.

زنان در کشورهایی مانند افغانستان، عراق، عربستان و سایر کشورهای اسلامی نیز کنش‌های مشابهی دارند. گسترش کنش‌های اجتماعی زنانه در جهان اسلام نشانه چیست؟ مبلغان دینی در چنین شرایطی چه وظایفی دارند؟

برای بررسی این پرسش‌ها با حجت الاسلام و المسلمین ابراهیم خرمی، محقق و پژوهشگر دینی و نویسنده کتابهای «چرا حجاب»، «راز خوشبختی همسران» و… به گفتگو نشستیم.

این پژوهشگر معتقد است نگاه‌های تبعیض آمیزی که به نام دین در جوامع اسلامی رواج یافته سبب گسترش کنش‌های اجتماعی زنان برای رسیدن به جایگاه حقیقی خود شده است.

خرمی گفت: برخی از زنان با رفتارهای مدنی و مبارزات مدنی سعی دارند جایگاه حقیقی خود را به جامعه یادآوری کنند و برخی نیز با نافرمان‌های مدنی و رفتارهایی متعارض با آنچه که جامعه سنتی از آنان طلب می‌کند، تلاش می‌کنند که اعتراض خود را بیان کنند.

وی با ابراز تاسف از آنچه به نام اسلام در جوامع اسلامی در حق زنان روا داشته می شود گفت: امروز برخی از کشورها، با عنوان اسلام ظلم‌هایی را در حق زنان روا می‌دارند که اگر هر فرد بی‌طرفی که از دین اسلام شناخت دقیقی ندارد آن تصاویر را ببیند قطعا از نام این دین گریزان می‌شود. متاسفانه دشمنان نیز با دقت و ظرافت و استفاده از ظرفیت رسانه ای خود این تصاویر را مخابره کرده و سبب شده‌ که اسلام دینی زن ستیز معرفی شود.

رفتار طالبانی با زنان، مختص افغانستان نیست

این پژوهشگر حوزی با اشاره به اقدامات اخیر دولت طالبان در حوزه زنان گفت: آنچه که امروز در کشور افغانستان در حال رخ دادن است ویژه افغانستان نیست. در بسیاری از جوامع سنتی و کم دانش، چنین رفتارهایی نسبت به زنان رواج داد. این نگاه طالبانی زن را تمام و کمال مطیع خواسته ها و امیال مردانه می داند و اصلا برای زن شانیتی جز کنیزی قائل نیست.

حجت السلام خرمی تصریح کرد: بسیاری از آنچه که امروز در جوامع اسلامی به نام دین و اسلام در حق زنان روا داشته می شود هیچ نسبتی با دین مبین اسلام ندارد. این رفتارهای مردسالارانه و تبعیض آمیز ریشه در آداب و رسوم و سنت‌های جوامع دارد ولی چون جامعه به نام دین شناخته می شود و قرار است کارهای خود را با رنگ و لعاب دینی عرضه کند، این رفتارها توجیه دینی پیدا کرده و به عنوان دین و دستور خداوند متعال اجرا می شود. اگر این جوامع را منهای باورهای دینی‌شان نیز مورد بررسی قرار دهیم، باز متوجه رفتار خشونت آمیز آنها نسبت به زنان می شویم و متاسفانه خود زنان این جوامع نیز با پذیرش این رفتارها، به استمرار آن کمک می کنند.

لزوم بازشناسی الگوی دینی از باورهای سنتی

نویسنده کتاب راز خوشبختی همسران یکی از مهمترین رسالت‌های پژوهشگران دینی را بازشناسی فرامین دینی از رفتارهای سنتی دانست و گفت: این حوزه متاسفانه به شدت مغفول مانده است. آنچه که بیشتر به عنوان محتواهای دینی به جامعه عرضه می شود یا حاصل نگاه غیرتخصصی و غیرکارشناسی به منابع دینی است که از دل آن تئوری‌های خشونت آمیز بیرون می آید و یا آنکه حاصل نگاه غرب‌زده‌ای است که با شعارهای زیبا زنان را باز به کالایی برای تحقق امیال مردانه تبدیل می‌کنند.

وی تصریح کرد: وقتی که قرار است الگویی با نام دین به جامعه عرضه شود، باید ریشه در منابع اصیل دینی داشته باشد. آن منابع اصیل دینی نیز باید با نگاه دقیق مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته و الگویی متناسب با شرایط روز از آن استخراج شود. ارائه این الگو تا حد زیادی می تواند از آسیبهای موجود کم کند.

این پژوهشگر دینی ادامه داد: علماء ما برای استنباط یک حکم شرعی در موضوعاتی مانند نماز، روزه یا طهارات، مدت‌ها به بررسی ادله می پردازند و سرانجام گاهی نمی توانند حکم صریح را بیان کنند و حکم را در قالب احتیاط بیان می کنند. اما در موضوعات مهم اجتماعی مانند موضوع زنان این نگاه به منابع وجود ندارد. گاهی رفتار برخی از متدینان و افراد مومن و یا برخی از روایات ضعیف سند برای استخراج الگو قرار می گیرد. این الگو دیگر الهی و متناسب با فطرت الهی انسان نیست؛ بلکه الگویی مبتنی بر سلیقه یک گروه خاص است و طبیعی است که جامعه امروز آن را نپذیرد.

عدم ارائه تئوری‌های اصیل دینی سبب گسترش فمنیست می شود

حجت الاسلام خرمی نبودن الگوی متناسب با شرایط زمان و مکان در حوزه دینی برای زنان را سبب روآوری جمعی از زنان مسلمان به تئوری ها و نظریه های فمنیستی دانست و تصریح کرد: اگر برای این حوزه کار جدی انجام نشود با آسیب‌های فراوانی در حوزه دینداری جامعه روبرو خواهیم بود. وقتی که زنان احساس کنند دین به آنها نگاه موجود دوم یا به اصطلاح شهروند درجه دو را دارد، وقتی که احساس کنند نظام دینی یک نظام مردسالارانه را ترویج می کند و آنها را از بسیاری از حقوق و آزادی های اجتماعی شان محروم می کند، طبیعی است که به نظریه دیگر موجود در جامعه رو بیاورد.

این پژوهشگر دینی گفت: متاسفانه با وجود اینکه چهل سال از انقلاب اسلامی ایران می گذرد و با توجه به اینکه بنیانگذار این انقلاب و همچنین مقام معظم رهبری تاکیدات فراوانی به نقش اجتماعی زنان داشته اند، هنوز نتوانسته ایم در مقام عمل به جایگاهی که مطلوب یک جامعه دینی است برسیم. اینکه در هر انتخابات شاهد شعارهای کاندیداها در پیگیری مطالبات جامعه زنان هستیم، نشان می دهد که جامعه ما در این زمینه با مشکل روبرو است و جامعه زنان ما نتوانسته هنوز مطالباتش را محقق کند. یعنی ما هم در حوزه تئوری و هم در حوزه علم دچار مشکل هستیم.

وی بر نقش متدینان در شناساندن نگاه اسلام و عملیاتی شدن نگاه دین به جایگاه زنان تاکید کرد و افزود: متدینان ما می توانند نقش موثری در این زمینه ایفا کنند. بسیاری از برداشتهای ذهنی مردم از دین، با توجه به رفتار متدینان شکل می گیرد. انسانهای متدین می توانند زندگی خود را بر اساس تئوری مشارکت پایه ریزی کنند.

این همان چیزی است که از قدیم گفته شده زن و مرد شریک زندگی هستند. این حرف درستی است و ریشه عقلانی و دینی دارد. اما هیچ وقت محقق نشده است. در منظر اجتماعی هم آنها می توانند کنشهای خود را مشاکتی پایه ریزی کنند. وقتی که حضور اجتماعی موثر همسر یک عالم دینی در جامعه نشان داده شود، جامعه متوجه می شود قرائت دیگری نیز در مقابل قرائتهای ترویج شده توسط رسانه های بیگانه وجود دارد که هم به جایگاه زن احترام می گذارد و هم شخصیت او را دستمایه امیال مردانه نمی کند.

خرمی گفت: حوزه زنان چه در زمینه تئوری و چه در زمینه اقدام عملی نیازمند بازخوانی اساسی است و چون در جوامع اسلامی به این موضوع پرداخته نشده نه زنان توانسته اند به جایگاه اساسی خود دست پیدا کنند و نه جامعه اسلامی توانسته مطابق با فرامین الهی برای توسعه از وجود زنان به عنوان بخشی از جامعه بهره ببرد.