فرقه های انحرافی در زمان امام جواد (ع)

به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، در دوران خود با چندین فرقه‌ انحرافی مواجه بودند. یکی از این فرقه ها، فرقه «اهل حدیث» بود که قائل به جسمیت خداوند بودند. از این رو امام(ع) به شیعیان اجازه ندادند پشت سر آنها نماز گزارده و به آنان زکات بپردازند. «واقفه»، فرقه ای است که پس از شهادت امام کاظم(ع) بر آن حضرت توقّف کرده و منکر امامت امام رضا(ع) شدند. لذا امام جواد(ع) شیعیان را از اقتدا به آنان نهی کردند. از سویی «غلات» نیز سهم بسزایی در بد نام کردن شیعیان داشتند، لذا مورد تنفر امامان(ع) بودند.

پایگاه اطلاع رسانی آیت الله مکارم درباره فرقه های انحرافی در زمان امام جواد (ع) آورده است:

پرسش :

امام جواد(علیه السّلام) در دوران خود با کدام یک از فرقه‌ های انحرافی مواجه بودند و چه برخوردی با آنها می نمودند؟

پاسخ تفصیلی:

امام جواد(علیه السّلام) در برابر فرقه‌ هایی که در دوران آن حضرت وجود داشتند، شیعیان خود را در مواجه با این فرقه‌ ها و مواضع آنان راهنمایی می‌ کردند. یکی از این فرقه‌ ها، فرقه «اهل حدیث» بودند که مجسّمی مذهب بوده و خدا را جسم می‌ پنداشتند. امام(علیه السّلام) درباره آنان به شیعیان می‌ فرمودند که اجازه ندارند پشت هر کسی که خدا را جسم می‌ داند نماز گزارده و به او زکات بپردازند.(۱)

«واقفه»، یکی دیگر از فرقه‌ های موجود، انشعابی از شیعه در زمان امام جواد(علیه السّلام) بود که به صورت مشکلی در مقابل شیعیان مطرح شده بود. آنان پس از شهادت امام کاظم(علیه السّلام) بر آن حضرت توقّف کرده و امامت فرزندش علی بن موسی الرضا(علیهما السّلام) را نپذیرفتند. وقتی از امام(علیه السّلام) درباره خواندن نماز پشت سر واقفی مذهبان سؤال شد، آن حضرت در جواب، شیعیان خود را از این کار نهی کردند.(۲)

«زیدیه» نیز فرقه‌ ای منشعب از شیعه بود که دشمنی آنان با امامیه و طعن آنها بر امامان(علیهم السّلام) سبب موضع‌ گیری تند ائمه در برابر آنها شد؛ چنانکه در روایتی از امام جواد(علیه السّلام) واقفیه و زیدیه مصداق آیه: «وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ خَاشِعَهٌ عَامِلَهٌ نَاصِبَهٌ»(۳) خوانده شده و در ردیف ناصبی‌ها قرار گرفتند.(۴)

«غُلات» نیز به سبب آن که در بدنام کردن شیعه سهم بسزایی داشتند، مورد تنفر امامان(علیهم السّلام) بودند. خطر اینها برای شیعیان بسیار جدّی بود؛ زیرا آنها به نام امامان(علیهم السّلام) روایاتی را جعل کرده و بدین وسیله شیعیان را که پیرو ائمه(علیهم السّلام) بودند به انحراف می‌ کشاندند. امام جواد(علیه السّلام) درباره «ابو الخطاب» که از سران «غُلات» بود، فرمودند: «لعنت خدا بر ابو الخطاب و اصحاب او و کسانی که درباره لعن بر او توقف کرده و یا تردید کنند».(۵)

آنگاه امام به ابو الغمر، جعفر بن واقد و هاشم بن ابی هاشم اشاره کرد و پس از تذکر درباره بهره‌ گیری آنها از ائمه(علیهم السّلام) به منظور بهره‌ کشی از مردم، آنان را در ردیف «ابو الخطاب» دانستند؛ حتی در روایتی به «اسحاق انباری» فرمودند: دو تن از غُلات به نام‌ های «ابو المهری» و «ابن ابی الزرقاء» -که خود را سخنگویان امامان(علیهم السّلام) قلمداد می‌ کردند- به هر طریقی هست باید کشته شوند. اسحاق در صدد اجرای دستور امام(علیه السلام) بود؛ ولی آن دو از دستور امام(علیه السلام) مطلع شده و خود را از دید اسحاق مخفی کردند. دلیل این تصمیمِ امام(علیه السلام)، نقش بسیار حساس آنان در منحرف ساختن شیعیان ذکر شده است.

پی نوشت:

(۱). التوحید، ابن بابویه، محمد بن على‏، مکتبه الصدوق، تهران، ۱۳۹۸ ق، ص ۱۰۱؛ تهذیب الأحکام، طوسى، محمد بن الحسن‏، محقق / مصحح: خرسان، حسن‏، دار الکتب الإسلامیه‏، تهران، ۱۴۰۷ ق‏، چاپ چهارم‏‏، ج ۳، ص ۲۸۳.

(۲). من لا یحضره الفقیه‏، ابن بابویه، محمد بن على‏، محقق / مصحح: غفارى، على اکبر، دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین‏، قم،‏ ۱۴۱۳ ق‏، چاپ دوم‏، ج ۱، ص ۳۷۹.

(۳). قرآن کریم، سوره غاشیه، آیات ۲ و ۳.

(۴). إختیار معرفه الرجال‏، کشى، محمد بن عمر، محقق / مصحح: طوسى، محمد بن حسن / مصطفوى، حسن‏، مؤسسه نشر دانشگاه مشهد، مشهد، ۱۴۰۹ ق، چاپ اول‏، ص ۳۹۱؛ مسند الامام الجواد(علیه السّلام)، عطاردی، عزیز الله، کنگره امام رضا(علیه السلام)، مشهد، بی تا، ص ۱۵۰.

(۵). رجال الکشی، همان، ص ۴۴۴.

(۶). همان.

(۷). حیات فکری و سیاسی امامان شیعه(علیهم‌السلام)، جعفریان، رسول، موسسه انصاریان، قم، ۱۳۸۱ ش، چاپ ششم، ص ۴۹۰.