از شدت پیشروی داعش کاسته شده اما هنوز قدرت دارد

ادیـان نیوز : داعش نیمی از مناطق تحت سیطره در
عراق را از دست داده است، ۱۱۵ تروریست داعشی در جنوب غربی کرکوک کشته و
زخمی شدند، داعش بار دیگر شکست خورد، فرمانده داعش در شرق موصل کشته شد؛
این تیترها غالب اخبار هفته های گذشته را تشکیل می دهند. از همه آنها می
توان برداشتی بر افول قدرت داعش داشت اما دکتر جعفر حق پناه در عین حال که
می گوید «داعش در حال حاضر زمینگیر شده است»، توفیقات به دست آمده در برابر
داعش را مقطعی و ناکافی می خواند. این استاد دانشگاه و کارشناس امور قومیت
ها در گفت وگو با شفقنا با بیان این نکته که داعش صرفا با عملیات هوایی از
بین نمی رود، خاطر نشان می کند که در زمین هم مردم هستند که نقش اصلی را
دارند نه دولت و ارتش ها. او براساس همین نکته بر لزوم همراهی اقلیت سنی
عراق در این امر تاکید می کند که پیش زمینه آن احساس تعامل آنها با دولت
مرکزی است که هر چند در حال حاضر وجود دارد اما آن هم ناکافی است.

حق پناه با تاکید براینکه فعلا اولویت اصلی عراق، برگرداندن ثبات و
پایان دادن به جنگ داخلی است، می گوید: در این راستا دولت مرکزی عراق باید
چند میلیون اهل سنت عراق را جذب کند.

گفت وگو با دکتر جعفر حق پناه را بخوانید:

*این روزها مشاهده می شود که داعش در حال از دست دادن جبهه های
مختلف است؛ نیروهای ارتش عراق در حال پیشروی در مناطق مختلف هستند و در
سوریه نیز داعش از بخش های گسترده ای از کوبانی عقب نشینی کرده است. به
گونه ای که می توان براساس اتفاقات اخیر گفت که قدرت داعش سیری نزولی یافته
است. فکر می کنید ائتلاف منطقه ای در کنار ائتلاف بزرگتری که در سطح بین
المللی تشکیل شد، چقدر در این موضوع موثر بوده است؟

حق پناه: البته هنوز نمی توان با اطمینان از افول موقعیت داعش یا دولت
اسلامی در عراق یا سوریه سخن گفت. این تغییر و تحولاتی که در سطح عملیاتی
مشاهده می شود، موارد مقطعی و زودگذری هستند که هنوز به مرحله ثبات نرسیده
اند. به این معنا که هم ارتش عراق، هم ارتش سوریه و هم نیروهای سلفی تکفیری
اقداماتی انجام می دهند، جا به جایی هایی دارند که بخش فراوانی از آن
تاکتیکی است یعنی هنوز هیچکدام از آنچه به دست می آورند و آنچه از دست می
دهند، به موقعیت نهایی نرسیده است. بر این اساس هنوز زود است که گفته شود
داعش در عراق به سمت افول کامل پیش می رود اما به هر حال قدر مسلم از شدت
پیشروی آنها کاسته شده است و در حال حاضر زمینگیر شده اند. این امر نشان می
دهد که ائتلاف منطقه و بین المللی با اجماع و محدودیت هایی که برای جذب
امکانات و نیرو برای این گروه ایجاد کرده و از سوی دیگر با کمک به ارتش
عراق و انجام عملیات مستقیم، در نهایت تا حدی توانسته است به توفیقاتی در
این راستا دست یابد که البته بسیار ناکافی است.

*اتحاد خود مردم عراق چقدر در به عقب راندن داعش موثر بوده است؟

حق پناه: این امری قطعی است که رخ دادن هر اتفاقی در این موضوع باید در
زمین باشد و صرفا با عملیات هوایی کشورهای دیگر داعش از بین نمی رود. بر
روی زمین هم نقش اصلی را مردم دارند و نه دولت ها یا ارتش ها. طبیعتا شرط
اینکه مردم عراق هم به سمت ضدیت با داعش روی آورند، این است که اقلیت سنی
عراق احساس کنند که می توانند با دولت مرکزی تعامل بهتری داشته باشند و
مطالبات خود را به صورت مسالمت آمیز، محقق شده ببینند.  این وضعیت در دولت
آقای عبادی بهتر شده است و امروز بخش بسیاری از نخبگان سنی عراقی هم میل به
تعامل دارند اما باز این فرایند هم هنوز کامل نشده و کافی نیست.

*در ماه های گذشته همواره حرف از چند تکه شدن عراق به سه منطقه
شیعه نشین، سنی نشین و کردی بود و پیش بینی غالب در مورد عراق را تشکیل می
داد؛ در حالی که امروز می بینیم این مساله و اختلافات مذهبی به حاشیه رانده
شده است. نقش مرجعیت شیعی در جمع کردن این موضوع چگونه بوده است؟

حق پناه: این بحث دو قسمت دارد. می توان گفت عراق در حال حاضر عملا به
سه نیم کانتون مجزا تفکیک شده و از این بابت هنوز آن انسجام لازم در عراق
به وجود نیامده است. انتظار هم نباید داشت که به این زودی محقق شود. عوامل
بسیاری در اتفاق افتادن این فرایند موثر هستند. یکی از آنها می تواند نهاد
مرجعیت و بخصوص شخص آیت الله سیستانی باشد که تلاش بسیاری کرده است تا موضع
و موقعیت فراشیعی داشته باشد و به عنوان یک چهره ملی و مورد وفاق همه عمل
کند. توفیقاتی هم در این زمینه داشته اند و به عنوان چهره ای بسیار مردمی و
دارای تعامل با نخبگان اهل سنت و کرد عراقی و حتی مسیحیان و آشوری ها
شناخته شده اند. جالب است که ایشان حتی همه القابی مانند آیت الله و مرجع
تقلید را هم از کنار اسم خود حذف کرده اند و صرفا با عنوان «سید علی حسینی
سیستانی» مکاتبه و اعلام موضع می کند. این باعث می شود که به هر حال برای
ایشان موقعیت بهتری در بین همه مردم عراق به صورت بالقوه ایجاد شود.
عملیاتی شدن آن به این است که چقدر فضای رسانه ای ایجاد شود و چقدر این
نخبگان بخواهند روندی که ایشان شروع کرده است را ادامه دهند.

*اختلافات داخلی عراق بین شیعه و سنی و کردها که با تقسیم قدرتی
که سعی شد در دولت آقای عبادی صورت بگیرد، تا حدودی آرامش یافته است، به
چه سمتی می رود و آینده عراق را کدامیک از آنها تعیین خواهد کرد؟

حق پناه: فعلا اولویت اصلی عراق برگرداندن ثبات و پایان دادن به جنگ
داخلی است. این صحبت ها همه به زمانی بازمی گردد که این دشمن مشترک از بین
رفته باشد. عجالتا اولویت این است که فرماندهی ارتش و نیروهای نظامی، دفاعی
و امنیتی به گونه ای کارآمد شوند که بتوانند این وضعیت را به سامان
برسانند. نحوه توفیقی که در این مرحله به دست می آید، می تواند کمک کند که
در ادامه این وضعیت اجماع و توافق به چه طریقی پیش رود.

*در صحبت هایتان بیان کردید که پیروزی های صورت گرفته در برابر
داعش، مقطعی است و هنوز وارد مرحله ثبات نشده است. برای اینکه از فرصت حتی
مقطعی ایجاد شده برای کاهش قدرت داعش و ثبات در پیروزی ها استفاده شود، چه
کاری باید انجام داد؟

حق پناه: به نظر می رسد که دولت مرکزی در بغداد هم به این نکته وقوف
پیدا کرده است که به هر حال باید به مطالبات مردم پاسخ داده شود و مردم اهل
سنت استان های غرب عراق که چند میلیون نفر هستند و نقش مهمی و تعیین کننده
ای در تقابل بین داعش و دولت مرکزی دارند را به سمت خود جذب کند. هر قدر
که در این روند، توفیق بیشتری داشته باشد، زودتر این مرحله جنگ داخلی به
پایان می رسد.

*یعنی از دیدگاه شما در راستای پیروزی قطعی و نه مقطعی در برابر
داعش، تصمیمات دولت مرکزی برای از بین بردن اختلافات داخلی کفایت می کند؟
نقش ائتلاف بین المللی و وظیفه سازمان های بین المللی چیست؟

حق پناه: دولت فعلی عراق این شانس را دارد که از اجماع منطقه ای و بین
المللی کم نظیری برخوردار است. این دولت طی یازده سال گذشته در عراق، اولین
دولتی است که تقریبا همه کشورهای همسایه او را پذیرفته اند و علاوه بر آن
همه کشورهای منطقه و قدرت های دیگر، اروپایی، آمریکایی و آسیایی هم به
مبارزه با داعش کمک می کنند. باید از این فرصت، بیشتر استفاده کند چون این
ائتلاف بسیار فوری شکل گرفته است و  در دراز مدت می تواند از انگیزه اش
کاسته شود. این از شروط بسیار  مهمی است که باید از آن استفاده حداکثری
برد.

*اگر دولت عراق از این فرصت استفاده کرد و پیروزی ها در برابر
داعش از حالت مقطعی خارج شد و به آن ثبات رسید. در سوریه نیز نیروهای
پیشمرگه بر کوبانی و جبهه های دیگر تسلط کامل یافتند و داعش قدرت خود را از
دست داد، بازمانده های داعش در کشورهای مختلف از مالزی تا تونس و اروپا که
از آنها برای داعش سربازگیری شده است، چه می شوند؟ وارد دوره کمون می شوند
و در موقعیت مناسب فعال می شوند یا فعالیت های خود را به شکلی دیگر ادامه
می دهند؟

حق پناه: بخشی از بحران داعش باید در سوریه مدیریت شود. از همین جا
معلوم می شود که مساله افراطی گری یک امر عراقی و سوری نیست و حوزه آن
بسیار وسیعتر است. ما در سال های قبل تجربه القاعده را داشته ایم. این
تجربه نشان می دهد که اگر دولت های فرومانده و ورشکسته ای باشند، امکان
دارد که این نیروها دوباره جای دیگری جمع شوند و مولفه های اجتماعی، سیاسی،
فرهنگی و اقتصادی است که در سطح کلان تعیین می کند کجا کانون فغالیت آنها
شود اما اکثر محققان بر این نظر هستند که به هر حال این مساله حتی در این
منطقه به این سادگی جمع نمی شود. چه رسد به این که تصور کنیم اینها وارد
دوره کمون شوند و فعلا به جای دیگری روند یا نروند اما هر چه که هست، نوع
مدیریت بحران در این منطقه بر آینده افراطی گری در سایر مناطق هم اثرگذار
خواهد بود.

منبع : شفقنا