آغاز پنجه کوچک | از آیین‌های زرتشتیان برای پیشواز نوروز

به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، آیین‌های زرتشتیان بر پایه‌ی هم‌اندیشی، همازوری، هم‌بستگی، شادی‌ و هم‌افزایی استوار است. زرتشتیان ده روز مانده به جشن نوروز، به پیشواز نوروز می‌روند.

از اشتاد روز و ماه اسفند در گاه‌شمار زرتشتی، ۲۰ اسفندماه خورشیدی پنجه کوچک آغاز می‌شود. به مدت پنج شبانه‌روز تا پایان روز انارام و اسفندماه، ۲۴ اسفندماه، ادامه می‌یابد. در این زمان، خانه و جای زندگی آماده و مرتب شده و تمام وسایل و چیزهای مورد نیاز نیز برای برگزاری هرچه باشکوه‌تر جشن نوروز فراهم می‌گردد.

پنج روز پایان سال، پنجه بزرگ نام دارد. زرتشتیان چون ۱۲ ماه‌‌شان سی‌روز است، پنج روز پایان سال را گاه گاتابیو یا پنجه می‌نامند. هر چهارسال یک‌بار شش روز می‌شود یک روز افزوده «اورداد» نامیده می‌شود. پنج روز پس از پایان ماه اسفند آمده که ویژه‌ی برگزاری گهنبار چَهره هَمَس پَت میدیم یا گهنبار پنجه (پنجی) است.

گهنبار پایان سال همس پت میدیم گاه است که گهنبار پنجه یا پنجی نیز نام دارد. این آیین از روز اهنود تا وهیشتوایش در گاه گاتابیو برگزار می‌شود. واژه‌ی همس پت میدیم به چم برابر شدن شب و روز است. این جشن در پنج روز پایان هر سال برپا می‌شود. روزهای گهنبار پنجی نام‌های جداگانه‌ای دارند.

هر روز از پنجه بزرگ را نامی ویژه است که از ۵ بخش گات‌های سروده‌های اشوزرتشت برگرفته شده‌اند، بخش‌های پنج‌گانه گات‌ها را یادآوری می‌کنند. ۱- اهنودگاه ۲- اشتودگاه ۳- سپنتمدگاه ۴- وهوخشترگاه ۵- وهشتواشت‌گاه که برابر است با ۲۵ تا ۲۹ اسفندماه خورشیدی. این گهنبار در اوستا با واژه‌ی «ارتو کرثنه» آمده که ارتو به چم «راستی و درستی» و کرثنه به چم «روش و کردار» است. در باور زرتشتیان گهنبار همس پت میدیم هنگام آفریده شدن انسان و پایان آفرینش است.

زرتشتیان گهنبار پنجه در پنج روز پایان سال را مانند گهنبارهای دیگر بر پا می‌دارنند. پیش از گهنبار همه جا را پاکیزه و خانه و کاشانه خود را تازگی می‌بخشند. به باور نیاکان ما در پنج روز مانده به پایان سال فروَهر درگذشتگان برای سرکشی بازماندگان خود به زمین فرود می‌آیند.

درنخستین روز گهنبار با افروختن آتش در نیایشگاه به پیشواز فروهرها رفته و در واپسین روز پنجه نیز با آیین ویژه‌ای هیزم در بالای بام خانه فراهم می‌آورند و در سپیده‌دم آتش را روی بام خانه روشن می‌کنند تا بازگشت فروهرها را بدرقه کرده باشند. و از همین روی در پایان گهنبار همس پت میدیم گاه در پایان شب سال، فانوسی به لبه‌ی بام خود می‌گذارند که تا بامداد روشن است.

سپیده‌دم بر روی بام می‌روند و آتش افروزی آغاز می‌شود که با نوای اوستا درهم می‌آمیزد. این آیین با دمیدن نخستین تابش خورشید پایان می‌پذیرد و اورمزد و فروردین‌ماه، جشن نوروز آغاز می‌شود.

در روستاهای زرتشتی‌نشین که امکان تهیه نان و خوراکی های سنتی آسان‌تر است، خویشان و همسایه‌ها به ویژه بانوان زرتشتی در فراهم‌آوردن آیین پنجه و نوروز، تهیه نان و خوراکی‌های سنتی به نوبت در خانه‌ها گردهم می‌آیند و در آماده‌سازی یکدیگر را یاری می‌رسانند. امسال آیین آتش بام با رای شورای عالی سیاست‌گذاری ثبت میراث معنوی در سیاهه‌ی آیین‌های ملی ایران ثبت شده‌است.

باید همواره به یاد داشته باشیم که جهان امروز نه با چشمداشت بر خاک سرزمین که با تاختن بر اندیشه‌ها، باورها و هویت ملی مردمان، چیرگی بر آنان را در سر می‌پروراند. اندیشه و گفتار و کردار همه مردم جهان از باورهای آنها سرچشمه می‌گیرد. از روزهای نخست سال ۳۷۵۸ زرتشتیان، ۱۳۹۹ خورشیدی، سالنمای راستی، نخستین ناشر سالنمای زرتشتیان ایران، برآن شد تا با پخش نماهنگ، شادی جشن‌ها و مناسبت‌های زرتشتیان و ایران باستان را به گونه‌ای نو برای دوستداران آیین، فرهنگ و گاهشماری ایرانیان و زرتشتیان به ارمغان آورد.

بشود با یاری و پیشنهادهای شما نیک‌اندشان، نیک‌گفتاران و نیک‌کرداران در تازه گردانیدن جهان همازور شویم. با کوشش فرزانگان فرهیخته شاهد پاسداشت آیین و دین، این یادگارهای درخشان نیاکان خردمندمان باشیم. آیین‌های نیک نیاکانی را به درستی پاس بداریم.