فمنیسم و جامعه نمایشی جمهوری آذربایجان؛ ملغمه تعارض‌ها

ردنا (ادیان نیوز)- فمنیسم به مجموعه نظریاتی گفته می شود که به بحث تبعیض جنسیتی علیه زنان در جامعه می پردازد. این نظریات از قرن هجدهم با یادداشت هایی بر علیه زندگی سنتی اروپایی شروع شد. در قرن بیستم و در زمان رونق مدرنیسم اعتراض های تندی در جامعه به راه انداخت که از آن به موج های فمنیسم یاد می شود.

در ادامه و در قرن بیست و یکم، زمانی که نظریات انتقادی فضای حاکم مدرن را شکسته بود، نظریات فمنیستی به اوج خود رسیده و مبنای سیاست گذاری های فرهنگی شد. تولید این نظریات در اروپا و آمریکا طبیعی و محصول فرآیندی بوده که غرب آن را طی کرده است. فمنیسم اعتراضی بود به جامعه مردسالار غربی که شعار «آزادی و برابری برای همه» را می داد. آزادی افسارگسیخته باعث شد فضای فمنیسم اکنون در غرب در بعضی خرده مکتب های آن وارد بی عقلی هایی چون همجنسگرایی و مبارزه با مردان با شعارهایی مانند «جامعه زنانه زیباست» شده است.

زیبایی در تفاوت است و وجود زنان در کنار مردان باعث زیبایی می شود. در جامعه جمهوری آذربایجان زنان در کنار مردان، زیبایی طبیعی را شکل می دهند. زنان در کنار مردان از صبح تا شب کار می کنند. در خانه ها، در طویله ها، در باغ ها و دشت ها یار و یاور هم هستند. در شهر و روستا تفاوت های طبیعی موجود بین مردان و زنان پذیرفته شده است. زنان در روستا و بیشتر مناطق شهری حتی در باکو لباس بلندتری می پوشند و البته این را تحمیلی بر خود نمی دانند. نوزاد خود را بزرگ می کنند و این را وظیفه خود می دانند.

عشق مادری، آن­ها را ناخودآگاه به وظیفه تربیت و بزرگ کردن بچه های خودشان سوق می دهد و هیچ اجبار و یا استثماری در آن وجود ندارد. دختر ها و پسر ها از بچگی در کنار هم بزرگ می شوند، در کلاس های مشترک می نشینند و بازی های مشترک باهم انجام می دهند. بدین ترتیب با تفاوت های بین خود آشنا می شوند و نقش طبیعی خود در اجتماع را پیدا می کنند. فمنیسم محصول جامعه اروپایی بوده و با رواج فرهنگ مدرنیسم در شهر های بزرگ جمهوری آذربایجان همچون باکو، وارد شده اما هیچ نسبتی با جامعه جمهوری آذربایجان ندارد.

البته به دلایل مختلفی که آوردن آن ها در این مجال نمی گنجد، زنان جوان بیشتر از مردان به ارزش های مدرنیته متمایل­ند. خانم ها بیشتر خود را با سندهای فرهنگی غربی ابلاغی دولت سازگار می کنند حال آنکه مردان به دلایلی دیگر کمتر با ارزش های جدید وفق پیدا می کنند و همچنان به ارزش های سنتی پایبندند. به همین نسبت خانم های جوان به ارزش هایی چون برابری جنسیتی گرایش دارند اما این به معنای قیام و تغییرهای سخت و انقلابی توسط انجمن های مدافع حقوق زنان نیست؛ بلکه به معنای اثرپذیری و نفوذ نرم این ارزش ها به خانواده ها از طریق زنان جوان می باشد.

جامعه نمایشی

در جامعه جمهوری آذربایجان جمعیت های مختلفی که عمدتا با حمایت مجامع بین المللی و اروپایی به اسم حمایت از حقوق بانوان تاسیس می شوند، بیشتر از آنکه موجب نظم بخشی و عدالت گستری و همچنین رفع تبعیض و استضعاف شوند، موجب بی نظمی در جامعه می شوند. اقدامات این موسسات الگو گرفته از اقدامات موسسات اروپایی یا ترکیه­‌ای هست اما جامعه نسبتی با اقدامات نمایشی آن ها بر قرار نمی کند.

به عنوان مثال در تظاهراتی که از سوی این موسسات در روز ۸ مارس ۲۰۱۹ (روز جهانی زن) در باکو و برخی شهر های بزرگ مانند گنجه تدارک دیده شده بود و شعار «قادین لار قارخیر، قادین لار قارخیر، هر یرده» به معنی «زنان به پا می خیزند، در همه جا» به عنوان شعار مراسم انتخاب شده بود، علیرغم پوشش گسترده رسانه­‌ای و اعلام از پیش تعیین شده زمان و مکان تظاهرات در رسانه ها، تعداد تظاهر کنندگان که اغلب دختران جوان با پوششی پست مدرن بودند، به بیش از ۲۰۰ نفر در باکو نمی رسید و در سایر شهرها هم تعداد شرکت کنندگان به قدری کم بود که خود تدارک دیدگان مجبور به لغو مراسم شدند.

البته در تظاهرات باکو چیزی که باید مورد توجه قرار گیرد اولا حضور برخی زنان محجبه به عنوان قشر دین دار بود و دوم مداخله خشونت آمیز پلیس به تظاهرات بود که به زد و خورد کشیده شد.

در اقدامی دیگر که از یکی از سازمان های مردم نهاد مدافع حقوق زنان جمهوری آذربایجان تدارک دیده بود به این صورت که به صورت نمادین تابوتی را به نشانه اعتراض به کشته شدن زنان توسط مردان آماده کرده بودند و توسط چند زن به مقابل وزارت امور داخلی(کشور) حمل کرده و خواستار ورود به داخل وزارت خانه شده بودند که این بار هم پلیس ورود کرده و جمعیت انگشت شمار را پراکنده و برخی را بازداشت کرده بودند. همه این مراحل توسط خبرگزاری های غرب گرا پوشش داده می­شد.

چنانکه مشاهده می شود بیشتر اقدامات این موسسات نمایشی و خوراکی برای رسانه های غربی موجود در جمهوری آذربایجان مانند بی بی سی نیوز آذری، وی او ای آذری، رادیو صدای آزادی و میدان تی وی برای فشار بر حکومت آذربایجان برای آزادی بیشتر برای بی قیدی و لاهنجاری می باشد. نتیجه این آزادی های کاریکاتوری هم ظهور برخی چهره های ساختگی مردان زن نما و همجنس گرا در جامعه آذربایجان می باشد.

تقابل فرهنگ و سنت های آذربایجان با سیاستگذاری های جدید

البته لازم به ذکر است با توجه به سیاست گذاری های فرهنگی دوران شوروی برخی برابری های جنسیتی خصوصا در حوزه وظایف درآمد و مصرف هزینه های خانواده تبدیل به هنجاری بر عهده هر دو طرف زن و شوهر شده اما این مسئله با برخی سنت های آذربایجان تقابل یا تعارض داشته که در نتیجه ملغمه ای را به وجود آورده که در نوع خود جالب است.

بر این اساس وظیفه درآمد هزینه های خانواده بر اساس هنجارهای رسمی و تاحدی در هنجارهای غیررسمی نیز بر عهده هر دو طرف است اما در هنگام هزینه بر اساس فرهنگ آذری، در جایی که مرد حضور دارد دست در جیب بردن زنان جلوه بسیار زشت دارد.

درواقع در نگاه تعاملانه و مردم شناختی، وظیفه اصلی تهیه درآمد و مصرف بر عهده مرد خانواده است و زنان در کنار انجام وظایف خود در خانه و خانواده همچون تربیت فرزند، تهیه غذا و نظافت، با کار کردن در خانه یا بیرون بسته به شرایط فرهنگی شهر یا روستا، به تهیه هزینه های خانواده به شوهر خود کمک می کنند. اما به هر جهت بر اساس تعالیم فرهنگی برابری دوره کمونیستی در قانون اساسی این کشور و همچنین در مکالمات عامیانه حق تهیه هزینه های زندگی بر عهده هر دو طرف زن و شوهر می باشد.

تعصب و باورهای غلط جامعه آذربایجان

اما در نگاه عمیق تر به مسائل واقعی زنان در جمهوری آذربایجان، برخی مشکلات خاص زنان بدون متولی در جامعه رها شدند. مانند وجود برخی مشکلات حقوقی که در نتیجه عدم ثبت رسمی ازدواج حاصل می شود و خانم نمی تواند حقوق خود در خانواده را استیفا کند، یا برخی نگاه های متعصبانه غلط که منجر به دخترزنی و یا همسر زنی از سوی مردان خانواده می شود، یا وجود برخی قوانین غیر اسلامی مانند لزوم گرفتن عکس بدون حجاب اسلامی برای خانم های دین دار(مسلمان) جهت اخذ گذرنامه، همچنین برخی نگاه های غلط جامعه که منجر به تشکیل پدیده هایی مانند رفتگر خانم در سطح شهر می شود و برخی مشکلات دیگر که سرمنشا بسیاری از مشکلات دیگر اجتماعی نیز می شوند.