در حریم معبود

به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، حجت الاسلام والمسلمین دکتر مصطفی جعفرطیاری قائم مقام رئیس دانشگاه ادیان و مذاهب در مقاله‌ای با عنوان «حریم معبود» که در روزنامه ایران منشر شده است آورده است:

«حج» عبادتی استثنایی و منحصر به فرد است و از مهم‌ترین و برترین عبادت‌های دین اسلام به شمار می‌رود. حج، یک عبادت سالانه و جمعی و متشکل از مسلمانان مستطیع از سراسر جهان است و به نوعی پاسخ مثبت به فراخوان الهی است. بعد از آنکه حضرت ابراهیم(ع) همراه با حضرت اسماعیل(ع)، مقدمات زیارت بیت‌الله الحرام را فراهم کردند، خداوند متعال به این پیامبر بت‌شکن دستور داد که به مردم دنیا اعلام کند که به زیارت خانه خدا بیایند؛ «وَ أَذِّنْ فِی النَّاسِ بِالْحَجِّ یَأْتُوکَ رِجالاً وَ عَلى‏ کُلِّ ضامِرٍ یَأْتینَ مِنْ کُلِّ فَجٍّ عَمیقٍ» (۲۷/حج)؛ و در میان مردم براى [اداى‏] حج بانگ برآور تا [زائران‏] پیاده و [سوار] بر هر شتر لاغرى- که از هر راه دورى مى‏ آیند- به سوى تو روى آورند.

مردم از سراسر دنیا به حج بیایند تا شاهد منافع فراوان حج باشند؛ « لِیَشْهَدُوا مَنافِعَ لَهُمْ» (۲۸/حج). حج سرشار از منافع است؛ منافع اخروی، دنیوی، سیاسی، اجتماعی، تجاری و… بسیاری از منافع حج از دیر زمان برای مسلمانان روشن بوده است. اهمیت و جایگاه بعد سیاسی حج بعد از پیروزی انقلاب اسلامی با پیام‌های امام خمینی قدس سره و جانشین بحق ایشان امام خامنه‌ای مدظله العالی به حجاج بیت‌الله، بیش از پیش تبیین شد. بی‌تردید یکی از مهم‌ترین منافع مشهود حج، منافع معنوی است.

هر کس به قدر وسع و ظرفیت و تلاش و همت خویش بهره‌ای خواهد گرفت. اعمال حج دارای مراتب و مراحلی است و هر کدام حاوی اسراری . اعمال و مناسک حج سرشار از رموز و اسرار عرفانی است. انجام صحیح اعمال حج و مقبول واقع شدن آن، منوط به پیمودن گام‌های متعددی از آغاز تا پایان مناسک است. در این نوشتار به برخی از این گام‌ها و اسرار عرفانی آنها اشاره می‌شود:

​​​​​​​نخستین گام حج «فهم» است. حاجی باید بداند به کجا می‌رود و دعوت چه کسی را اجابت می‌کند و میهمان کیست و آداب این میهمانی چیست. باید توجه داشت که حج، عبادت است و سراسر مناسک آن تعبد . بدون انجام صحیح اعمال آن، دستیابی به اسرارش ممکن نیست. سفر حج، منازلی دارد و بدون طی هر منزل، سلوک به منزل مافوق امکان‌پذیر نیست. حج سفر الی الله است. حج روی آوردن و وارد شدن برخدا است. حرکتی از خود به سوی خدا، هجرت از خانه خویش به خانه خداست. عید فطر «ضیافت‌الله» است؛ اما مقدمه عید قربان است، زیرا عید قربان «لقاءالله» است. دعاهای ماه مبارک رمضان پر است از طلب زیارت بیت‌الله الحرام، بنابراین ماه مبارک رمضان با آن همه عظمت، مقدمه و زمینه‌ساز درک حج و اسرار آن است. حج دارای ظاهر و باطن است. چشم ظاهر، ظواهر را می‌بیند اما باطن و اسرار حج فقط با چشم دل دیده می‌شود.

گام دوم حج «توبه» است. از امام صادق(ع) نقل شده است که اگر قصد سفر حج کردی خالصانه توبه کن. فقط پیشوایان معصوم و مخلصان از هر گونه آلودگی، پاک و مطهرند؛ اما دیگران کم یا زیاد در معرض لغزش و گناه‌اند. بنابراین باید پیوسته روح و روان خویش را با آب توبه شست وشو دهند، بویژه کسی که قصد سفر حج دارد بر او لازم است از تمام گناهان خویش توبه نماید و در صورت لزوم به جبران آنها بپردازد، البته توبه مراتبی دارد و نسبت به افراد مختلف، متفاوت است.

گام سوم حج «اخلاص» است. مسافر حج باید قلبش را از هر گونه شائبه خالص گرداند، زیرا مسافر مخلص پذیرفته می‌شود. این سفر سیر الی الله است. قلب انسان، حرم الهی است و باید آن را از هر امر غیر خدایی خالص سازد. در قلب مسافر حج، فقط باید «یاد خدا» سکونت و حضور داشته باشد.

تهیه کردن زاد و توشه: اگر سفر ظاهری به سوی خانه خدا نیازمند توشه‌ای حلال، پاک و فسادناپذیر است پس بدون شک سفر باطنی به سوی ذات حق تعالی، محتاج بهترین زاد و توشه‌ها است و آن چیزی جز تقوی و پرهیزکاری نخواهد بود؛ «فان خیر الزاد التقوی».
دور ساختن انواع لباس‌های رنگارنگ دنیوی: هنگامی که حضرت موسی(ع) به وادی مقدس رسید به او دستور داده شد: فَاخْلَعْ نَعْلَیْکَ إِنَّکَ بِالْوادِ الْمُقَدَّسِ طُوىً؛ (۱۲/طه) دو کفش خویش بیرون آور که تو در وادى مقدس «طُوى‏» هستى، اما به مسافر حج دستور داده می‌شود که در میقات، یعنی فرسنگ‌ها قبل از بیت‌الله الحرام، تمام لباس‌هایت و حتی کفش را درآور. نه تنها لباس‌های رنگارنگ و متنوع و احیاناً آلوده را از بدن و جسم خود دور کن؛ بلکه لباس عصیان، خودپرستی، ریا و سایر آلودگی‌ها را از روح و روان خویش دور ساز.

پوشیدن لباس احرام: لباس احرام برخلاف لباس‌های قبل از آن، رنگارنگ، متنوع، تشریفاتی و زینتی نیست؛ بلکه لباسی سفید، ساده، تمیز، عاری از کثرات و آلودگی‌ها است. لباس احرام یادآور کفن  و سفر آخرت است. لباس احرام یادآور ملاقات الهی و خداحافظی با تمام دلبستگی‌های دنیا است. یادآور خداحافظی با خانواده، اموال، جاه و مقامات دنیوی است.  لباس احرام یادآور ملاقات الهی است. مسافر حج با پوشیدن لباس احرام، خودش را خسی در میقات می‌بیند؛ اما بالاتر از آن، مقامی است که خود را خسی هم نبیند و بالاتر اینکه این ندیدن را نیز نبیند و این مقام فناء است.

لبیک گفتن: ذات باری تعالی به حضرت ابراهیم(ع) دستور داد که به مردم اعلام کند به زیارت خانه خدا آیند.(۲۷/ حج) «لبیک گفتن» اجابت این دعوت الهی است. لبیک گفتن مسافر حج، پاسخ مثبت به این فراخوان الهی است.  پاسخ مثبت به این سفر عبودی و هجرت از خود به سوی خدا است. هرچه معرفت و شناخت حاجی بیشتر، «تلبیه» (لبیک گفتن) او نیز عمیق‌تر خواهد بود. در روایت  آمده است ، حضرت امام زین‌العابدین(ع) چون احرام بست رنگ مبارک او زرد شد و لرزه بر اعضای وی افتاد و نتوانست لبیک گوید. محضر ایشان عرض شد: چرا لبیک نمی‌گویید؟ فرمود: می‌ترسم پروردگارم بگوید: لالبیک و لاسعدیک.

منابع:

ـ صحیفه نور، امام خمینی ۹/۱۳۷
ـ مصباح الهدایه ص ۲۰۵
ـ معراج السعاده
ـ کتاب حج، تقریر درس فقه آیت‌الله محقق داماد، به قلم علامه جوادی آملی
ـ المحجه البیضاء، فیض کاشانی، ج ۲