حجت‌الاسلام مهدی سلامت، نهج‌البلاغه پژوه با بیان اینکه نهج‌البلاغه جایگاه بین‌المللی دارد، گفت: طبق فرمایشی که رهبر معظم انقلاب داشتند ما باید به سمت تشکیل دولت اسلامی برویم و بدون رجوع به نهج‌البلاغه این راه طی نمی‌شود.
- به گزارش ردنا (//adyannews.com/all-news/” title=”تحلیلی خبری ادیان نیوز”>ادیان نیوز)، بدون تردید نهج‌البلاغه باارزش‌ترین و والاترین کتاب بعد از قرآن کریم در عالم اسلام است که مع‌الاسف حق آن ادا نشده است و حتی ما شیعیان کمتر به این کتاب مراجعه می‌کنیم.
- در این‌باره گفت‌وگویی که با حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی سلامت، مدرس و پژوهشگر نهج‌البلاغه انجام شده است در ادامه می‌خوانید
- دومین دوره شرح نهج‌البلاغه توسط شما قرار است از روز یکشنبه ۲۶ تیرماه آغاز شود، اهداف این دوره چیست و پرداختن به نهج‌البلاغه در عصر کنونی چه ضرورتی دارد؟
- ما باید به دو سؤال مهم درباره نهج‌البلاغه پاسخ دهیم، اول اینکه چرا نهج‌البلاغه؟ و دوم اینکه جایگاه این کتاب کجاست؟ ما نهج‌البلاغه را کتاب بین‌المللی، بین‌الادیانی و بین‌المذاهبی می‌شناسیم، یعنی وقتی می‌بینیم شخصی مانند جرج جرداق، ارادت ویژه‌ای به نهج‌البلاغه داشته و عمر خود را صرف این کتاب کرده است، یا یک دانشمند اهل تسنن مانند ابن ابی الحدید معتزلی عمری برای نهج‌البلاغه گذاشته است که بنده فکر می‌کنم شاید یکی از طولانی‌ترین شروح بر نهج‌البلاغه را وی نوشته است؛ دلیلی بر این مدعاست.
- در اخبار بیان شد که فرد لائیکی در آمریکای لاتین، بخشی از خطبه ۲۲۴ نهج‌البلاغه را در یک روزنامه دید و شیفته امیرالمؤمنین(ع) شد. مقدمه این خطبه که سیدرضی آن را نیاورده این است که برخی افراد به امام(ع) فرمودند سر کیسه بیت‌المال را شل کنید تا افراد بیشتری جذب شوند ولی تعبیر امام بسیار جالب است، ایشان در این خطبه دو خاطره را بیان فرمودند یکی عقیل که طلب بیشتری از بیت‌المال از برادرش می‌خواست و دیگری خاطره اشعث بن قیس است که شب قبل از آنکه حضرت قضاوت کند او با ظرف غذایی به منزل امام(ع) آمد و حضرت برخورد تندی با وی کردند. امام در این خطبه دارد؛ والله لو اقالیم السبعه بما تحت افلاکها …، به خدا قسم اگر هفت اقلیم سبعه و آنچه زیر آسمان این هفت اقلیم است به من بخشیده شود تا اینکه خدا را در رابطه با یک مورچه معصیت بکنم و مثلا پر کاهی از دهان او بکنم به خدا قسم این کار را نمی‌کنم.
- حال ببینید کسی که فطرتش را نابود نکرده است وقتی این جمله را در یک روزنامه می‌بیند پیگیری می‌کند که ببیند این حرف برای چه کسی است که حاضر است در دنیایی که به راحتی برای کوچکترین اهدافی انسان می‌کشند دست از دنیا بکشد تا اینکه کمترین آزاری به یک مورچه نرسد.
- نهج‌البلاغه واقعا جایگاه بین‌المللی دارد و ما واقعا در این قصه کم‌کاری کرده‌ایم، رسانه‌های ما هم در این عرصه کم‌کاری دارند، اگر واقعا آمار بگیریم خواهیم دید چقدر افرادی به واسطه این کلام بزرگ به تشیع و امام علی(ع) علاقه‌مند شده‌اند.
- من قائلم بعد از قرآن هیچ کتابی مانند نهج‌البلاغه در بین مذاهب مختلف اسلامی جا باز نکرده است و در زمان سیدرضی در قرن چهارم، اوج تمایل و علاقه به این کتاب وجود داشت و در دوره معاصر مع الاسف شاهد کمرنگ شدن توجهات به نهج‌البلاغه هستیم و اگر تلاش بیشتری بکنیم می‌توانیم آن را به جایگاه اصلی خود برگردانیم.
- گفته‌اند که یکی از ویژگی‌های نهج‌البلاغه جامعیت آن است در این باره توضیح می‌دهید؟
- نهج‌البلاغه واقعا معجزه سیدرضی است، از این حیث که در عرصه‌های مختلف زندگی بهترین کلام‌ها را از امام علی(ع)، گلچین کرده است و ما از تربیت فرزند و مسائل خانواده در این کتاب شریف می‌بینیم آن هم در اوج، تا مسائل دیگر مانند حقوق انسان‌ها، حقوق حیوانات، مسئله توحید و خداشناسی، اخلاق و جامعه‌شناسی، دشمن‌شناسی و چگونه برخورد کردن با جریان نفاق در جامعه و … .
- نامه ۳۱ را امام علی(ع) به فرزندشان امام مجتبی(ع) نوشته‌اند و شاید هیچ نامه‌ای با چنین محتوایی خطاب به یک نوجوان در تاریخ پیدا نکنید. سیدرضی بهترین کلام‌های امیرالمؤمنین(ع) را جمع و گردآوری کرد و حیف است از آن بی بهره باشیم، اگر کسی بگوید حقوق من می‌گویم خطبه ۲۱۶ نهج‌البلاغه می‌تواند مبنای رشته حقوق باشد و اگر کسی بگوید سیاست، می‌گویم نامه مالک اشتر. نهج‌البلاغه پر است از این موارد؛ در موعظه و اخلاق هم خطبه ۱۹۳ نمودار بی نظیر در این عرصه است.
- نهج‌البلاغه را به کتابی که عامل پیروزی انقلاب شد می‌شناسیم آیا امروز این کتاب شریف نمی‌تواند در بهبود وضع جامعه مؤثر باشد؟
- بله در خاطرات می‌خوانیم نهج‌البلاغه در پیروزی انقلاب نقش بسیار بزرگ و وسیعی داشته است به این معنا که شاید خون را در رگ‌های مبارزان به جوشش در می‌آورده است و در جلسات وقتی از مبارزه با ظلم و نوع نگاه ایشان به دنیا سخن گفته می‌شد تحول‌آفرین بوده است. آیت‌الله جوادی آملی فرموده‌اند که ما با نهج‌البلاغه انقلاب کردیم و بعد از انقلاب، این کتاب را فراموش کردیم. کتابی که نقشی اثرگذار در پیدایش انقلاب داشته است قطعا می‌تواند در تداوم و بقای انقلاب هم مؤثر باشد و نقش جدی ایفا کند.
- یکی از بهترین راه‌های شناخت امیرالمؤمنین(ع) پرداختن به نهج‌البلاغه است؛ الان در ایام غدیر ما از اطعام برای ایشان حرف می‌زنیم و از عیدی دادن و عیدی گرفتن و برپایی جشن و ایجاد کاروان‌های شادی سخن می‌گوییم که همه خوب است ولی اصل بر این است که ما با مکتب غدیر و امام علی(ع) آشنا شویم و مکتب ایشان را بهتر بشناسیم و خدا را شکر کنیم که علی(ع) بالای سر ماست.
- نهج‌البلاغه گزارش حکومت حدود ۵ ساله امیرالمؤمنین(ع) است و در این جامعه، عوام و خواص حضور داشتند و بروز فکر و اندیشه و تصمیم‌گیری ایشان در این کتاب شریف نمودار است. ما در دروسی که در حوزه داریم شاید فقط ده جلسه به معرفی کتاب شریف نهج‌البلاغه و ترجمه‌ها و شروح شاخص می‌پردازیم. امروز اگر کسی بخواهد در فضای حکمرانی دینی موفق باشد بی نیاز از نهج‌البلاغه نیست و این کتاب نشان می‌دهد مردم و خواص چه نقشی دارند و حتی این عبرت بزرگ را برای ما دارد که اگر آقا و رهبری مانند امام علی(ع) در راس مدیریت یک جامعه باشد ولی مردم همراهی نکنند، اهداف اسلامی تامین نخواهد شد.
- طبق فرمایشی که رهبر معظم انقلاب داشتند که ما بعد از انقلاب اسلامی باید به سمت تشکیل دولت اسلامی برویم به نظر بنده بدون رجوع به نهج‌البلاغه این قدم برداشتنی نیست و قضات و حاکمان و مدیران و قانونگذاران و اهل رسانه و عموم مردم باید به صورت جدی‌تر از گذشته با این کتاب انس بگیرند.
- اگر بپرسند که چگونه باید سراغ نهج‌البلاغه برویم و از آن استفاده کنیم چه پاسخی دارید؟
- برای اینکه مردم با نهج‌البلاغه انس بگیرند موانعی وجود دارد که به چند نمونه اشاره می‌کنم؛ اولا کارهای جمعی و منظم و با برنامه بهتر از کارهای بدون برنامه و فردی جواب می‌دهد؛ آقای ارفع چند سالی است که نهضت جهانی نهج‌البلاغه‌خوانی را راه انداخته‌اند و این کار سبب شده تا گروه‌ها و جلسات نهج‌البلاغه‌خوانی در کشور داشته باشیم و این روش بسیار خوب است ولی در حالت فردی، ممکن است کسی حوصله نکند کتاب به این قطوری را بخواند.
- نکته دیگر اینکه برخی افراد از ابتدای نهج‌البلاغه شروع به خواندن می‌کنند یعنی با یک خطبه توحیدی بسیار فاخر و با مضامین بالا که فهم آن ممکن است برای عموم امکان‌پذیر نباشد لذا دلیلی وجود ندارد که ما از ابتدا شروع کنیم. البته از نظر بنده، اینکه سیدرضی قوی‌ترین و سخت‌ترین معارف توحیدی را در خطبه اول آورده علتش این است که متخصصان و علمای رشته‌های مختلف در ابتدای کار در برابر امام زانو بزنند.
- سیدرضی در بغداد این کتاب را نوشته و نام آن را «نهج‌البلاغه» یعنی راه شیوا و بلیغ حرف زدن گذاشته است یعنی قصد داشته بدون اینکه کتاب را شیعی صرف و محتوایی برای نشر معارف شیعه معرفی کند خواسته بعد بین‌المللی آن به لحاظ فن بیان و ادبیات را القاء کند ولی باز در خطبه اول می‌بینیم که قوی‌ترین دانشمندان با خواندن همان خطبه اول در برابر امام زانو می‌زنند.
- بنابراین به نظر بنده ابتدا باید در جلسات نهج‌البلاغه‌خوانی از حکمتها و نامه‌ها شروع کنیم و بعد سراغ خطبه‌ها برویم و در این صورت کشش بسیار زیادی هم خواهد داشت و کسی از سنگینی مطالب، گلایه نخواهد کرد.
- نهج‌البلاغه از لحاظ متن ادبی، فوق‌العاده است و سیدرضی با اینکه فقیه و عالم برجسته‌‌ای بوده ولی در فن بیان هم صاحبنظر و نابغه است لذا سراغ بعد ادبی فرمایشات امام علی(ع) رفته و بهترین‌ها را گلچین کرده است، از این رو نباید مخاطبان را با متن عربی درگیر کنیم و بهتر است سراغ شروح و ترجمه برویم و مردم را به مطالعه ترجمه ها و شرح‌ها دعوت کنیم.
- برخی جملات در نهج‌البلاغه وجود دارد که ممکن است در نگاه ابتدایی شبهه‌آفرین باشد چه پیشنهادی در این زمینه دارید تا افراد گرفتار سوء فهم نشوند.
- نکته مهمی که در تشکیل جلسات نهج‌البلاغه‌خوانی وجود دارد ضرورت استفاده از مربی و استاد است، مثلا فرازی در نهج‌البلاغه داریم که این شبهه از آن بیرون می‌آید که حضرت در برخی موارد در مسائل حکومتی دچار خطا شده‌اند یا در نامه به معاویه، مکتب غیر از مکتب اهل بیت(ع) را تایید کرده‌اند و اینها شبهه‌آفرین است یا در مسائل زن و خانواده و جایگاه زن ممکن است شبهاتی ایجاد شود بنابراین حتما باید با نظارت استاد و مربی خوانده شود. اگر این چند مورد را رعایت کنیم قطعا زمینه انس مردم با نهج‌البلاغه هم فراهم خواهد شد.
- بهترین شروح و ترجمه‌هایی که مردم می‌توانند از آن استفاده کنند چیست؟
- به نظر بنده بهترین شرح برای فارسی‌زبانان که بیشتر مردم ما هم در زمره آن هستند شرح پیام امام امیرالمؤمنین(ع) آیت‌الله مکارم شیرازی است که مردم می‌توانند آن را در گوشی خودشان هم دانلود کرده و استفاده کنند و چون شرحی است که با ظرافت‌های اجتهادی آیت‌الله مکارم شیرازی نوشته شده بسیار خواندنی و خوب است. در این شرح تلاش شده تا شبهات هم پاسخ داده شود. ترجمه‌های بسیار خوبی هم از ترجمه مرحوم دشتی گرفته تا ترجمه نویسندگان بزرگوار دیگر مانند آقایان انصاریان، علی شیروانی و بهرام‌پور در دسترس عموم است و به راحتی می‌توانند از آن استفاده کنند.
منبع
ایکنا