مدل خانواده اسلامی در منظومه فکری امام خمینی

به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، خانواده، نقش بی‌بدیلی در شکل‌گیری تمدن نوین اسلامی دارد. اهمیت و نهادینه شدن این کانون در نظام ساختاری جامعه، تأثیر به‌سزایی در انتقال فرهنگ و عقاید به نسل‌ها دارد. هر چقدر کانون خانواده سالم‌تر و نگاهش توحیدی‌تر باشد، امنیت اخلاقی و روانی جامعه نیز کامل‌تر، و سیر آن به سوی سعادت و کمال‌جویی با شتاب‌تر خواهد بود. در منظومه فکری امام، مؤلفه‌هایی برای خانواده سالم وجود دارد که می‌تواند الگویی برای سبک زندگی اسلامی قرار گیرد.

تمدن نوین اسلامی رهیافت شکل‌گیری خانوده‌های توحیدی

انقلاب اسلامی با هدف شکل‌گیری تمدن نوین اسلامی پا به عرصه قدرت و حکومت گذاشت. برای شکل‌گیری چنین تمدنی -که می‌تواند سعادت بشر را به دنبال داشته باشد- نیاز به داشته‌های مادی و معنوی، و سخت‌افزاری و نرم‌افزاری است؛ داشته‌هایی که بدون آنها شکل‌گیری چنین تمدنی امکان‌پذیر نیست. از جمله این داشته‌ها که نقش اساسی و محوری دارد، خانواده است. خانواده پایه اصلی، بخش حقیقی و محرک جامعه به سوی سعادت، و در نتیجه آماده نمودن آن برای شکل‌گیری یک تمدنی بزرگ با رویکرد اسلامی است.

به عبارت دیگر، بخش حقیقی تمدن نوین اسلامی، خانواده و سبک زندگی اسلامی است که بدون شکل‌گیری خانواده‌های سالم، ایجاد چنین تمدنی ممکن نیست؛ زیرا یک تمدن کامل و جامع که هدف غائی آن سعادت انسان است، زمانی پا به عرصه مدیریت جهانی می‌گذارد که امنیت اخلاقی، رفاه اجتماعی، نیروی کارآمد و متخلق به اخلاق حسنه، تولید فکر جهانی، رواج زیبایی‌ها و… در آن وجود داشته باشد و بدون تردید، عملیاتی شدن این ابزار سخت و نرم در چنین تمدنی، بدون شکل‌گیری کانون خانواده‌های سالم محقق نخواهد شد.

در این کانون تربیتی است که فرزند به درستی با معیارهای اسلامی تربیت می‌شود، فکر او پرورش می‌یابد، اخلاق حسنه را فرامی‌گیرد و زیبایی‌های زندگی را می‌آموزد. پس از آن، با وارد شدن در اجتماع و جامعه، افراد جامعه را نیز تحت تأثیر خود قرار می‌دهد و هر کجای جامعه که قرار گیرد، جامعه را با معیارهای اسلامی به پیش می‌برد. نتیجه چنین تفکری، تربیت نیروها و نسل‌های کارآمد در زمینه‌های مختلف خواهد بود.

خانواده، مقدس‌ترین و تأثیرگذارترین نهاد اجتماعی

در منظومه فکری امام خمینی رحمه‌الله، خانوادهْ بنیادی‌ترین، مهم‌ترین، طبیعی‌ترین و تأثیرگذارترین نهاد اجتماعی و کارخانه انسان‌سازی شمرده شده است. شکل‌گیری چنین کانونی در نظام فکری امام در گرو انتخاب همسری مؤمن، احساس عاشقانه زن و مرد به یکدیگر، رعایت آداب اسلامی و قوانین شرعی در خانه و خانواده است. امام راحل شکل‌گیری استقلال و آزادی و تعهد به مصالح کشور را در گرو شکل‌گیری خانواده‌های سالم و تربیت اسلامی می‌داند و می‌فرماید: «نقش خانواده و خصوص مادر در نونهالان و پدر در نوجوانان، بسیار حساس است. اگر فرزندان در دامن مادران و حمایت پدران متعهد به طور شایسته و با آموزش صحیح، تربیت شده و به مدارس فرستاده شوند، کار معلمان نیز آسان‌تر خواهد بود.

اساساً تربیت از دامان پاک مادر و جوار پدر شروع می‌شود و با تربیت اسلامی و صحیح آنان، استقلال و آزادی و تعهد به مصالح کشور پایه‌ریزی می‌شود ».[۱]

در اندیشه امام، مرد و زن، هر دو در ساخت خانواده توحیدی و اسلامی تأثیرگذارند و هیچکدام بر دیگری در این تربیتْ اولویت و برتری ندارد. در این نگاه، اگرچه زن و مرد تفاوت‌های جسمی و روانی دارند، [۲]

اما در تربیت و شکل‌گیری خانواده‌ای سالم، مکمل همدیگرند. این خانواده توحیدی و انسان‌ساز، زمانی شکل خواهد گرفت که همسری ایمانی در آن پا نهد؛ همسری که معیارهای اسلامی (مانند آداب ازدواج، زناشویی، حمل، شیر دادن و…) و قوانین الهی را رعایت کند. [۳]

حضرت امام در این‌باره می‌فرماید: «… همه اینها برای این است که این مکتب‌های توحیدی که بالاترینش اسلام است، آمده‌اند برای اینکه انسان درست کنند؛ نیامده‌اند که یک حیوانی منتها دارای ادراکاتی که حدود همان حیوانیت و همان مقصدهای حیوانی باشد، منتها یک قدری زیادتر، نیامده‌اند این را درست کنند؛ آمده‌اند انسان درست کنند ».[۴]

خانواده، اولویت اول در نظام فکری امام

جامعه‌ای می‌تواند به سوی کمال‌جویی در حرکت باشد که از خانواده‌های سالم‌تری برخوردار باشد. سلامت خانواده نیز زمانی شکل می‌گیرد که مرد و زن برای این کانونْ اهمیت ویژه‌ای قائل باشند و آن را در اولویت اولی زندگی قرار دهند و برای آن وقت ویژه‌ای بگذارند. این اولویت را می‌توان در جای‌جای زندگی رفتاری و گفتاری امام مشاهده نمود. امام در هیچ حالی از این کانون انسان‌ساز غافل نبود؛ چنان‌که در سفر و تبعید نیز مرتب با خانواده، به ویژه همسر، در ارتباط بود و ریز گزارش‌های خود را برای او می‌نوشت و مرتب از حال بچه‌ها خبر می‌گرفت. در نامه‌ای امام به همسر خود می‌نویسد: «مرقوم شما پس از مدت‌ها انتظار واصل شد.

از سلامت خودتان ولو به دو کلمه ما را در هفته یا لااقل در هر دوهفته مطلع کنید ».[۵] امام در برخی نامه‌ها حتی از فرستادن عیدی و تبریک عید برای خانوده غافل نبودند و آن را در اولویت نظام تربیتی خود قرار دادند. در بخشی از این نامه‌ها چنین آمده است: «احمد عزیز مرقوم مورخ ۱۰ صفر واصل، و سعادت شما را خواهانم … مبلغ یک هزار تومان فرستادم برای عیدی شما و خانم محترمه و سه دختر، هر یک دویست تومان ».[۶]

این اولویت‌انگاری در نظام فکری امام، می‌تواند الگویی شاخص برای مدیریت سبک زندگی اسلامی قرار گیرد و خانه را به مکانی امن برای تربیت نسلی کارآمد تبدیل کند. کم نیستند کسانی که به‌خاطر کارهای اقتصادی، تحقیقاتی و… خانه و خانواده را به‌کلی فراموش کرده‌اند و به مشکلات جبران‌ناپذیری مبتلا شدند که کم‌ترین آن طلاق، رواج بداخلاقی، افسردگی، بی‌انگیزگی، ایجاد مشکلات روحی و روانی برای فرزندان و… است.

پی‌نوشت:

[۱]. امام خمینی، صحیفه نور، ج ۱۵، ص ۲۴۵.
[۲]. همان، ج ۵، ص ۲۱۶ – ۲۱۷.
[۳]. همان، ج ۸، ص ۸۱.
[۴]. همان، ج ۸، ص ۴۱۴.
[۵]. همان، ج ۳، ص ۳۶.
[۶]. همان، ج ۲، ص ۴۹۳.