بررسی انتقادی ظاهرگروی سلفیان در تفسیر متشابهات صفات

چکیده :
متشابهات قرآن در حوزه صفات الاهی در طول تاریخ اندیشه اسلامی، شاهد مناظرات فراوانی بوده است. از دو رویکرد کلی عقل‌گرا و ظاهرگرا در این‌باره، سلفیان (پیروان ابن‌تیمیه) به رویکرد دوم تعلق دارند و رأی خود را دیدگاه اصیل اسلامی می‌دانند و سایر دیدگاه‌ها را بدعت تلقی می‌کنند.
در این مقاله با تکیه بر مصادر مهم سلفیان، تقریری تازه از دیدگاه آنان در پنج بند ارائه شده است: نفی رویکرد تأویلی از سلف، نفی رویکرد تفویضی از سلف، ظاهرگروی در فهم قرآن و نفی استعمال مجاز در معانی آیات، پشتوانه روایی ظاهرگروی در آیات صفات و بالأخره راهکارهای نفی تشبیه در عین تفسیر ظاهری، شامل نفی کیفیت در توصیف خدا، تفکیک میان تفسیر و تأویل و نهایتاً تحلیل مفاهیم مشترک میان خدا و انسان.
در پایان ضمن نقد این بندها آمده است که اولاً، ادعای نفی تأویل و تفویض در سیره سلف تام نیست؛ ثانیاً، باور به مجاز در قرآن با حجیت ظهورات آن منافاتی ندارد؛ ثالثاً، روایات موردنظر سلفیان، فارغ از مشکلات صدوری و متنی، خود تأویل‌پذیر است و بلأخره راهکارها و گریزگاه‌های آنان با روش تفسیری آنها انسجام نداشته و عملاً نیاز به تأویل را برطرف نساخته است.

کلید واژه : سلفیان، تفسیر، تأویل، تفویض، تشبیه، متشابهات، صفات الاهی، بررسی انتقاد.